Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
lada jakim
Widzi, jak skromnie ucztujesz i biednie,
— Dziwiąc się, że być może bogacz — sknera,
Nie zna widm, jakie wstają z skórki sera.
IV
Miłość osłabi, wino zdrowie stera,
Ambicja wstrząsa, w grze majątek znika —
Ale kto złotko z wolna, z wolna zbiera
I jeden dukat za drugim zamyka
Do skrzyni, z wolna, z wolna nim wypiera
Miłość, grę, wino, próżność polityka.
O złoto lube! Milsześ niż papiery,
Zbiorniki dymu, ulotne chimery.
V
Kto dzierży wagę światowych zapasów
Lub kto dyktuje na kongresach kreski?
Kto wznosi w górę gołych gerylasów646
I wywołuje pism codziennych piski?
Co jest rozkoszą, nędzą wszystkich czasów?
Kto polityków wwodzi na tor śliski?
Czy wielki, chrobry duch Bonapartego?
A! — nie: Żyd Rotszyld i Baring, kum jego.
VI
Ci z liberalnym i wiernym Lafitte’em647
Są Europy wyrocznią, zakonem.
Spekulacjami są pożyczki. — przy tem
Jednak ludami władają i tronem.
Dają ton nawet rzeczompospolitym;
Nawet Kolumbia sama ma patronem
Meklera; nawet Peru złote miny648
Dziś dyskontują możne Żydowiny.
VII
Czemuż ma skąpiec być zły i przeklęty?
Jak powiedziałem, wiedzie skromne życie,
Za które byłby cynik albo święty
Wielbion, które by czczono w eremicie,
Do kalendarza byłby za nie wzięty.
Więc za co chudy jego byt ganicie?
„Nie ma pożytku — mówisz — z głodomarcia
Większa zasługa więc samozaparcia.
VIII
Oto poeta! On w czystej pieszczoty
Objęciach złoto zgromadzone ściska,
Którego sama nadzieja już roty
Ludzkie za morze pędzi. Dlań wytryska
Z czarnych min, z rudy szpetnej promień złoty;
Dlań brylant iskier milijonem błyska,
A szmaragd barwą łagodnej zieleni
Koi jaskrawy blask innych kamieni.
IX
Jego są ziemie, góry, pola, bory;
Jemu okręty z Cejlonu, Kataju,
Indyj przynoszą wonnych płodów zbiory;
Dlań zboże rośnie, doń wina Tokaju,
Madery śmieją się jak twarz Aurory649;
W jego piwnicach mieszka się jak w raju —
Gdy on sam twardy, zimny, niezmysłowy
Kieruje tylko wszystkim — pan duchowy.
X
Kto wie? Może chce co wielkiego sprawić?
Zbudować szkołę, sfundować wieczysty
Majorat650 albo gdzieś kościół wystawić,
W nim wizerunek swej twarzy kościstej?
Może chce ludzkość tymże złotem zbawić,
Które ją gubi, lub kapitalisty
Pierwszego imię pozyskać w narodzie,
Lub lubi w złocie pluskać się jak w wodzie?
XI
Choćby to był cel owego z zapałem
Upartej żądzy zbieranego mienia,
Jedynie głupiec nazwie tę chuć — szałem.
Jakież są jego czyny i zachcenia?
Wojna, bunt, miłość... Sąż te ideałem
Życia? Pracą, od tabliczki, mnożenia
Ważniejszą? Skąpcze, niech twój dziedzic powie,
Czyś ty miał lepiej, czy rozrzutnik — w głowie.
XII
Sztaby, rulony i garnki monety
Pełne, z głowami nie tych luminarzy
Starych, gdzie głowa wraz z laurem — niestety —
Dziś nawet tyle co blaszka nie waży,
Lecz ważne złoto, na którym portrety
Koronowanych karłów; co się jarzy
Nieobrzezane nożem Żydowina;
O, tak! Złoto jest lampą Alladyna.
XIII
„Miłość wsią, dworem, miłość grobem władnie,
Bo raj miłością jest, a miłość rajem” —
Co zresztą dowieść nie da się tak snadnie
(Logiczność nie jest poetów zwyczajem).
Prawda, że „w grobie” jest coś może na dnie:
Choćby rym „grób” — „ślub”; w wątpliwość podajem
Jednakże (biorąc na świadka dziedzica),
Czy „wsią” lub „dworem” każdy się zachwyca.
XIV
Co nie śmie miłość, to pieniądze czynią,
Bo pieniądz nawet wyżej grobów siada.
Bez niego niczym jest dwór, wieś pustynią;
Bez złota „nie bierz żony” — Malthus651 gada.
Więc pieniądz rządzi miłością-rządczynią,
Tak jak dziewicza Cyntia falą włada.
Mówisz: „Miłość — raj!” Czy za wosk oddajem
Miód?... To nie miłość — małżeństwo jest rajem.
XV
Jestże prócz ślubnej pozwolona inna
Miłość? Małżeństwo zaś to miłość przecie
W jakimś tam sensie. Lecz logika gminna
Nigdy jedności z tych dwu słów nie plecie:
W stadle być może miłość i powinna;
Małżeństwa bez niej także widujecie;
Lecz wolna miłość jest grzechem, zgorszeniem,
Że już jej innym nie nazwę imieniem.
XVI
A że na dwory i na wieś nie jadą
Ani wpadają w grób żonaci sami,
Którzy się żadną nie splamili zdradą,
Uważam wiersz ten za lapsus calami652.
Dziw, że to pisze Scott: buen camerado,
Który jest sławny swymi zasadami
Tak, że mi Jeffrey stawia go przykładem.
— W tych strofach dowód, żem szedł jego śladem.
XVII
Dziś powodzenia nie mam, lecz bajeczne
Miałem za młodu; rozrywany byłem;
W czasie, kiedy są sukcesy konieczne.
Z owych sukcesów dla się wydobyłem
To, czegom pragnął — szczegóły zbyteczne. —
Co było — moim było. Choć płaciłem,
Przyznam się, za te powodzenia dzięgi653,
Nie chciałbym wydrzeć tych kart z życia księgi.
XVIII
Ów Sąd Kanclerski choć się go wybierze
Na opiekuna nad ową nowiną
Niedorodzoną, co ją mocni w wierze
Zwą „potomnością” albo „przyszłą gliną”,
Zda mi się, śmiało powiadam, lecz szczerze,
Słabą dla wsparcia moralności trzciną.
Potomność będzie — niechaj świat się płoni —
Tak mało wiedzieć o nim, jak on o niej.
XIX
Czyż nie jesteśmy przyszłością? Ja i wy?
A pamiętamy kogo? Ni seciny.
Gdyby fakt każdy w książkach był prawdziwy,
To bohaterów prześcigłyby czyny.
Plutarch654 ważniejsze tylko spisał dziwy,
A krytyk i tak podkłada mu miny,
Zaś Mitford dzisiaj (z grecką, jak się zdaje,
Wiarą) samymże Grekom kłam zadaje.
XX
O czytelnicy wszystkich stanów, czynów!
Słuchaczu miły, niemiły pisarzu!
Dalszą pieśń tworzę — z poważnych zaczynów,
Jakby Wilberforce w moim kałamarzu
Siedział lub Malthus. Pierwszy z nich Murzynów
Wyzwolił, za co wart stać na ołtarzu,
Kiedy Wellington tylko Białych gubi,
A Malthus czyni to, co gromić lubi.
XXI
Więc spoważnieję, bym nie podrwił głową;
Przeczżebym655 i ja nie miał czego stworzyć
I „słońca zaćmić swą świeczką łojową”?
Dziś konstytucje nowe chce ułożyć
Ludzkość i dźwignię wynaleźć parową,
Mędrzec zaś ojcom zabrania się mnożyć,
Gdy nie wystarcza ich szczupły majątek
Dla odsadzonych od piersi dzieciątek.
XXII
To jest szlachetne, romantyczne, szczytne!
Myślę, że „filogenitywność” — może
To słowo dzisiaj niezbyt jest pochwytne„..
Istnieje nawet >krótsze, lecz w tej porze
Przyzwoitości spódniczek nie przytnę,
Bo na moralność godzić, broń mnie Boże! —
Otóż jak mówię: „Filogenitywność”
Winna na mniejszą natrafiać przeciwność.
XXIII
Lecz do przedmiotu. — Mój Juanie luby,
Jesteś w Londynie, w mieście przykrej woni,
Gdzie na cię paszczą zieje potwór zguby;
Młodzież mu dzisiaj trudno się obroni.
Nie doznasz wprawdzie strachu pierwszej próby,
Boś już nie frycem w forsownej pogoni
Wczesnego życia. Lecz to ziemia mglista,
Której od razu nie przejrzy turysta.
XXIV
Co do mnie, mógłbym o jednym mandacie
Wszędzie być posłem, w gorącym czy chłodnym
Kraju; różnicę boć tylko w klimacie
Przedstawia stały ląd w swym nowomodnym
Ustroju; ale rym jest trudny na cię,
Anglio, sposobem Muzie niewygodnym.
Każdy kraj ma swych lwów — ale w kochanej
Brytanii żyją największe brytany.
XXV
Hej! Polityka wnet mi oczy wyżga.
Paulo majora656 Juan w wielkim grodzie
Między ścieżkami wszech pokus się ślizga,
Jak wyćwiczeni łyżwiarze — po lodzie.
Kiedy go znudzi sport, to się umizga657
Do pięknych istot, u których jest w modzie
Znosić w triumfie czystości męczeństwo,
Przeciwstawiając grzechom swe panieństwo.
XXVI
Lecz tych niewiele. W końcu taka mała
Robi diabelski skok, którym dowodzi,
Że i najczystsza czasem głupstwo zdziała,
W morzu zepsucia tracąc ster swej łodzi.
Ludzie truchleją, jakby się ozwała
Balaamowa658 oślica, i chodzi
Jak żywe srebro z ust do ust nowina;
Kto by pomyślał: tak skromna dziewczyna! —
XXVII
Małą z wschodnimi oczyma Leilę —
Typowy okaz milczących Azjatek,
Która bez dziwu patrzała na tyle
Śliczności, ku niespodziance magnatek,
Mających nowość każdą za motyle
Łowione z nudów — owy „wielki światek”
Przyjął z historią Szecherezad godną,
I zrobił zaraz tajemnicą modną.
XXVIII