Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
Juan w różowej poświacie
Cesarskiej łaski... nie zaś w czerwoności
Wstydu. Muzy me (mam w swoim warsztacie
Muz kilka) nie śmią w panieńskiej skromności
Stawać na zwiadach w sypialnej komnacie.
Szczęście ogląda chłopaka w krzepkości,
W użyciu bogactw i tej rzeczy słodkiej,
Która uciesze czasem przytnie lotki.
VI
Lecz nie na długo. Odrosną za chwilę.
„Ach! Gdybym — rzecze Dawid — lot gołębi
Miał, aby wzlecieć i odpocząć mile!”
Kto wspomni młodość, gdy mu starość zziębi
Krew, piersi w suchy liść, nogi w badyle
Przejdą, a tępy wzrok, dawniej jastrzębi,
Mało już dojrzy — nie wolałby wzdychać
Z synem niżeli z dziadem astmą dychać?...
VII
Ale westchnienia mrą... Nawet u wdowy
Zdrój łez wysycha niby w lecie Arno574.
Zimą się toczył w łożu ciężki, płowy,
A dziś już skarlał, stał się rzeczką marną.
Patrz! W dni niewiele jaki widok nowy! —
Sądzisz, że smutek jest zawsze ciężarną
Glebą? — tak; tylko sieje na nim (to racz
Zważyć) uciechę ciągle nowy oracz.
VIII
I przyjdzie kaszel, gdy westchnienia miną,
Czasem, nim miną, albowiem nierzadko
Jedno przy drugim jawią się gościną,
Jeszcze nim twarz się bruzd pomarszczy siatką,
Jeszcze przed życia dziesiątą godziną.
Rumieniec chory twarz przystroi gładką,
Piękną, jakby się nie składała z mięśni!
Kochają, wierzą, umierają... szczęśni.
IX
Juan nie myślał umierać tak wcześnie;
Oto w ognisku stoi takiej chwały,
Jaką dać może tylko księżyc we śnie
Lub dam fantazja... więc może nietrwałej?...
Lecz któż na lube będzie sarkał wrześnie,
Że po nich grudzień przyjdzie oszedziały575?
Niechaj promienie raczej zgarnia ciepłe,
By nimi ogrzać zimy dni zakrzepłe.
X
Juan zalety miał, które w młodzieży
Lepiej niż dziewczę — kobieta ocenia;
Bo kwoczka, która ledwo się wypierzy,
Zna miłość z książek jeno lub z widzenia
Sennego (powód w wyobraźni leży:
W takim śnie niebo rozkosz wypromienia);
Słońcem wiek kobiet liczą; między nami
Ja bym je wolał liczyć księżycami.
XI
Czemu? Bo księżyc zmienny i wstydliwy,
Ta jest przyczyna... o! Wiem, że odgadnie
W mych słowach jaki człowiek podejrzliwy
Myśl nieprzystojną — zgadywać nieładnie.
„Z ujmą godności i smaku”. Życzliwy
Dziś Jeffrey tymi słowy mnie szkaradnie
Złajał; przebaczam mu; on sam, jak tuszę576,
Sobie przebaczy — co do mnie, ja muszę.
XII
Gdy na przyjaciół wrogowie się starzy
Zmieniają, honor już każe wytrzymać,
I gardzę takim, w którym znów przeważy
Nienawiść i złość zacznie się w nim wzdymać,
Nienawiść brzydka, jak pokrzywa, parzy,
Wyciąga wiechy, by serce poimać.
W złych się przyjaciół stara miłość zmieni
I nowa żona — baczcie, nawróceni!
XIII
Takie odstępstwo pomiędzy wszystkiemi
Najgorsze; nawet Southey577, łgarz po trzewa,
Już się nie złączy z „reformowanemi”,
Odkąd wszedł w wieńcu do dworskiego chlewa.
Zacny, czy w Chinach, czy w italskiej ziemi,
Czy gdzie Missouri, czy gdzie płynie Newa,
Wiatrom się nosić jak piórko nie daje,
Nie nienawidzi, choć kochać przestaje.
XIV
Prawnik i krytyk ciemne życia śledzą
Plamy, badają piśmiennictwa pole.
Odkryją wszystko, wiele nie powiedzą,
Ci wymiatacze śmieci na padole
Płaczu. Nad czym się prości ludzie biedzą,
Prawnik to kładzie na sekcyjnym stole,
Nożem wywodu sięga aż do brzucha,
Tłumacząc proces wszystkich działań ducha.
XV
Kominiarzem jest moralnym jurysta
I to przyczyna, czemu taki brudny,
Że nie pomoże już koszula czysta,
Bo brud zasiadły do wymycia trudny;
Sadza się wpija. Na prawników trzysta
Ledwie dziesiąty jest moralnie schludny.
Ciebie nie tyczy, luby, ta przywara.
Ty nosisz szkocki płaszcz z gestem Cezara,
XVI
Dawne urazy nasze — zwłaszcza moje —
Jeffreyu, gdym ci wiersze młodociane
Słał na krytykę i kiedyśmy boje
Wiedli ze sobą jak łątki578 drewniane,
Minęły. Święć się, wieku młody! Twoje
Oblicze nawet dotąd mi nie znane;
Może nie będzie nigdy! Więc wyjawię
Głośno, żeś zacnie działał w owej sprawie.
XVII
A kiedy wołam: „Święć się, wieku młody”,
To nie do ciebie — z żalem mówię o tem.
W waszej stolicy dumnej piłbym miody
Słodkie jedynie z tobą i ze Scottem.
Pomnę... wiek marzeń, pogody, swobody...
Nie chcę tu jaśnieć poetyckim lotem;
Wszak jestem sam Szkot z rodu, wychowania,
Więc się ku głowie mojej serce słania.
XVIII
„Wiek młody” — to jest Szkocja, szkockie gunie579,
Pledy, niebieskie góry, rzeki czyste:
Dee, Don i czarny owy most w Balgounie,
Rojenia dziecka, zagrody ojczyste.
We snach je widzę... w grobowym całunie
Jak dzieci Banka580. Smutne, powłóczyste
Krążą koło mnie widzeń korowody,
Może to śmieszność?... Święć się, „wieku młody”
XIX
Jeżeli w czasie młodzieńczych polotów,
Gniewny, natchniony, jak żak kędzierzawy,
Ostrym dowcipem obrażałem Szkotów,
Który był czasem bolesny i krwawy:
To któż spróbować nie chce swoich grotów
Mocy, w młodości porywczej i żwawej?
Drasnąłem czasem, lecz nie zabijałem.
Ziemię „rzek i gór” kocham, jak kochałem.
XX
Juan realny czy też idealny
(To wszystko jedno; wszakże myśl zostaje,
Choć sam myśliciel przestał być realny
I ma byt własny. Duch się nie poddaje
Śmierci i toczy z cielesnością walny
Bój. Straszno jednak zapuścić myśl w kraje
Zaśmiertne; człowiek się spoci, zadyszy,
A co za śmiercią — nigdy nie usłyszy),
XXI
Juan w gładkiego przeszedł Wielkorusa.
Jak się to stało, dlaczego — nie powiem.
Młodzieńców każda pociągnie pokusa,
A cóż dopiero, kiedy jest wezgłowiem
Tronu! Więc nie dziw, że Juan dał susa
Chwytając; ani się zawiódł, albowiem
Bale, pieniądze i schadzki miłosne
Lody zmieniły w raj, a zimę w wiosnę.
XXII
Łaskawa była carowej opieka,
A choć podołać służbie było ciężko,
Jednakże krzepkość młodego człowieka
Wychodzi z takich opałów zwycięsko.
Juan wybujał w górę jak smereka,
Mistrz w rycerskości, miłości, co męską
Dzielność nagradza. Po niej już wiek stary
Woli nad wszystko ruble i talary.
XXIII
Co łatwo było przewidzieć, wciągnięty
Zgubnym przykładem nieroztropnej młodzi,
Rzucił się Juan w upojeń odmęty.
Smutny to objaw, bo nie tylko szkodzi
Świeżości uczuć oraz w nich poczętej
Dobroci serca, ale jeszcze rodzi
Grzech samolubstwa, co człeka zaślepia
I duszę niby skorupą osklepia.
XXIV
Mrok na to rzucam; równie na koleje
Stosunku nazbyt niedobranej pary:
Rozkosze, złudy, żale, zwykłe dzieje
Stosunku chłopca i — jeśli nie starej
Kobiety, zawsze w wieku, gdy wietrzeje
Świeżość uczucia, chłodną w sercu żary.
Panią jest wprawdzie na świata połaci,
Lecz jej nie szczędzą zmarszczki-demokraci.
XXV
Bo skon, ten książę książąt, pan nad pany,
Jak Grakchus „rolnym prawem” niweluje
Równo najwyższe i najniższe stany
Do tej mogiły, co trupa przyjmuje,
Aż na nim wzrosną trawa i burzany,
I tyleż gruntu biedny otrzymuje,
Co bogacz, który złoto mierzył worem.
O, skon! — skon wielkim jest reformatorem.
XXVI
Żył więc (nie skon, lecz Juan) pośród puchów
Miękkich, szalenie, bez rozwagi, celu;
W wesołym kraju niedźwiedzich kożuchów,
Co (prawdę powiem tu gorzką dla wielu)
Czasem prześwita, zwłaszcza śród wybuchów
Złości, przez ową purpurę, Babelu
Królowej godną raczej, niźli.........
Ruskiej, niwecząc powab bohaterki.
XXVII
Nie opisuję tej mało przyjemnej
Fazy (gdy pragniesz, z opisów się dowiedz),
Bo się już zbliża dantejski „las ciemny”,
Ta nocorównia groźna, ten manowiec
Ludzkiego życia, karczma na rozjemnej
Drodze, odkąd już roztropny wędrowiec
Prędkim galopem nie wypuszcza koni
I poglądając na przeszłość, łzy roni.
XXVIII
Pomijam opis — o ile wziąć w pęta
Język potrafię; ani też tłumaczę —
O ile zduszę myśl, co jak wilczęta
Do cycek, do mnie przez wir uczuć skacze,
Czepia się jak mech skał lub jak dziewczęta
Ust swych kochanków; bo tutaj zaznaczę
Dla wiadomości, że nie chcę być znany
Jako filozof, lecz chcę być czytany.
XXIX
Miast się umizgać, Juan sam był środkiem
Umizgów, co jest rzecz niepospolita.
To był młodości winien, winien słodkim
Zaletom, krwi rasowej, co prześwita,
Niby u konia, przez żyły; swym wiotkim
Członkom, zgrabności, co z szaty wykwita,