Cztery kobiety - Paul Heyse (książki czytaj online za darmo txt) 📖

które z wszystkich stron placu zbiegały się w co­raz większej ilości i radosnymi okrzykami kwitowały podarunki nieznanej, a tak szczodrej damy.

— Ile mam zapłacić za wszystko? — zapytała wre­szcie dama otyłą handlarkę, rozradowaną tym niespo­dziewanym pozbyciem się całego zapasu świątecznych podarunków.

Sebastian, zaintrygowany tą sceną, podszedł bliżej. Głos damy podziałał na niego jakby silny prąd elektryczny.

— Lotka! — szepnął.

Dama szybko obróciła się i podała mu rękę.

— To pan! — rzekła nie zdradzając szczególniejszego przejęcia się. — Nie myślałam, że ujrzę pana jeszcze kiedyś. Tym bardziej jestem temu rada.... Dokąd pan teraz idzie? Czy oczekują pana gdzieś wie­czorem? Więc proszę mi podać ramię. I ja też je­stem wolna, zupełnie wolna... — dodała z naciskiem. — To tak pięknie przechadzać się, gdy śnieg pada, i oglą­dać tyle szczęśliwych twarzy. Czy nie zgadza się pan ze mną?

Nie odpowiedział. Niespodziewane spotkanie formal­nie odurzyło go; sposób, w jaki się poruszała i mówi­ła, był mu obcy. Wsunęła rękę pod jego ramię, gdy dawniej unikała wszelkiego zetknięcia, i szła obok niego, jeszcze piękniejsza niż ongiś.

— Panno Lotko... — rzekł wreszcie. — Nie wie pani... nie uwierzyłaby pani... jak szukałem, jak sta­rałem się.

— Dlaczego nie miałabym wierzyć? — odparła spokojnie, nie patrząc na niego. — Czy sądzi pan, że nie wiedziałam, że jest pan jedynym na świecie człowie­kiem, który mnie naprawdę kocha? Właśnie dlatego musiałam się rozstać z panem. Zasługuje pan za swą dobroć i miłość na coś lepszego niż nieszczęście, które­go bym panu przysporzyła. Dosyć, że jedna egzysten­cja idzie na marne... Ale po co mówić o tak smutnych rzeczach? Proszę mi powiedzieć, jak się panu przez ten czas powodziło. Wie pan: wygląda pan jeszcze lepiej niż wtedy... Zmężniał pan, spoważniał, a ma pan przy tym wciąż te same niewinne oczy, pasujące raczej do twarzy dziewczęcej...

Zamilkła i jakby pogrążona we wspomnieniach szła u jego boku.

— Proszę wybaczyć — rzekła wreszcie — że może o zbyt wiele rzeczy pytam. Ale nie przeczuwa pan nawet, jak długo milczałam; właściwie zawsze... odkąd rozstaliśmy się. Natomiast wiele myślałam... Z tym jednak uporałam się i odtąd jestem zupełnie szczęśliwa. Nie od dawna; właściwie od dziś rana; przedniej nocy jeszcze trapiły mnie straszne myśli. Powiedziałam sobie jednak: musisz z tym skończyć! Nie można żyć, gdy się jest nękaną takimi myślami! Ulżyło mi to... i oto: mogę znowu mówić... Ale pan za to oniemiał, jak widzę... Dlaczego? Czy nie cieszy się pan, że idziemy ze sobą i śnieg pokrywa wszystko bielą i tyle ludzi śpieszy do domów, by radować się światłem i śpiewem, weselić się i wzajem się obdarowywać? I ja chciałam sobie zrobić święto i oddać kilka ostatnich moich talarów na improwizowaną wi­lię. Widział pan, w jaki sposób ten pomysł zrealizowa­łam. Ale nie powiem, by mi się to całkowicie udało. Rozdawanie upominków sprawia przyjemność tylko wtedy, gdy się kocha tych, których się obdarowuje. Żałuję teraz, że nie mam więcej pieniędzy. Chętnie bym i panu też coś podarowała.

— Lotko — rzekł — najpiękniejszym darem jest to, że panią odszukałem... że pani jest taka dla mnie serdeczna... że pani wie, jak bardzo kocham...

— Cicho! — przerwała. — Nie należy o tym mówić. Bo sytuacja nasza jest dziś tak samo smutna jak wów­czas i tak samo beznadziejna...

Przystanął i wlepił w nią oczy.

— Beznadziejna? — rzekł głucho. — Ale czy wia­domo ci, że ja wiem o wszystkim? Że robię sobie z te­go tyle co z historii rozgrywającej się na księżycu? Że nie dbam o nikogo na świecie, a gdyby nawet mój ojciec i moja matka...

— Na miłość boską, nie kończ pan! — krzyknęła i położyła mu rękę na usta. — Nie zdaje pan sobie sprawy, co chciałeś powiedzieć, jak okropne to jest i jak bardzo kiedyś żałowałbyś tych słów... Ma pan matkę, którą wolno ci kochać i szanować, matkę, któ­ra cię kocha i jest dumna z ciebie: miałżebyś jej przy­sporzyć zgryzoty i hańby... Gdybyś pan mógł się za­stanowić, co to znaczy... ale nie mówmy więcej o tym. Chodźmy! Muszę się przyznać, że jestem głodna. Od wczorajszego wieczoru nie jadłam. Ze wstrętu... My­ślałam, że nigdy więcej bez odrazy nie będę mogła przełknąć kęsa chleba... Ale to nasze nagłe spotka­nie przejmuje mnie taką radością... Niech mnie pan zaprowadzi do jakiejś restauracji. Będziemy mogli przez kilka godzin porozmawiać z sobą swobodnie; ale będzie pan musiał za mnie zapłacić; jak już wspomniałam, ostatni grosz wydałam na zabawki dla dzieci.

Zaprowadził ją do małej restauracyjki, która — jak się spodziewał — tego wieczora była niemal pu­sta. W kącie sali siedział tylko stary kelner i drzemał.

Ze zdziwieniem spoglądał na parę, która zabłądziła w wieczór wigilijny do tego skromnego, przeważnie przez studentów odwiedzanego lokalu, i oddalił się, by z kuchni przynieść zamówione przez Sebastiana po­trawy.

— Uważa nas za rodzeństwo — szepnęła Lotka.

— Albo za parę małżeńską w podróży poślubnej... — odparł Sebastian i ujął jej rękę.

Odpowiedziała serdecznym uściskiem dłoni.

— Jest tu bardzo pięknie — rzekła. — Bardzo się cieszę, że jeszcze raz mogę być z panem, zanim...

— Co? — zapytał przerażony. — Chyba nie mówi pani na serio, że to ostatni raz...

— Niech pan mnie o nic nie pyta. I niech się pan zupełnie o mnie nie niepokoi. Wtedy, gdy napisałam do pana, nie wiedziałam jeszcze, co z sobą począć. Tyl­ko kilka pierwszych tygodni spędziłam spokojnie. Pod­czas gdy pan, a też i inni, szukali mnie, siedziałam w pobliżu cukierenki, na poddaszu, w małej izdebce u starej przyjaciółki, jedynej, którą miałam; była to szwaczka, suchotnica, kupowała u nas często karmelki słodowe i polubiła mnie, gdyż czasem raczyłam bie­daczkę ciastkami. Bywały tygodnie, w których nie mogła zupełnie pracować. Owej nocy zapukałam do drzwi jej pokoiku i pozostałam u niej przez dłuższy czas; pomagałam jej w robocie i gotowałam dla nas na małej kuchence; wreszcie nie mogłam dłużej wy­trzymać w tej ciasnocie, u kaszlącej wciąż suchotnicy. Miałam niewielkie oszczędności, chciałam przedostać się przez granicę do Francji, gdzie mnie nikt nie znał. Od dawna już o tym marzyłam; byłabym sobie jakoś dała radę. Ale po drodze zatrzymała mnie policja; coś było w mym paszporcie nie w porządku, odstawiono mnie ciupasem z powrotem do Berlina i tu... ale wolę o tym nie mówić. Czuję, że wstręt mnie znowu ogar­nia, a tu podają właśnie dla nas wieczerzę wigilijną...

Nalał wina i trącił się z nią kieliszkiem.

— Może reńskie wino nie smakuje ci? — rzekł. — Czy mam kazać podać szampana?

Potrząsnęła przecząco głową.

— Nie mogłabym wypić ani kropli. Zbyt wcześnie piłam szampana, i to w złym towarzystwie. Ale proszę, jedz ze mną, bo mnie samej potrawy nie będą smakowały.

Wziął na talerz odrobinę ryby, nie mógł jednak przełknąć ani kęsa; wciąż się wpatrywał w nią i radował, że zajada z wielkim apetytem.

— Nie dziw się — rzekła — że tyle jem; byłam bardzo głodna. Jak tu dobrze... Jak się cieszą, że raz jeszcze siedzimy obok siebie. Gdyby wszystko mogło się ułożyć inaczej i gdybyśmy oboje mogli ruszyć razem w świat... Ale to niemożliwe; będzie ci kiedyś dobrze z inną kobietą, a jej z tobą... Nalej mi jeszcze wina. Tak... A teraz... za zdrowie twej matki!... Więcej nie będę piła.

Wychyliła kielich do dna i rzekła:

— Chodźmy już!

Zapłacił kelnerowi i podał jej ramię. Gdy wyszli na ulicę, dostrzegli, że pada gęsty śnieg; po kilku kro­kach mieli twarze zupełnie mokre.

— Dokąd pójdziemy teraz? — zapytał.

— Wszystko mi jedno — odparła. — Nie mam wię­cej domu. Myślałam wprawdzie... Czy daleko do twe­go mieszkania?

— Wciąż jeszcze mieszkam tam, gdzie uczyłem się do matury... Wtedy, kiedy ciebie poznałem... Nieda­leko stąd... chodźmy?

— Co powiedzą ludzie... — zastanawiała się i zwol­niła kroku — co pomyślą w domu, gdy nagle sprowa­dzisz dziewczynę?

— Masz przecież twarz zasłoniętą woalką...

— Nie o mnie chodzi. Ja jutro będę Bóg wie gdzie, nic sobie nie robię z plotek. Ale ty... Źli ludzie mogli­by donieść twojej matce... Nie chciałabym, by się martwiła...

— Nie obawiaj się. Do mojej izdebki prowadzi osob­ne wejście. Nikt cię nie zobaczy.

Nie mówili więcej z sobą, aż przyszli do domu.

*

Otworzył ostrożnie drzwi. W małej izdebce panował półmrok; skąpe światło padało tylko z żarzących się węgli na kominku i z poświaty księżyca wnikającej przez niewielkie okno.

Zaryglował drzwi i rzekł:

— Obok jest kuchnia, ale o tej porze nikogo w niej nie ma. Możemy zatem rozmawiać głośno.

Nie rzekła ani słowa, usiadła na krześle koło okna i wpatrywała się w śnieżycę szalejącą na dworze.

Gdy Sebastian podszedł do stołu i zapalił lampę naftową, zauważył pudło owinięte starannie w gruby brązowy papier i obwiązane szpagatem.

— Patrz — rzekł — oto co mi z domu przysłali na gwiazdkę. Czy nie chciałabyś zdjąć kapelusza i fu­tra i usiąść tu na kanapie? W futrze będzie ci za go­rąco.

Posłusznie zdjęła kapelusz i płaszcz futrzany.

— Czy nie otworzysz pudła? Chciałabym wiedzieć, co w nim jest.

— Nie ma pośpiechu — rzekł uśmiechając się. — Mam tu w pokoju kogoś, na kim mi więcej zależy...

— Wstydź się pan — odparła, nagle przestając mó­wić mu „ty”. — Niewart pan, że istnieją ludzie, którzy starają się panu zrobić przyjemność. Gdyby mnie matka posłała upominek na gwiazdkę... Proszę mi dać to pudło, otworzę je.

I poczęła szybko rozcinać scyzorykiem sznury oplatające pudło.

— Lotko — rzekł — a gdybyśmy byli w Ameryce i to pudło nam przez morze posłano...

— Nie posłano by nam wcale...

— Dlaczego, Lotko? Gdyby moja matka cię znała, tak jak ja cię znam, czy sądzisz, że nie pokochałaby cię? Ma ona naturalnie swoje przesądy. Ale wiem, że bardziej niż wszystko na świecie kocha mnie...

Lotka przerwała wypakowywanie pudła, zamyśliła się i rzekła wreszcie, nie patrząc na niego:

— Czy nazywa pan to... przesądami? Czy chciałby pan jeść jabłko znalezione na ulicy w błocie? Może je pan dziesięć razy umyć, odraza jednak pozostanie. Kto wie, czy brud nie przeniknął skorupy, choć pestka wewnątrz jeszcze jest czysta... Nie, nie, nie! Tak jest, i kwita. Bardzo źle, że tak jest, ale cóż na to po­radzić?

Objął ją ramieniem i rzekł:

— Lotko, to niemożliwe, by tak miało zostać. Nie możesz zmarnować twego życia dlatego tylko, że...

Przerwał; nie znalazł bowiem od razu takich wyra­zów, które by jej nie uraziły.

— Zmarnować? — powtórzyła i spojrzała na niego. — O nie, wcale tego nie chcę! Powiedziałam już panu, byś był zupełnie spokojny o moją przyszłość. Nie jestem zresztą tak samotna i opuszczona, jak by się to na pozór zdawało... Mogłabym zresztą, gdybym tylko chciała, wyjść za mąż. Starano się już znaleźć dla mnie męża; miałam do wyboru bogatych i młodych konkurentów, niektórzy z nich chcieli naprawdę minie ipoślubić, w kościele wobec księdza... A jednak... nie mogłam...

— Dlaczego? — zapytał szybko.

— Po co o tym mówić? Albo... nie, powiem panu, abyś nie sądził mnie fałszywie. Wie pan, co budzi we mnie wstręt do wszystkich mężczyzn? Z wyjątkiem chyba pana... Powiem panu do ucha: nigdy nie wiem, czy narzeczony nie był kochankiem matki, zanim po­czął się ubiegać o córkę.

Odwrócił się i szybko podszedł do okna.

Po chwili wrócił i objął ją ramieniem.

— Mój Boże, ile ty wycierpiałaś... — szepnął zdła­wionym głosem.

— Więcej, niż może znieść młoda dziewczyna... Przed siedmiu laty wszystko zrozumiałam... Sądziłam, że zdo­łam się uratować, wyzwolić. Opuściłam natychmiast dom... ten dom... wystarałam się o posadę, obcięłam sobie moje piękne, długie włosy, by wyglądać jak najskromniej, nosiłam tylko bardzo skromne suknie, by uchodzić za przyzwoitą dziewczynę. Sam wiesz, że niewiele mi to pomogło. Gdy chciałam się wydo­stać za granicę, sprowadzono mnie, jak ci już opowia­dałam, z powrotem do domu, do tej, która, jak mówią, ima prawo do opieki nade mną. He, he... opieki! Ona moją... opiekunką! Powiedziałam jej jednak od razu, że zabiję się, jeśli nie dadzą mi spokoju ci... ci goście... klienci... Prawie przez rok cały siedziałam w swoim pokoju, starannie zawsze od wewnątrz zaryglowanym... Musiałam jednak czasem przecież wyjść na ulicę, po prostu, by się przejść, przespacerować; toteż różni by­walcy w domu mej matki wiedzieli, że jestem... Cza­sem natrętnie dobijali się do mych drzwi... A ona... ona udawała, że mnie bardzo kocha... Unikałam jej, nigdy słowem nie odzywałam się do niej... Ostatecznie stanowczością swą okupiłam sobie spokój; aż wczoraj przyniosła mi do mego pokoju list... zgadnij od kogo?

— Jakże mam zgadnąć?

— Masz rację. Żaden człowiek nie mógłby na to wpaść... Przypominasz sobie człowieka, z którym mia­łeś zatarg w cukierni?

— Lotko! Czy to możliwe?

— Tak. Otrzymałam wczoraj bardzo uprzejmy list; papier był perfumowany; obiecywał mi bardzo wiele w tym liście, gdybym...

Nagle potrząsnęła silnie głową, jakby chciała od­pędzić natrętne, a wstręt budzące myśli.

— Mieliśmy przecież wypakować paczkę? — rze­kła. — Dajmy spokój tym ohydnym sprawom dziś, w wieczór wigilijny, gdy przypadek nas złączył. Chodź do naszej paczki! Powiadam: naszej... Niech nam się przez chwilę zdaje, że spełniło się twoje marzenie: je­steśmy daleko stąd, bardzo daleko, za oceanem, w Ameryce...

— Spełnimy je, spełnimy to, co zwiesz moim ma­rzeniem! — rzekł z silnym wzruszeniem w głosie. — Przypomnę ci kiedyś po latach ten nasz pierwszy wie­czór wigilijny i wtedy będziesz musiała przyznać, że miałem więcej odwagi i byłem lepszym prorokiem niż ty.

Nie odpowiedziała; zajęła się rozpakowaniem