Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
style="margin-left: 1em">Dosyć, módlmy się. Niech każdy pamięta
Wybawić duszę, przeklętą pradziada
Grzechem, co wtrącił ludzi i zwierzęta,
Ptactwo, ryby w grób. „Ptak z dachu nie spada
Bez Opatrzności”. Co winne ptaszęta,
Ja nie wiem; może który siadł na drzewie,
Z tego jabłko smakowało Ewie?...
XX
Bogowie wieczni! Co jest teogonia?
Człecze śmiertelny! Co zwiesz filantropią?
Światy zginione! Co jest kosmogonia? —
Ktoś tam oskarżył mnie o mizantropią.
Co owo słowo znaczy — bij mię w skroń — ja
Nie wiem ani też zgadnę. Likantropią
Jeszcze — pojmuję. Choć bez przekształcenia
Człowiek się w wilka lada kiedy zmienia.
XXI
Jam się obchodził z ludźmi najżyczliwiej,
Talk jak Melanchton553 albo Mojżesz, którzy
Nie byli nigdy rozmyślnie złośliwi.
A gdy krew żywą uczucie podburzy
We mnie lub nerwy, to wnet pobłażliwiej
Sądzę i gniew mój sam sobą się nuży,
Przecz554 mizantropem mnie zwą? Chyba przez to,
Że mnie nie cierpią, nie ja ich. — Lecz metą
XXII
Naszą miała być stolica. To moje
Poema zda mi się dobre w strukturze
I treści, lecz że jeszcze dziś oboje
Niezrozumiane, szczęścia mu nie wróżę;
Prawda odzyska z czasem prawa swoje
I ukaże się w pysznej pozyturze,
Zwycięska; ale nim zapory pękną,
Sam poniewierkę jej czuję i piękno.
XXIII
Mój heros — a i wasz sądzę — z ukropów
Walki pośpieszał ku bramie stołecznej
Nieśmiertelnego Piotra gładkich chłopów.
(Lud to nie tyle sprytny jak waleczny).
Na kraj ów spada pochlebstwo ze stropów
Nawet fernejskich i to mnie w serdeczny
Pogrąża smutek. Jestem autokratą,
Nie dzikim wprawdzie, lecz surowym za to.
XXIV
I będę rąbał słowem — gdy los zdarzy,
Czynem — tych wszystkich, których spotkam w walce —
Z prawdą. Najohydniejsi z adwersarzy
Prawdy są u mnie tyrani i chwalce.
Nie wiem, kto wygra; lecz chociażbym w twarzy
Przyszłości czytał, to podnoszę palce
Przysięgą: zawszem nienawidzić gotów,
W jakim bądź kraju i czasie — despotów.
XXV
Bynajmniej nie chcę tym ludowi kadzić.
Prócz mnie jest jeszcze niedowiarków wiele
I demagogów, co wszystkie chcą zgładzić
Dzwonnice, swoje stawiając na czele.
Czy ich sceptycyzm ma piekłu sprowadzić
Radość, jak w rzymskim głoszono kościele,
Nie wiem. Ja czekam wyzwolenia świata
Z wielkich ucisków ciemnoty i bata.
XXVI
Wynik stąd taki, że gdy nie należę
Do żadnej partii, wszystkie zrażam. Co tam!
Mogę przynajmniej mówić śmiało, szczerze
Ni się jak marny proch z wiatrem nie miotam.
Kto do wygrania nic nie ma, nie bierze
Kości do ręki. Ja ludzi nie motam,
Sam wolny; trzymam się też zawsze z dala
Od ludzi z głosem służalczym szakala.
XXVII
Ta metafora stanie w lepszych rzędzie.
Słyszałem kiedyś na Efezu strupie.
Ich nocne wycie. Tak żołdactwo wszędzie
W niskich usługach siły — węszy trupie
Ścierwo, które pan, nie ono posiędzie.
Jak bądź, szakale są jeszcze niegłupie
Sługi lwów; większym przejmuje mię wstrętem
Człowiek, pająków co jest intendentem.
XXVIII
Raz podnieść ramię, a ta sieć krzyżowa
Pryśnie, zaś bez niej już jady i szpony
Niezdolne szkodzić. Rozważ moje słowa,
Ludu lub raczej ludy; czas stracony
To śmierć, bo coraz szerzej siatkę snowa
Krzyżak. Więc razem naprzód, do obrony!
Dziś tylko pszczoła attycka i mucha
Hiszpańska dźwięku trąb rokoszan słucha. —
XXIX
Don Juan w chwale, wyniesionej z ryku
Armat i rusznic, odnosił depeszę,
W której mówiono o krwi jak o mleku.
Tam trupy leżą jak słoma na strzesze,
Niby pokosy leżą — szyk na szyku.
Ludy stoczyły bitwę ku uciesze
Carowej; dla niej to był bój koguci —
Jej kogut właśnie z triumfem powróci.
XXX
Juan gnał, zgięty we wnętrzu kibitki
(Przeklęcie ciasny wózek bez resorów,
Gorszy, niż nasze dzisiaj mają Żydki);
Myślał o sławie, o przepychu dworów,
Czynach swych śród krwi, w której brnął po łydki,
Życzył, by koń miał, jak Pegaz, u szorów
Skrzydła — przynajmniej by wóz miał siedzenie
Mniej twarde i mniej stukał o kamienie.
XXXI
Z każdym podskokiem — a było ich dużo —
W wylękłej branki patrzał oczu dwoje,
Strapiony, że ją zamęczy podróżą
Na podłych drogach, gdzie głazy, wyboje...
Nie dziw: Natura ma nad nimi stróżą,
Co kamieniarzem nie jest i ma swoje
Drogi za dobre, swobodne dzierżawy
Boga: pastwiska, lasy, rzeki, stawy.
XXXII
Czynszu nie płaci do niczyjej kasy
I może zwać się: „bogiem naszej ery”,
Wielkim dzierżawcą. Dziś mało z tej rasy
Zostało; spadły państwowe papiery,
Wielcy też spadli nisko... ciężkie czasy!
Dzierżawcy z piekieł nie wyrwą Cerery555:
Jak Bonaparte legła... To przeraża,
Nieprawdaż? — z owsem porównać cesarza!
XXXIII
Juan obracał wzrok na piękne dziecię,
Które ocalił i zabrał w zdobyczy. —
Wy, co posągi ludzką krwią lepicie,
Jak na niestrawność chory rozbójniczy
Nadir556, co zniszczył Indie i by życie
Mogoła w nędznej podtrzymać goryczy,
Posłał mu kawy filiżankę — zdzierca!
Sam pasł się krótko — zakłuł go morderca.
XXXIV
Wy, ty, on, ona, pomnijcie: kto drobne
Życie ocalił, zwłaszcza takie śliczne,
Zachowa o tym wspomnienie dogrobne,
Milsze niż wstęgi i wawrzyny liczne,
Z ludzkiego kału wzrosłe; chociaż zdobne
Chwałą, chociaż je lutnie pindaryczne
Wysławią, jeśli serce nie przydawa
Harmonii, kocią muzyką jest sława.
XXXV
O ty, autorów stujęzycznych zgrajo!
O wy, codziennych pism płatne pisarki,
Których gadania nas pouczać mają!
Wy, co twierdzicie, kupieni podarki557
Rządu, że długi nas nie zabijają,
Albo też, dworskie wylizując garki,
Podłym językiem szukacie dochodu,
Pisząc o klęsce krajowego głodu!
XXXVI
O autorowie wielcy!... Cóż to chciałem
Powiedzieć — ach, ach, zapomniałem w gniewie
(Wada ta bywa i mędrców udziałem);
Oto pragnąłem przygasić zarzewie
Buntu w ojczyźnie, ale choć z zapałem
Mówiłbym, głupi, co korzystne, nie wie;
Więc to mnie jedno od żalu uchowa...
Szkoda, bo rada była bardzo zdrowa.
XXXVII
Co tam! Znajdzie się jej kształt odkopany,
Jak inne światów poprzednich wywłoki,
Gdy nasz glob będzie zmarły, pogrzebany,
Skruszony, zbity na obadwa boki
I uprażony, i przenicowany,
Tak jak każdy świat poprzedniej epoki,
Co wstał z chaosu, wrócił do chaosu. —
„I my doznamy podobnego losu” —
XXXVIII
Powiada Cuvier. Nowe pokolenia
Obaczą z ruin wstający świat stary
I jakieś, dobywające się z cienia,
Mistyczne istot zaginionych mary,
Jak te, które dziś tradycja wymienia,
Olbrzymy, straszne Tytany, poczwary,
Wysokie sto stóp, jeśli już nie milę,
Mamuty, smoki, ptako-krokodyle.
XXXIX
Ach! Gdy się Jerzy IV z nich wyłoni!
Jakże się ludzie będą dziwowali,
Czym się zwierz taki duży żywił. Oni
Sami naówczas będą bardzo mali.
Za często rodząc, świat wreszcie poroni
Karły — w tym stopniu pójdzie coraz dalej,
Materia bowiem utraci na sile.
— Człowiek robakiem jest w globów mogile.
XL
Te młode ludy, wygnane na nowo
Z nowego raju, będą zagrożony
Byt ręką bronić musiały i głową;
Siać, żąć, mleć, pługi zaciągać i brony,
Aż się znów sztuki wyrobią stopniowo,
Zwłaszcza podatki i wojny. Jak ony
Z dziwem na każdy patrzeć będą szczątek,
W jakimś muzeum spleśniałych pamiątek.
XLI
W metafizykę popadam — źle będzie!
„Czas wyszedł z karbów swoich”, a ja za nim.
Nie hamuję się w dydaktycznym pędzie,
Miast bawić — nudzę was moim gderaniem,
Tworzę bezwiednie; myśl się z myśli przędzie,
I to nazywam „poetyzowaniem”.
Nie kalkuluję jak myślący zdrowo
Ludzie, gdzie rzucić jaki zwrot lub słowo.
XLII
Błąkam się, myśli mimochodem łapię,
Zrzędzę, gawędzę i tak czas się dłuży.
Juan więc pędzi. Trójka koni chrapie,
Po pustym stepie huczą na kształt burzy.
Lecz nie chcę stawać przy każdym etapie;
Mamy już tyle opisów podróży!
Wyobraź sobie, że już jest w stolicy,
Jedzie po śniegiem bielonej ulicy.
XLIII
Przedstaw go sobie w szkarłatnym mundurze,
Z czarnym wyłogiem, z puszkiem białej kitki
Na kapeluszu, dmącej się jak w burzę
Żagiel; tak wchodzi w cesarskie przybytki.
Spodnie z żółtego kaszmiru, papuże,
W białą pończochę ustrojone łydki,
Nie pomarszczoną, gładką jak śmietana —