Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
wzgardliwe; nic tak nie dojmuje,
Jak brzemię wielkiej a samotnej pychy,
Co chce rozróżniać w całej ludzkiej rzeszy
Część, co powozem jeździ — i tłum pieszy.
XX
Nad don Juanem, równy mieniem, klasą
Społeczną, rodem, nie miał praw wyższości,
Górował wiekiem i — jak sądził — rasą:
Naród angielski pośród ziemskich włości
Jeden się cieszy wolnym słowem, prasą,
Czego mu każdy inny kraj zazdrości,
I słusznie. Milord był mówcą dlatego,
Że obie Izby nie miały tęższego.
XXI
To były jego przewagi. Poza tym
Sądził, że umie bystrze godzić w sedno
Tajemnic dworu, jako że z tym światem
Spoufalony. Prawił z wszystkowiedną
Pewnością siebie; słowem węzłowatym
Przecinał krótko dysputę niejedną,
A wiązał wszystkie owe męskie cnoty
Z miną filaru państwa, patryjoty.
XXII
Lubił Hiszpana za jego stateczność,
A za pojętność bystrą go szanował.
Juan uprzejmą okazywał grzeczność
W potakiwaniu, skromny, gdy negował.
Znał świat i jego błędy, ich konieczność
Z bujnej wywodząc gleby — nie strofował,
Chyba że widział, że złe się rozplenia,
Bo trudniej wtedy wyrwać od korzenia.
XXIII
Temat rozmowy z Madrytu przenosi
Milord na Stambuł i odległe kraje,
Gdzie ludzie czynią, o co się ich prosi,
Lecz obdzierają obcych jak hultaje.
Mówią o sporcie. Lord się dobrze nosi
W siodle, hodowli koni się oddaje
Gorliwie. Juan, Andaluzji dziecię,
Jeździ jak tyran na podwładnych grzbiecie.
XXIV
Na balach, rautach, pomiędzy mężami
Stanu jęły się wzajemnie udzielać
Sympatie (Juan znał się z ministrami;
Posłowie — to jest lóż masońskich czeladź).
O! Na nim się już milord nie omami,
Matka krew zacną musiała weń przelać;
A do przyjaźni czyliż ten nie zmusza,
U kogo czysta krew i czysta dusza?
XXV
Plac był „ten a ten”. Nie piszę ulicy;
Świat dziś taki jest zły, przewrotny, zdradliwy!
Sieje złośliwie śnieć w cudzej pszenicy
I zbiera krzywdę bliźniego z tej niwy,
Obmów i plotek plon, które kobiecy
Języczek miele, z mąki zaś zjadliwy
Chleb piecze. Zatem będę węzłowaty,
Lord Henryk mieszkał w ulicy „tej a tej”.
XXVI
Jednej to jeszcze przypiszcie przyczynie,
Że pseudonimy nadaję ulicom;
To jest, że sezon ni jeden nie minie,
By w którymś domu straszną tajemnicą
Odkrytą mir się nie zachwiał w rodzinie,
A skandal ludzie źli zaraz rozchwycą!
Więc was zostawiam atmosferze mglistej,
Póki nie znajdę gdzieś ulicy — czystej.
XXVII
Znam wprawdzie jedną czystą, gdzie spojrzenie
Skromne nie dozna przenigdy obrazy;
Ale mam swoje w tym powody, że nie
Naruszę cieniów tej świętej oazy.
Przeto ulicy, placu nie wymienię,
Aż znajdę któryś zupełnie bez skazy,
Gdzie czystość żadnym nie sproszona pyłem:
Taką jest... kartę675 Londynu zgubiłem.
XXVIII
Na owym placu w pałacu Henryka
Bywał don Juan. Pałac ten był portem
Dla jednych, których niosła polityka,
Lub co zrobili fryzowanie sportem;
Lub mieli złoto, co wszystkie odmyka
Drzwi, albo modne suknie, co paszportem
Są też niezgorszym. Byleś frak miał nowy,
O resztę sobie nie rozbijaj głowy.
XXIX
„Wielka tam pewność, gdzie wielu do rady” —
Mówił Salomon czy też inna głowa
Tęga, z naszymi żyjąca pradziady;
Codziennie sprawdzać można święte słowa,
W Izbach czy w sądzie, w szrankach słownej zwady,
Wszędzie, gdzie puszy się „mądrość zbiorowa”,
Będąca dzisiaj — mówię z przeświadczenia —
Przyczyną szczęścia Brytanii i mienia.
XXX
Jak bezpieczeństwo zaś mężczyzn w wielości
Doradców leży, tak znów dla płci skromnej
W jak najobfitszej liczbie znajomości,
Boć trudny wybór w gromadzie ogromnej.
Już rozmaitość przyczynia trudności,
Pośród skał wielu sternik jest przytomny;
Więc dla kobiety (choć się mąż oburzy)
Pewność tam, gdzie rój wielbicieli duży.
XXXI
Lecz nie potrzeba pani Adelinie
Podobnej tarczy, bo też za nią cnoty
Zasługa oraz wychowania ginie;
Jej bronią inne umysłu przymioty,
Zwłaszcza przezorność nie wierząca minie
Ludzkiej; a co do kokieterii... o, tej
Nie używała, pewna uwielbienia,
Zalotność tutaj była bez znaczenia.
XXXII
Dla wszystkich grzeczna, lecz w niewymuszony
Sposób: zdarzy się, niektórych zaszczyci
Cieplejszą łaską — to schlebia; lecz w onej
Skłonności nikt tam rysu nie pochwyci,
Co by niegodny był panny lub żony.
Doznają względów jej uprzejmych i ci,
Którzy się cieszą utrwaloną sławą;
Dla nich jest zwłaszcza litośnie-łaskawą.
XXXIII
Podobna sława jest niepożądanym
Wcale dodatkiem. Spojrzyj na sylwetki
Tych bohaterów, ludzi wyróżnianych,
Przedmiot podziwu, niby marionetki,
Na scenie wzrokiem dam prześladowanych,
Czy gołym okiem, czyli676 przez lornetki;
Na sławnych czołach zobaczysz purpurę
Wieczornej glorii — lecz nad głową... chmurę.
XXXIV
Miała w obejściu swoim Adelina
Ton patrycjuszki chłodny, ze swobodą
Grany, co wzbrania, by ruch albo mina
Zdradziły czułą istotę i młodą.
Tak nie zachwycisz niczym mandaryna:
Sądzi, że zachwyt jest z godności szkodą;
Nie chce dać poznać, że go coś dotyka
— Ten rys możeśmy wzięli od Chińczyka
XXXV
Lub Horacego: Nihil admirari677.
Jest to — sądzi on — sztuka szczęśliwości,
Która ma dzisiaj adeptów bez miary,
Chociaż dalekich od doskonałości.
Ja obojętność tę między przywary
Policzę, równie nadmiar wrażliwości.
W salonie zachwyt nieumiarkowany
Objawia tylko moralnie pijany.
XXXVI
Lecz Adelina nie była kobieta
Nieczuła (tutaj metafora płytka):
Bo jak pod śniegiem wulkanu ukryta
Lawa etc. Czy skończyć? Rzecz brzydka.
Nienawistna mi przenośnia zużyta.
Niech czop rozsądku więc ów wulkan przytka;
Dzisiaj tak często drażnią go poeci!
Nie dziw, gdy zeń dym niewonny wyleci.
XXXVII
Zatem kształt nadam porównaniu inny:
Była podobna — powiem — do butelki
Szampana, co w lód zamieniony winny
Mieści w swym środku nieskrzepłe kropelki,
Nad wszystkie wina lepszy wyskok678 płynny,
Razem ot, tyle — kieliszek niewielki,
Mocniejszy niźli słodycz wyciśniona
Z najdojrzalszego, najtęższego grona.
XXXVIII
Wyskok potęgą wzięty kwadratową.
Tak najchłodniejsza powierzchowność cnoty
Może kryć nektar pod maską lodową,
A takich wiele. (Tutaj myślę o tej,
Z której moralne swe wywodzę słowo;
Zawsze morałem rozpoczynam loty).
U wielu ludzi wyjawi się ciepło,
Gdy z nich powłokę odkruszymy skrzepłą.
XXXIX
Lub: jest to droga północno-zachodnia,
Mająca przewieść w śródindyjskie żary.
Ale że żaden cały okręt do dnia,
Co mija, nie tknął bieguna, choć Parry679
Możliwość takiej jazdy udowodnia,
Niejeden znalazł tam widać swe mary.
Bo jeśli lodem zamknięty ów światek,
Wtedy stracony czas, droga lub statek.
XL
Więc fryce680 na swym młodzieńczym okręcie
Niech lawirują po kobiecym morzu;
Bywalcy niechaj spojrzą po odmęcie,
Szukając portu, nim czas na bezdrożu
Wód skinie flagą, nim członków napięcie
Strasznym fuimus681 zluźni się na łożu
Starości, gdy to gościec w kość się wwierca,
A z drugiej strony czyha spadkobierca.
XLI
Niebo żartuje czasem. Takie żarty
Są przykre; niechby chociaż krótkie były.
Świat jest o tyle uwielbienia warty,
Że każdej chwili może zdać się miły,
I że ów system perski — bierz go czarty —
O dwu pierwiastkach jest równie zawiły
I niepojęty jak inne systemy.
Nie chciejmy badać ich, bo zwariujemy.
XLII
Angielska zima, co się w lipcu kończy,
Jak się zaczęła w sierpniu — równie w lecie —
Dla dorożkarzy raj; pocztylion rączy
Pędzi i ludzi tratuje, i gniecie.
Lecz co obchodzi nas pocztowy koń czy
Dostojnik. — Semestr na uniwersytecie
Skończył się. Ojciec na syna się gniewa,
Że więcej weksli niż książek zużywa.
XLIII
Więc końcem zimy w Londynie jest lipiec,
A czasem sierpień. W kalendarzach zamęt,
Z którego nic się nie potrafi wypiec.
Muzie zostawiam niebieski firmament
I ów słoneczny kaloryfer czy piec,
Bo barometrem moim jest — parlament.
Chociaż niejeden radykał nań gada,
Z jego się sesyj kalendarz układa.
XLIV