Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
co w żyłach niewłaściwie płynie.
Słyszano także z ust niejednej pani,
Że to — z wysiłków ostatniej kampanii.
XLI
Oto recepty lekami brzemienne:
Sodae sulphat. gr. vj. gr. fs. Mannae.
Aqu. fervent. f. gr. ifs. gr. ij. tinct. Sennae
Haustus. (Tu doktor kraple przepisane
Sam mu wlał w-usta). Albo znów odmienne:
Rp. Pulv. Com. gr. iij. Ipecacuanhae,
Bolus Potassae Culphuret sumendus
Et haustus ter in die capiendus.
XLII
Doktor dobija lub stawia na nogi
Secundum artem584. Choć zdrowy nań syka,
Chory jak Boga przyjmuje go w progi
I złośliwymi żartami nie tyka.
Bo gdy się zbliża ów hiatus585 srogi,
Który wypełni rydel i motyka,
Miast cicho w Lecie spróbować kąpieli,
Prosisz, aby cię w niej zanurzył Baillie586.
XLIII
Lecz choć już duszy wymawiał mieszkanie
Skon, najnieczulszy z wszystkich gospodarzy,
Przemogły siły młodzieńcze w Juanie
I poplątały wyroki lekarzy.
Jeszcze obłudnej nie wierzono zmianie:
Nikłe rumieńce na zapadłej twarzy
Budzą obawę; więc grono doktorskie
Radziło podróż w krainy nadmorskie.
XLIV
„Klimat nasz — mówią — zgubny wpływ wywiera
Na dziecię ciepłych krajów”. Więc na czole
Carowej żałość zjawiła się szczera;
Już polubiła bardzo to pacholę.
Toż widząc, jak mu blask oczu zamiera
I jak podcięte skrzydełka sokole
Mdleją, posłem go umyśliła zrobić,
Przy czym łask całym przepychem ozdobić.
XLV
Szły właśnie wtedy politycznym torem
Układy, snuło się depesz bez liku
Między rosyjskim a angielskim dworem
— W dyplomatycznym co się zwą języku
Notami i są zdrad wzajemnych zbiorem —
To o żeglugę wolną na Bałtyku,
O tran, łój — z dzierżaw, które trzyma Tetis,
A Anglik zwie swym uti possidetis587.
XLVI
Carowa umie nagradzać usługi
I przyjaźń; misję więc tajną zwierzyła
Ulubieńcowi, przy czym lejąc strugi
Złota, królewski splendor roztoczyła.
On ucałował ręce i na drugi
Dzień, wziąwszy listów i instrukcyj siła,
I podarunków, rozsiadł się w kolasce. —
Dwór się dziwował niezwyczajnej łasce.
XLVII
Była szczęśliwa; z nią wszyscy szczęśliwi.
Naszym królowym równie się na tronie
Wiedzie; ta stronność fortuny mię dziwi.
Chociaż dźwigała krzyżyków pięć, w łonie
Klimaterycznym ognie grały żywiej
Niż w wiośnie życia. Choć powadze to nie
Przystało, jednak naprawdę z początku
Nie mogła znaleźć następcy... Z porządku
XLVIII
Rzeczy czas, który wszystkie bóle koi,
Najkrwawszych smętków ukołysze srogość.
Tłum kandydatów nowych się wyroi,
Powróci dawna snów rozkosznych błogość. —
Pauza chwilowa dam nie niepokoi
Ani przestrasza pretendentów mnogość:
Potrzebne takie chwilowe przestanki,
Bo otwierają emulacji588 szranki.
XLIX
Gdy ta zaszczytna wakuje posada,
Niech słuchacz pauzę jedno — czy dwudniową
Wyzyska i z mym bohaterem siada
Na rydwan, co go w sferę wwiedzie nową.
Przepyszne konie z cesarskiego stada
Ciągnęły pojazd, co woził carową
Do Krymu, niby Ifigenię589 drugą.
Teraz nim jechał don Juan z papugą,
L
Buldogiem, małpą, kotką i z kociaki.
Byli to wierni jego towarzysze,
Nie wiem, czym mi to wytłumaczy jaki
Mędrzec i czemu tę skłonność przypisze
Do szpetnej małpy i podłej sobaki.
Panna, co sobie sześć krzyżyków pisze,
Mniej lubi kotka, papugę lub szpica
Niż on, niestary, nawet nie dziewica...
LI
Każdemu swoja była przeznaczona
Poduszka. — W wozie osobnym deńszczyki
I sekretarze, a u jego łona
Mała Leila, w Izmaiłu dzikiej
Rzezi kozackim szablom obroniona.
Gdy moja Muza ciągle zmienia szyki,
Na plac skinieniem wywołuję berła
Dziewczynę piękną i czystą jak perła.
LII
Taka rozumna, tak pełna lubości,
Z taką powagą w miękkim charakterze,
Dziś rzadkim niby kopalnego kości
Człeka z mamutem razem — o Cuvierze590!
Mało przystawał jej nieświadomości
Ten świat, co kusi, aż wiarę odbierze.
Młodość broniła jej przeciwko złemu
Była spokojna, nie pojmując — czemu.
LIII
Don Juan kochał ją, a ona jego,
Nie jak brat siostrę lub ojciec miłuje
Córkę. Nazwać to trudno. Ojcowskiego
Uczucia, ojcem nie będąc, nie czuje;
Równie mu w sercu miłości innego
Rzędu, miłości siostrzanej, brakuje,
Bo nie miał siostry i był jedynakiem.
— Gdyby miał, chciałby do niej lecieć ptakiem...
LIV
Tym mniej zmysłowa owa miłość była.
Nie stał się jeszcze zwiędłym lowelasem,
Co sztuk używa, by mu się wzburzyła
Krew, jak alkalia591 wzburzają się kwasem.
Choć jego młodość, jak wiesz, nie grzeszyła
Skromnością (młodym to się zdarza czasem),
Platońskie było u niego dno serca,
Tylko że — czas je wygryzł — wszystkożerca.
LV
W tym przywiązaniu brakło też zarodu
Pokus; czuł taką skłonność do sieroty,
Jak patriota (czasem) do narodu.
Był także dumny, że ją od sromoty
Ocalił z ruin burzonego grodu;
Że ją z pomocą kościoła na cnoty
Drodze utrzyma; lecz co wielu smucić
Będzie, nie chciała za nic się nawrócić.
LVI
Dziwna, w pogaństwie że jej nie zachwieje
Okropnej rzezi i walki wspomnienie.
Choć ją uczyli trzej archijereje,
Chrzest w niej uparte budził obrzydzenie
I spowiedź — nad tym drugim nie boleję.
Snadź się do grzechów nie czuło sumienie.
Bądź co bądź Kościół nie postąpił krokiem,
Mahomet zawsze był u niej prorokiem.
LVII
Żadnego także znieść chrześcijanina
Nie mogła oprócz jednego Juana;
To był jej zbawca, przyjaciel, rodzina.
Kochała, była nawzajem kochana.
Ciekawa para — on i ta dziewczyna,
Ze swym obrońcą młodym nie związana
Żadnymi węzły: wieku, krwi ni wiary;
To był najsłodszy powab owej pary.
LVIII
Droga przez Polskę szła i przez Warszawę,
Kraj solnych żup i kajdan. — Wnet się scena
Zmienia: Kurlandia, mająca stąd sławę,
Że jeden z książąt jej ukradł „Birena”
Imię; widziała też Marsa wyprawę,
Którego sława wiodła — ta syrena —
By za dwadzieścia lat zwycięstw zapłacił
Klęską i gwardię grenadierów stracił.
LIX
Sentymentalizm to nie był gołębi,
Gdy: „Moja gwardio!” — wołał ów gliniany
Bóg. Patrz, jak tego Gromowładcę zgnębi
Castlereagh, ów arteryj zawołany
Podrzynacz. Smutno, że śniegiem się ziębi
Sława... lecz kto zmarzł, może być ogrzany
W Polsce; tam imię Kościuszki dziś tryska
Płomieniem przez śnieg jak z Hekli ogniska.
LX
Więc z Polski do Prus: tam ogląda przednie
Miasto Królewiec, znamienne walorem
Skarbów kopalnych, nadto, przed czym blednie
I miedź, i ołów, wielkim profesorem
Kantem. Lecz Juan, który miał za brednie
Metafizykę, jechał dalszym torem
Przez Niemcy, ten kraj cierpliwych milionów,
Żgany ostrogą królów — pocztylionów.
LXI
Przez Berlin, Drezno i już, już z daleka
Widzi zamczyste Renu okolice.
— Sceny gotyckie, co w duszy człowieka
Fantazji jasne zapalacie świece!
Na widok ruin, które pleśń powleka,
Duch mój wylata za światów granice
Żywych i zmarłych, i tak rozbujany
W powietrznych sferach zawisa pijany.
LXII
Przez Mannheim i Bonn pędziły kolasy.
Tam Drachenfelsu czarna i barczysta
Postać feudalne przypomina czasy.
Kto o nich czytać chce, dużo skorzysta. —
Już są, nie tracąc czasu na popasy,
W Kolonii, kędy ogląda turysta
Dziewic tysięcy jedenastu kości
— Piękny ówczesnej dowód moralności.
LXIII
Haga, Helvoetsluys, Holandia, kraj sera,
Kanałów i krów najlepszego doju,
Gdzie wieśniak ziarnka jałowcowe zbiera
I ciśnie krople smacznego napoju.
Rząd i uczony nieroztropnie gdera
Na to rzemiosło skromnego pokroju;
Niech zważy, że to zarobek jedyny
Niejednej biednej i głodnej rodziny.
LXIV
Tam wsiadł na statek, z nim zwierzęta wsiadły,
Nawa pomyka w stronę wyspy wolnych,
Igrając, fale na falach się kładły,
Sztaba się parła pośród fal swawolnych,
Twarze niektórych podróżnych przybladły.
Juan, nawykły już do nurtów solnych,
Stał przypatrując się okrętom w dali
I czekał, rychło ziemia wyjrzy z fali.
LXV
Wreszcie wynurza się, wznosi i wstaje