Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
to znowu spędzeni
Płomieniem, którym — rzekłbyś — piekło plwało
Musieli cofać się z tych miejsc straszliwych,
Depcąc kolegów ciała jeszcze żywych.
XXI
Juan raz pierwszy widział bitwę z bliska,
Lecz choć znużony nocą, marszu ciszą
Groźną, gdy śmiałość tak świetnie nie błyska,
Jak pod wieńcami, gdy w ulicach wiszą
Dla wojsk zwycięskich — chociaż na chmurzyska
Gęste jak krochmal, co wilgocią dyszą,
Tęsknie poglądał, wyczekując słońca,
Jednak nie uciekł i dotrwał do końca.
XXII
Nie mógł ujść. Choćby uszedł, pomsty nieba
Nie wołaj, bowiem nie hańbi rzecz taka.
I wielkich czasem przyciśnie potrzeba,
Fryderyk Wielki spod Molwitz513 drapaka
— Prawda, raz jeden — dał; bo ludzi trzeba
Rozgrzać, jak pannę młodą, jak rumaka,
Kobuza514, zanim nabędą praktyki
W walce dla żołdu albo polityki.
XXIII
Był tedy Juan tym, co Eryn zowie
W iryjskim czy też punickim języku
(Dziś przysięgają antykwariuszowie,
Co umią czytać w wieków pamiętniku,
Że język Pata jest w swym źródłosłowie
Językiem Punów i w abecadlniku
Dydony515 stoi — myśl nowa i śliczna,
Ale niestety niepatriotyczna),
XXIV
Był tedy „młody aż do szpiku kości”,
Z popędów sennych miał złożone życie.
To się rozpływał w rozkosznej czułości,
W „jeziorze wrażeń”, jeżeli wolicie,
To znowu, kiedy przyszło z konieczności
Bić się, szedł równie chętnie na zdobycie
Miasta w kompanii, co jest zawsze krewka,
Gdy ją przyjemność nęci — i sakiewka.
XXV
Don Juan wszystko to czynił bez złości;
Kochał i walczył zawsze w tym, co zwie się
„Dobra intencja”, kozerna516 ludzkości
Rezerwowana na czas, kiedy w grze się
Nie wiedzie; prawnik, mąż stanu, podłości
Swoje tłumaczy zawsze, kiedy chce się
Usprawiedliwić, „chęciami dobrymi”.
— Szkoda, że piekło brukowane nimi. —
XXVI
Nie wiem, czy w kraju zagrobowych cieni
Jest bruk; a jeśli znajduje się, czyli
Nie starli piętą piekielnych kamieni,
Nie ci, którzy się chęciami zbawili,
Lecz ci, co poszli k’czartu niebronieni
„Dobrą intencją”, która już od chwili
Stworzenia piekła brukuje zagrobny
Świat, do Pall-Mallu517 tak bardzo podobny. —
XXVII
Nagle tym losem, który w różne strony
Pędzi kamrata od kamrata boku,
Jak od małżonków wiernych czyste żony
Czasem przed końcem poślubnego roku,
Jakby gwałtowną falą odrzucony
Biegł... lecz się zdziwił i powstrzymał kroku,
Kiedy nasiekłszy czaszek jak kapusty,
Ujrzał, że jest sam, a plac wkoło pusty.
XXVIII
Czym się to stało? Oto — moim zdaniem —
Tym, że część większa była już zabita.
Reszta zrobiła zwrot, znudzona staniem,
W prawo. Sam Cezar w takich razach zgrzyta.
Pomni świat, jako to przestraszony chwianiem
Pułku, na oczach armii za tarcz chwyta
I nieodważnym dodając ochoty,
Na powrót wpędza w bitwę rzymskie roty.
XXIX
Don Juan nie był Cezarem z rzemiosła,
Tylko odważnym chłopcem, który służył
Nie wiedzieć czemu; gdy go fala zniosła,
Stanął na moment, co się mu przedłużył
W wieki, a potem nagle na kształt osła...
Nie krzycz, słuchaczu; odkąd Homer użył
Na cześć Ajaksa owej parafrazy,
Zasłużył na nią Juan tysiąc razy.
XXX
Więc na kształt osła nadał rozpęd nogom
I biegł, co dziwna, nie zwracając głowy.
Za to przed sobą widział łunę srogą,
Roztaczającą płaszcz swój purpurowy,
Oślepiający tych, którzy nie mogą
Krwawych widoków znieść, i szukał nowej
Ścieżki, by dobić się tam na pagórek
W pomoc brygadzie, którą rzezał Turek.
XXXI
Nie widząc nigdzie swego generała
Ani dywizji, pułku, ani roty,
Która Bóg sam wie, gdzie się zapodziała
(A ja też szukać nie myślę hołoty
W polu), biegł; a rzecz bardzo zrozumiała,
Że młodzian, pełen rycerskiej ochoty,
Nie oglądał się, lecz biegł, wzniósłszy szaszkę,
I trupy, które deptał, miał za fraszkę.
XXXII
Nie widząc — mówię — pasterza i trzody,
Jak młody dziedzic, co (ot! zwykle młodzi)
Zbywszy opieki leci na przygody —
Błędny wędrowiec, co po bagnach brodzi,
Goniąc chochliki — rozbitek, co z wody
Prosto do pierwszej chałupy zachodzi,
Tak Juan, wziąwszy nos za przewodnika,
Biegł, gdzie śród ognia wrzała bitwa dzika.
XXXIII
Nie wiedział, gdzie jest, i nie zauważył,
Jak się tam dostał odurzony cały.
Niby błyskawic żar krew mu rozparzył,
Nitki pamięci mu się rozwiązały
W mózgu. Zwrócił się, gdzie najsroższy prażył
Ogień, gdzie kule najgłośniej gwizdały,
Bomby grunt ryły, wyrywały z trzaskiem,
Twoim, Bakonie mnichu, wynalazkiem.
XXXIV
Więc kiedy dobiegł już, wpadł między masy
Tego, co drugą kolumną się zwało
Pod rozkazami generała Lascy,
Lecz się skurczyło teraz i zmalało;
Niby streszczona książka wyszedł z prasy
Ekstrakt dzielności. Tam skoczył z wspaniałą
Odwagą, kędy518 zjeżone bagnety
Niosła rycerska garść na parapety.
XXXV
Przybiegł i Johnson wydrzeć ich rozpaczy.
On się był „cofnął”, jako brzmi utarty
Wyraz o ludziach, co tył podać raczej
Wolą niż iść przez gardziel zguby w czarty.
Johnson, roztropny taktyk, wie, co znaczy
„Uciec” a „cofnąć się” — kiedy przyparty.
On nie uciekał przed nieprzyjacielem,
Chyba ucieczka miała być fortelem.
XXXVI
Kiedy był ujrzał, że pułk wszystek leży
Oprócz Juana — który nie folguje
Strachowi, bo ma w sercu zapał świeży,
Z nieświadomością ową, co neguje
Obawę, i jak niewinność, gdy wierzy
W moc własną, mięśnie i nerwy hartuje —
Ustąpił, nie chcąc się jak prosty Tatar
Narażać w zimnej mogile na katar.
XXXVII
Tam zasłoniony nieco przed gorącem
Bateryj i przed gradem kul z każdego
Bastionu, wału, strzelnicy bijącym
— Gdyż bohaterska garść nie zda jednego
Fortu, ale go okupi tysiącem
Trupa i broni się do upadłego —
Zobaczył ruskich strzelców, jak ginęli
Z ręki tych, których właśnie zabić mieli.
XXXVIII
Zawołał na nich, a na zawołanie,
Jak mówi Hotspur, „spadli nie inaczej
Jak duchy”, prędko dość, bo trzeba na nie
Podobno długo wołać, nim się raczy
Ukazać który. — Skąd to usłuchanie,
Nie wiem; może wstyd umknąć spod kartaczy
Lub moc ich zmusza ta, co pędzi trzody.
Za wodzem, a za prorokiem narody.
XXXIX
Na Zeusa! Johnson był junak nie lada,
Choć imię jego tonem się mniej gładkim
Niż Achillesa imię wypowiada.
Taki mąż w świecie dziś zjawiskiem rzadkim,
Bił i tłukł jak młot, gdy raz po raz spada
Pod ręką mistrza jednostajnym spadkiem.
Nie odmieniając twarzy, poganina
Rąbał, na miejscu stojąc jak machina.
XL
Więc gdy się „cofnął”, to z zastanowieniem
Wiedząc, że za nim są rycerze w tyle,
Którzy się zbiegli tamże pod natchnieniem
Strachu, co gniecie (jak wiatry niemile
Żołądki dzielnych, którym choć śmierć cieniem
Często przysłania zmysły, wiedzą tyle,
Że aby w śmierci obliczu nie ścierpnąć,
Trzeba stanąwszy — oddechu zaczerpnąć.
XLI
Johnson odbieżał, aby przyjść ina powrót
Z rycerstwem owym i zakończyć dramą
Potyczkę, doprowadziwszy ich do wrót,
Które Hamlet zwie „Okropności bramą”.
Rzekłbyś, że dziady jego — to był lwów ród!
A jak galwanizm519 na trupy, tak samo
Myśl jego tęga działała na żywych
I bohaterów robiła — z lękliwych.
XLII
Zatem szli chętnie pod te same strzały,
Przed którymi się rozpierzchli jak wrony;
Mimo ponętę, co się mieści w chwały
Słodkościach, mimo ten „instynkt wrodzony”,
Co krwi widokiem obudzą zapały,
Nie wspominając już ponęt mamony.
Bieżeli szukać tego w ogniu wściekłym,
Co łączy ludzi z niebem albo piekłem.
XLIII
Walili się jak łany gradem starte,
Trawa pod kosą lub pod sierpem kłosy,
W dowód, że mało życie ludzkie warte
I marny mozół, co nam bieli włosy.
Armaty tłukły jak młockarnia w zwarte
Szeregi lub jak bokser; w krwawe sosy
Padało mięso. Turcy z jednorurek
Kładli, nim który zdołał odwieść kurek.
XLIV
Za każdy profil i za każdą ścianę
Ukryty Osman uśmiercał sołdaty,
Zmiatał szeregi jak wiatr morską pianę.
W tej chwili los ów, który wplata światy
I ludy w swoje koło rozhukane,
Sprawił, że Johnson i jego kamraty
Pośród owego siarkowego tańca
Spostrzegli nagle, że są w głębi szańca.
XLV