Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
szczycie
Gór, a półksiężyc z wieży karawanie
Posyła strzały światła, gdy w przedświcie
Wilgotnym z wolna sunie się po ścianie
Stromej okólnym szlakiem jak rozwity
Wąż — gdzie na Kurdów patrzą Kaffu szczyty.
LXXXVII
Ze wschodem słońca — lub jeszcze przed świtem
Wstała Gulbieza z bezsennej pościeli,
Wcielona furia — blada, z zębów zgrzytem
Wzięła płaszcz, welon, perły — stoi w bieli.
Słowik, co nosi cierń w łonie przebitem
I smętną głosi pieśń w krwawej kąpieli,
Z mniejszą boleścią pręży piersi chore
Niż ten, co własną namiętnością gore.
LXXXVIII
— W tych słowach morał leży mego dziełka;
Cóż, gdy publiczność rzuca dziś przybytki
Mądrości; boli ją ostra igiełka
Prawdy; czytelnik miły ma ten brzydki
Zwyczaj, że patrzy w blask przez ciemne szkiełka..
Miły pisarz znów lubi stroić zbytki,
Drąc się z kolegą — no bo trudno wszystkim
Pochlebiać, kiedy ten i ów jest chłystkiem. —
LXXXIX
Rzuciła ona przemiękkie posłanie,
Miększe niż łoża sybarytów, którzy
Gwałtu wołali, czuli niesłychanie,
Kiedy pod nimi zgiął się listek róży.
Piękna — że sztuka za nic tu nie stanie,
Chociaż serdecznej blada walką burzy;
A tak nad błędem swym w zadumę wpadła,
Że zapomniała spojrzeć do zwierciadła.
XC
W tym samym czasie lub wcześniej zbudzony
Wielki pan i mąż rzucił drzemkę błogą,
Posiadacz królestw trzydziestu i żony,
Której był wstrętny niby gad pod nogą
(Rzecz mniejszej wagi w ciepłej strefie onej
Dla potentatów, którzy sobie mogą
Utrzymać harem — niż dla klasy biednej,
Co na dwu przestać musi lub na jednej).
XCI
Toteż od żółci wolną miał wątróbkę,
Małżonka, cały świat był mu za fraszki;
Lubił przy sobie czuć rozkoszną lubkę,
Jak inny lubi pieska albo ptaszki.
K’temu w haremie miał Czerkiesek kupkę,
Z nimi po trudach Dywanu463 baraszki
Stroił; lecz dzisiaj z musu czy miłości
Podobał sobie Padyszach w Jej Mości.
XCII
Powstał więc i po zwykłych opłukaniach,
Które Koranu przepisuje prawo,
I po pacierzach, i kornych wzdychaniach
Sześć razy czarną zachłysnął się kawą,
A potem gadać kazał o kampaniach
Rosjan, co ciągłą okrywali sławą
Ekaterynę464, która kończy szereg
Największych w świecie carowych i.......
XCIII
Ty, Aleksandrze Wielki, coś jest wnukiem
Jej prawym — twego niech nie razi ucha
Ta pieśń, gdy dojdzie, bo pieśń dzisiaj z hukiem
Do Petersburga doleci i słucha
Tętentu ziemia, gdy pędzi z pomrukiem
Wzdętych wolności fal ta zawierucha.
Aż do Bałtyku... Ty jesteś niekłamnie
Rodzica Twego synem — to dość dla mnie.
XCIV
Kto bękartami klnie ludzi i zowie
Ich matki antypodami Tymona465,
Owego mizantropa — krzywdę głowie
Niejednej czyni i krzywdzi plemiona.
Do dziejów nasi należą przodkowie,
A gdyby matki błąd hańby znamiona
Dawał potomstwu — pytanie niełacne,
Czy by dziś wielkie rody były zacne?
XCV
Gdyby rozumiał był Sułtan z Carycą,
Co uszczęśliwia dwory i narody,
Zamiast armatą walczyć i szablicą
I groźnie przeciw sobie iść w zawody,
Mogliby wojnę fezu ze spódnicą
Skończyć bez wodzów i bez posłów trzody.
Niechby on harem puścił, ona swoję
Gwardię i tak spór zgodzili — we dwoje.
XCVI
Ale dziś Sułtan łamać musiał głowę,
A razem z władzą i Dywan dostojny,
Jak tę rycerkę i.... królowę,
Tę sojusznicę zamętu i wojny
Pożyć. O! Ciężkie jest brzemię państwowe,
Które tłoczy kark ministerstwa wojny,
Zwłaszcza gdy nie chcąc działać jak poganin,
Nie może nowych już nakładać danin.
XCVII
Gulbieza, kiedy odszedł Sułtan czuły,
Do buduaru swego weszła, kędy
Słodko się kocha i je. Tam zasnuły
Kadzidła wonną mgłę i lśniły wszędy
Kosztowne cacka; krwawe karbunkuły466
Ze stropu patrzą na wazonów rzędy,
Skąd wonią dyszą kwiaty krasnolice,
Pociecha więźniów — same niewolnice.
XCVIII
Marmury, porfir, jaspisy dokoła
Walczą ze sobą o palmę zasługi;
Z dworu dolata pieśń ptaszków wesoła,
Przez kolorowe szyby świateł smugi
Tęczowe płyną; lecz pióro nie zdoła
Wyrazić cudów; opis byłby długi;
Szkic nakreśliłem, a reszty niech raczy
Dopełnić bujna fantazja słuchaczy.
XCIX
Wezwawszy Babę, ministrowi swemu
Każe o jeńcu powiadać najszerzej;
Co się z nim działo, odkąd do haremu
Odszedł; czy wszystko poszło, jak należy?
Jak obchodzono się z chłopcem i gdzie mu
Dano mieszkanie? czy go kto z odzieży
Nie podejrzewa?... Zwłaszcza o przebiegu
Pragnęła wiedzieć zeszłego noclegu.
C
Baba z wahaniem pewnym zaczął składać
Sprawę z tych kwestii; ale wnet osądził,
Że nie tak łatwo na nie odpowiadać,
Jak pytać; mówił, że wszystko urządził,
Ale coś taił, choć słowom chciał nadać
Obojętności cechę — w czym pobłądził,
Gdyż właśnie zdradzał się; spocił, zasapał
I w skłopotaniu wielkim w ucho drapał.
CI
Gulbieza nie jest cierpliwości wzorem;
Nie lubi na czyn i na słowo czekać.
Odpowiedź winna dążyć krokiem skorym
Tuż za pytaniem. Więc gdy zaczął zwlekać,
Kuleć, pytania spadły nowym torem.
Zmieszał się, zaczął słówka cedzić, bekać...
Jej w twarz spłynęła krew, a z oczu biły
Iskry, na czole wyszły sine żyły.
CII
Gdy ujrzał Baba panią rozgniewaną —
Dla niego zły znak — jął prosić nieśmiało,
By łaskawego ucha skłonić chciano;
Że on niewinien temu, co się stało.
Więc wyszło na jaw, że jeńca oddano
W opiekę Dudu (co się powiedziało),
Lecz on niewinien, przysięgnie, gdy żąda,
Na Koran i garb świętego wielbłąda.
CIII
To przełożona ody winna temu,
Która ma w pieczy haremowe damy.
Ona to, gdy go wzięła do haremu
(Bo jego służba kończy się u bramy),
Wszystko zepsuła; on już nie mógł złemu
Rozpoczętemu przeciwstawić tamy
I bez budzenia podejrzeń odeprzeć
Nieszczęścia, by nie popsuć, miast polepszyć.
CIV
Sądzi, ba! wierzy i jest przekonamy,
Że Juan z pokus tych wyszedł z honorem,
Czysty jak przedtem i niepokalany,
Wiedząc, że gdy się zdradzi choć pozorem,
Nie tylko padnie w kłopot zawikłany,
Lecz skończy życie worem i Bosforem.
Wszystko wyjawił więc słowem otwartem
Prócz marzeń Dudu — co nie były żartem.
CV
Tę rzecz dyskretnie w milczeniu zachował
I byłby gadał jeszcze, bo imprezy
Nie pozbył, lecz się nagle zahamował,
Tak się ściągnęły groźnie brwi Gulbiezy:
Lica pałały, wzrok skrzył, mózg wirował,
Jak kiedy piorun po ciele przebieży.
A rosa męki na skronie serdecznej
Wyszła — jak na kwiat w porze przedsłonecznej.
CVI
A choć nie była z rodzaju nerwowych,
Już myślał Baba, że zemdleje... lecz nie!
Były to tylko napady chwilowych
Drgań, które trudno skreślić. Każdy wiecznie
Czuje wrażenie spiorunowań owych,
Gdy mu wypadło co z zamiarem sprzecznie.
A jeśli ona tej pasji mozolnej
W słowach nie mogła wydać, cóż ja zdolny?...
CVII
Stoi w tej chwili niby u trójnoga
Namiętna Pytia467. Twarz natchnieniem płonie,
Wre w niej namiętność niespokojna, sroga,
Rozszarpująca serce niby konie
Stepowe; potem już chwieje się noga
I wargi jej drżą — i pochyla skronie,
I w dół podaje się cała złamana,
Skroń pulsującą chyląc na kolana.
CVIII
Skłonieniem głowy bladą twarz ukryła,
Jak u płaczącej wierzby rozwiązany
Warkocz marmuru całować puściła,
Na otomance siedząc; w skołatanej
Piersi wzmogła się rozpacz i tak biła,
Jak wracające raz po raz bałwany,
Póty szturmują do skalnych wykuszy,
Aż się głaz twardy wyszczerbi i skruszy.
CIX
Głowa opadła, twarz jak pod zasłonę
Pod bujnych włosów kaskadę się chowa;
Z wezgłowia zwisa ramię obnażone;
Płeć jego lśniąca i alabastrowa...
Gdyby malarzem być i te dzielone
Wiersze na obraz złożyć! Gdyby słowa
Farbami były! Lecz że jestem frycem468
W malarstwie, racz się zadowolić szkicem.
CX
Baba wiedzący, że trudno złagodzić
Burzę, a zwłaszcza jej porywy żwawsze,
Za to wiedzący, w co kiedy ugodzić,
Skulony czekał na wiatry łaskawsze.
Ona powstała i zaczęła chodzić
Po sali z wolna, ale milcząc zawsze.
Rozpogodziła czoło, choć nie oczy —
Wiatr ścichnął, lecz się fala jeszcze toczy.