Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
tor. Nie lubił niezgody
I rzezi, tak jak wszyscy, póki świeżej
Krwi nie poczują; lecz i wtedy jeszcze
Westchnie raz po raz i przejmą go dreszcze.
LVI
Generał Lascy, z którym było ślisko,
Wsparty posiłkiem tak niespodziewanym,
Kilkosecinnym, na pobojowisko
Jakby z dobrego księżyca zesłanym,
Witał Juana, stojącego blisko,
Ufny, że miasta dobędzie przed ranem;
A wziął go trafem nie za „Bezończyka”,
Jak mówi Pistol524 — lecz za „Inflantczyka”.
LVII
Lecz że przemawiał w niemieckim języku,
Juan mający może więcej wprawy
W chińskim, wzniósł jeno dłoń do kaszkieciku,
Gdyż wywnioskował, bądź co bądź, z postawy,
Wstąg czarnych, modrych i z orderów szyku
Na piersi, i z gwiazd, i ze szpady krwawej,
Z głosu, ze wzroku, co górnie spozierał,
Że to być musi co najmniej — generał.
LVIII
Pomiędzy dwoma, którzy się językiem
Różnią, dialog krótki. Zresztą w czasie
Bitwy i szturmu, kiedy krzyk za krzykiem
Przerywa mowę i zbrodnia spełnia się
Prędzej, nim słowo wypadnie przełykiem,
Kiedy w piekielnym łączą się hałasie
Przekleństwa, jęki, wycia, strzałów burza,
Pogawędka się zwykle nie przedłuża.
LIX
Więc co ja tutaj w dwu oktawach rzekłem,
Zapewne w jednej minucie się stało.
Lecz ta minuta drobna była piekłem,
Co w sobie wszystką okropność zebrało.
Nawet kartauny525 z swym echem przewlekłem
Cichnęły w zgiełku — i ptaszynę małą
Tyle byś pewnie słyszał, co armaty,
Tam, gdzie się w śmierci stykały dwa światy.
LX
Wzięto gród. O ty, sławo, wiecznie żywa!..
„Bóg stworzył ziemię, człowiek stworzył miasta”
Powiada Cowper — a mnie się odkrywa
Znaczenie słów. tych, kiedy mi wyrasta
Ze wspomnień Roma, Babilon, Niniwa
I inne, które mógłbym liczyć na sta.
Myślę, gdy widzę w gruzach grody, dwory,
Że wkrótce znowu zamieszkamy bory...
LXI
Najfortunniejszym z ludzi obok Sulli,
Co aż do śmierci pono był szczęśliwy,
Z wszystkich, co „w czepku” na świat się wykluli,
Był generał Boon526, kentucki myśliwy.
Używał tylko na niedźwiedzie kuli,
Na wilki, rysie — i niefrasobliwy
Z dala od świata spółczesnych zapasów,
Żył w mateczniku pradziewiczych lasów.
LXII
Zbrodnia nie zaszła tam; jej meta w progu
Puszcz; za to zdrowie płynęło obficie
W krainę znaną dotąd tylko Bogu.
Jeśli jej ludzie nie szukają, życie
Oddając za śmierć — w miastach — to z nałogu
Do tej gnuśności, na której pozbycie
Sił im nie staje. Śród dębów i sosen
Ów Boon żył przeszło dziewięćdziesiąt wiosen.
LXIII
A co ważniejsza: zostawił niekrwawe
Imię, o co źli kuszą się daremno.
Zostawił sławę — i to dobrą sławę,
Bez której chwała jest bajką karczemną;
Proste, naiwne serce, czyste, prawe,
Oszczerstwa nawet nie skażone ciemną
Plamą; bo dzieckiem był ten osiwiały
Mędrzec-pustelnik, „mąż z Rossu zdziczały”.
LXIV
Prawda, że uciekł nawet od rodaków,
Gdy się rozsiedli w jego lubym lesie,
I sto mil zbieżał, aby dojść do szlaków,
Gdzie już nie było ludzi, za to gdzie się
Pokój znajdował. (Należy do braków
Cywilizacji, że nieufność niesie).
Ale gdy spotka jednego człowieka,
To się nim zajmie i czule opieka527.
LXV
Żył niesamotny: wkoło niego dzieci
Łowów, gromadka młoda i wesoła;
Słońce im zawsze młodym światłem świeci,
Smutek ani miecz nie obrażą zgoła
Pogodnych oblicz, a krew nie zeszpeci
Czoła natury ni tych ludzi czoła.
W swobodnych gajach żyli, twory wolne,
Świeże jak potok albo kwiaty polne.
LXVI
Smukły wzrost, silne ramię, noga chyża,
Wywyższały ich nad karłów natury.
Swobodna dusza, zawsze jędrna, świeża,
Bo dom ich — lasy dziewicze i góry.
Nigdy duch nie mdlał widząc, że się zbliża
Choćby śmierć; z małpiej wyzuci natury
Wielkiego świata, prości, lecz nie dzicy,
Celnie, niezdarnie strzelali z rusznicy.
LXVII
W nocy mają sen, a praca w dzień biały,
Za przewodniczkę wesołość ich wodzi.
Nie są w zbyt wielkiej liczbie ni zbyt małej,
Więc się zepsucie między nich jak złodziej
Nie wsliźnie ani spoczynek zgnuśniały
Z przepychu łowcom obcego nie zrodzi.
Błogich — ale nie próżniaczych wywczasów528
Zażywa szczęsna gmina w państwie lasów,
XVIII
Pośród natury niejarzmionej, żyznej.
Cywilizacjo! Jakież z ciebie zyski?
I ze społeczeństw wielkich? Byt zgnilizny
Pełen, głód, wojna, despotów uciski,
Żądza wyższości, bat ojca ojczyzny,
Żołdak kradnący biednym strawę z miski,
Sceny z alkowy sześćdziesięcioletniej
Pani... nimi się zwycięstwo uświetni. —
LXIX
Do miasta wkroczył wśród gorących deszczy
Pierwszy batalion, potem drugi, trzeci;
Bagnet o szalblę dzwoni, ogień trzeszczy
Na dachach, matki jęczą, małych dzieci
Stadko do nieba o ratunek wrzeszczy,
Kłęby siarkowych dymów jak zamieci
Śnieżnej wgryzają się w oczy — zawzięty
Turek nie chce zdać ojcowizny świętej.
LXX
Kutuzów, ten sam, który (prawda, wsparty
Lodem i śniegiem) wypędzi Francuzów
I zapisze się sławnie w dziejów karty,
Teraz sam w bitwie nabawił się guzów.
Jowialny był to człowiek, stroił żarty
Nawet śród bitwy — serdeczny Kutuzów!
Śmiał się, chociaż śmierć nieraz widział z bliska;
Na Kutuzowa teraz przyszła kreska...
LXXI
Pierwszy zeskoczył do głębokiej fosy,
Tuż za nim skaczą sotnie grenadiera;
Padają ludzie w grząską krew jak kłosy,
On osobiście na szaniec się wdziera,
Lecz tu kres szczęścia naznaczyły losy
(Między innymi stratę Ribeaupierra
Miano opłakać), bo Turcy, po społu
Przypadłszy, wszystkich zepchnęli do dołu.
LXXII
Gdyby nie błędne kozaków oddziały,
Co tam wysiadły zniesione wzburzoną
Falą i w wielkim skłopotaniu stały
Nie wypełniwszy, co im polecono,
I zaszły wreszcie, gdy już był dzień biały,
Ku miejscu, co się im zdawało broną529,
Wielki Kutuzów nie byłby na świecie,
Padłby, gdzie padły wojsk jego dwie trzecie.
LXXIII
Owa więc garstka na mury się wdarła,
I mimochodem zdobywszy baterią530,
Gdy w Kutuzowie już nadzieja marła,
Gdy zaczął myśleć raz pierwszy „na serio”,
Wrota mu „Kilią” nazwane otwarła
I zakończyła biedaków mizerią.
Ci, stojąc dotąd w grzęzawie po kosty,
Jęli iść naprzód przez ciał żywych mosty.
LXXIV
Dońcy lub jeśli wolicie: kozaki
(Po obu nazwach czytelnicy trafią
Do sensu; nie ma w tym ważności takiej,
Gdy politykę znam i geografią),
Dońcy, nawykli do swojej kulbaki,
Nie obeznani za to z topografią
Twierdz, poszli jednak naprzód po ukazu
Wodza i wszyscy zginęli od razu.
LXXV
Kolumna, chociaż Turek plwał ołowiem
I stalą dział i rusznic, weszła na wał, —
Myśląc, że wyjdzie stamtąd z całym zdrowiem —
I łupem, bo już Turek się oddawał.
Ale się srodze zawiodła, albowiem
Pokazało się, że Turek udawał
I wpuścił ową kolumnę w głąb szańca,
A potem zagrał psom giaurom531 do tańca.
LXXVI
Gdy ich tak wzięta „z mańki” (co niezmiernie
Przykre jest dla wojsk i pewnych biskupów).
Przede dniem wszyscy zginęli mizernie,
Nie doczekawszy zwycięstwa i łupów,
Zmarli bez jęków, drgań, a jeszcze wiernie
Po śmierci służąc, most pokładli z trupów;
Po nich z połockim swoim batalionem
Przeszedł Jezuskoj marszem wytężonym.
LXXVII
Ten dzielny człowiek nasiekł mięsa wiele
Swoim pałaszem, lecz go nie mógł spożyć,
Bo go wtem jakiś Turek trupem ściele,
Na żaden sposób nie chcąc broni złożyć.
Wały zdobyte. Kwestią w krwawym dziele
Jest, która strona ma triumfu dożyć...
Każda piędź wzięta walką i rozpaczą,
Bo ci prą naprzód, ci puścić nie raczą.
LXXVIII
— Padło też wiele innych batalionów.
Tu kronikarza zdanie zacytuję:
Nie trzeba dawać za wiele patronów
Pułkowi, co się do szturmu gotuje,
Bo gdy wypada biec i użyć szponów
Bagnetu, on się wtedy rezerwuje,
I o swe cenne życie zbyt się bojąc,
Strzela w poważnej odległości stojąc. —
LXXIX
Brygada pod dowództwem generała
Meknopa (który padł przeszyty strzały532
Kilku, gdy pomoc mu nie nadbiegała)
Poszła z innymi odważnie na wały,
Kędy bateria kartaczami plwała.
Opór Turczynów był arcywspaniały,
Mimo to wzięto bastion, choć go bronił
Seraskier533, co się już na nogach słonił.
LXXX