Cztery kobiety - Paul Heyse (książki czytaj online za darmo txt) 📖

na poły ironicznym, na poły zatro­skanym. — Szkoda tylko, że ta szlachetność trwa zwy­kle bardzo krótko. Zależy to przeważnie tylko od... temperatury. Gdy krew dojdzie do punktu wrzenia, wtedy diabli biorą wszystkie surowe śluby, które człowiek poprzysiągł sobie przy temperaturze dzie­sięciu stopni powyżej zera. Nie mam tu nic szczegól­niejszego na myśli, panie hrabio, wypowiadam tylko mój pogląd. Niech pan swoją cześć położy na lodzie, jeśli pan chce ją zakonserwować... A teraz żegnam, pa­nie hrabio.

Zbliżył rękę wojskowym ruchem do czapki i szybko się oddalił.

Hrabia wracał powoli do miasta. Przemyśliwał nad słowami starego, nad zagadką zamczyska, nad wła­snymi uczuciami. Pułkownik wprowadził dysonans w plany, które sobie tak pięknie ułożył. Miał naj­szczersze zamiary, ale musiał przyznać, że z czasem przecież moment pożądania erotycznego począłby od­grywać wybitniejszą rolę. Cóż wtedy? W co przemie­niłaby się sielanka? Miałżeby starać się o rękę Filo­meny? Nie, nie, to chyba niedorzeczność.

Następnego dnia postanowił urządzić wycieczkę w inną zupełnie okolicę; chciał się uspokoić, skiero­wać swą uwagę na inny pejzaż, przejąć się innymi wra­żeniami. Wynajął powóz i pojechał do Vintschgau. Ale choć starał się nie myśleć o przeżyciach ostatnich dni, nie udawało mu się to. Z coraz większą natrętnością myśli jego krążyły dokoła starego zamczyska i je­go tajemniczych mieszkańców.

Gdy wrócił, zastał na ławce przed domem barczyste­go, krępego mężczyznę, który widocznie na niego cze­kał, gdyż na jego widok wstał i uchylił kapelu­sza. Człowiek ten nosił ciężką, łataną kurtkę, wyso­kie, okute buty i szary, wypłowiały pilśniowy ka­pelusz. Z kościstej twarzy, otoczonej rudawą brodą, przebijała taka ponurość, że hrabia mimo woli się­gnął do kieszeni, by dobyć z niej kilka groszy dla żebraka.

— Nie zajmę panu wiele czasu — rzekł przybysz — ale myślę, że trudno byłoby nam porozumieć się tu, na ulicy...

— Kim pan jest? — zapytał hrabia, ze zdumieniem porównując czysty akcent obcego z jego żebraczym niemal wyglądem.

— Nazywam się Weber i jestem zarządcą zamku Planta. Ponoć pan hrabia chciał ze mną mówić...

— Pan jest ojcem dziewczyny, którą widziałem w zamku?

— Tak, panie, sądzę jednak, że to nie należy do rzeczy. Pan hrabia zwiedził zamek podobno po to, by go kupić. Tylko w tym celu tu przyszedłem.

Hrabia wprowadził rządcę Planty do swego pokoju, posłał służącego po wino i usiadł w fotelu przy oknie. Weber stał na środku pokoju, jakby chciał w ten spo­sób zaznaczyć, że nie zamierza wdać się w dłuższą roz­mowę, a chce tylko jak najprędzej załatwić sprawę.

— Panie hrabio — rzekł wreszcie — przyszedłem po to, by zapytać, czy pan sprawę traktuje serio. Bo wielu już było ludzi, którzy zwiedziwszy zamek oświadczali gotowość kupienia go, a żaden z nich po zastanowieniu się nie przystąpił na serio do interesu.

Hrabia uważnie mu się przyglądał. Badając, czy między ojcem a córką jest podobieństwo, nie dosły­szał wcale słów rządcy.

— Panie Weber — rzekł — jak długo bawi pan w tej okolicy?

— Co to ma wspólnego z kupnem zamku? — mru­knął rządca. — Nie po to przyszedłem, by mówić o moich sprawach, a tylko by dowiedzieć się, czy pan hrabia chce naprawdę nabyć zamek.

— Drogi panie — uspokajał go hrabia — cóż się panu tak śpieszy? Niech pan siada... Oto przynoszą wino... Przyjemniej omawia się takie sprawy przy lampce...

— Dziękuję... nie piję....

— Widzę, że naprawdę panu się śpieszy. A więc chciałbym nabyć to zamczysko i odbudować części, które uległy zniszczeniu. Ale pojmie pan, że muszę się dokładniej jeszcze przyjrzeć, sprowadzić rzeczoznawcę, który by orzekł, czy stare mury wytrzymają remont; muszę też wiedzieć, ile żądają za swą posiadłość dotychczasowi właściciele; przecież nie można takiej sprawy załatwić od razu, tak jak pan to sobie wyobraża, natychmiast.

— Panie hrabio — odparł brodacz i zakłopotany obracał kapelusz w ręku — proszę mi tego nie brać za złe, ale muszę oświadczyć, że nie mogę sobie wyobrazić gorszego interesu niż kupno tych ruin; kto chce tracić pieniądze na te rumowiska, chyba stracił rozum...

— Niech mi pan to wytłumaczy, panie Weber, bo takie ogólnikowe sądy niewiele warte.

— Panie hrabio, za te pieniądze, które trzeba wydać, aby uprzątnąć rumowiska i dotrzeć do fundamentów, można by zbudować piękny dom. A potem, panie, co za koszta zwiezienia tam na górę materiału budowlanego!

— O tym pomówimy potem, gdy będzie z nami architekt. Ale czy wie pan, jaka jest cena kupna i czy ma pan pełnomocnictwo sprzedaży?

Brodacz wymienił bardzo poważną sumę i z wielkim zainteresowaniem śledził, jakie wrażenie wywrze ta wysoka cena kupna. Gdy jednak jowialna, okrągła twarz hrabiego pozostała nie zmieniona, brodacz przeraził się.

— To chodzi nie tylko o pieniądze, panie hrabio — rzekł pośpiesznie — zamek jest położony w niezdrowym punkcie; nigdzie w okolicy nie ma tyle szczurów, węży i skorpionów, jak w ruinach zamkowych. A ile robactwa gnieździ się w murach!

Brodacz rękawem kurtki otarł pot z czoła.

Hrabia nie przestawał go obserwować, ze zdziwie­niem stwierdzając rosnący wciąż niepokój rządcy.

— Panie Weber — rzekł, siląc się na najbardziej dobroduszny ton — widzę, że nie życzy pan sobie, abym kupił zamek.

— Mówię tylko to, co jest prawdą. A to, co mówię, mogą potwierdzić również i inni. Zresztą pan hrabia przekona się sam, gdy się bliżej rozejrzy. Wolałbym panu hrabiemu zaoszczędzić fatygi. Po co pana nara­żać na zwiedzanie tych zatęchłych nor i porozwalanych komnat? Wszak pan nie kupi tego zamku, jestem tego pewien; znam wielu, którzy tak samo jak pan gorącz­kowali się, a potem stracili zupełnie ochotę.

— Ale pan, panie Weber, przecież sam tu wytrzy­muje, chociaż, jak pan powiada, okolica jest niezdrowa. Węże, o których pan wspominał, nie zaszkodziły ani panu, ani córce... Prawda, że pan rzadko bawi w zam­czysku, ale córka...

— Panie hrabio! — stanowczym głosem zastrzegł się rządca — po raz drugi muszę prosić, aby osobę mo­jej córki nie mieszać do tej sprawy. Czy mam córkę, czy nie, to przecież nikogo nie obchodzi, chyba że pan hrabia właśnie...

Uczynił ruch, jakby zamierzał opuścić pokój.

— Myli się pan — rzekł hrabia spokojnie. — Gdy­bym kupił zamek, chętnie zostawiłbym pana na obec­nej posadzie. Chciałbym tam mieć zaufanego człowie­ka, znającego dokładnie teren; powierzyłbym panu nadzór nad budową i pieczę nad zamkiem w tych miesiącach, gdy mnie tu nie będzie.

— Musiałby się pan hrabia rozejrzeć za kim innym. Nie pozostanę tu ani dnia dłużej po ukończeniu for­malności i przekazaniu panu hrabiemu praw własno­ści do zamku.

— Dlaczego?

— To moja rzecz... Mam obowiązek pokazania pa­nu hrabiemu wszystkiego, co jest godne widzenia w zamczysku. Proszę zatem o wyznaczenie terminu, kiedy to się ma odbyć. Ale bardzo proszę: w najbli­ższych dniach; potem znowu nie będzie mnie przez jakiś czas.

Hrabia zdał sobie sprawę, że nie wydobędzie z mru­kliwego i małomównego brodacza żadnych więcej wia­domości, zakończył więc rozmowę słowami:

— Dobrze więc, przyjdę jutro rano. Pokaże mi pan zamek, a potem pomówimy o dalszych sprawach.

Nazajutrz o świcie hrabia wybrał się w drogę i idąc w stronę zamczyska, zastanawiał się, dlaczego Weber tak stanowczo opierał się, by nie zostać na miejscu po sprzedaży zamku. Zapewne coś ponurego w przeszło­ści zagnało go do tego samotnego kąta, może jakieś ciężkie przewinienie... A może też wyobraża sobie, że uczynię jego samotnię terenem głośnego, wesołego życia i zmącę ciszę, którą otoczył siebie i córkę...

Po drodze hrabia spotkał owego młodego lowelasa z Meranu, wracającego widocznie z nocnej schadzki, spędzonej w willi owej kokietki, której wspomnienie zupełnie już zatarło się w duszy hrabiego. Minął go obojętnie. Cóż go obchodziło teraz, czy młody elegant wraca od pokojówki, czy też od samej pani?

Wreszcie dotarł do zamczyska. Na podwórzu oczeki­wał go Weber. Poczęli zwiedzać szczegółowo przestron­ne ruiny. Mając w pamięci wczorajsze opryskliwe sło­wa rządcy, hrabia ani słowem nie wspomniał o Filo­menie. Zdziwił się jednak bardzo, że nie zastał jej w izbie, w której ją po raz pierwszy ujrzał przy koło­wrotku. Siedziała tam tylko stara wiedźma i łapczy­wie zajadała polentę.

Hrabia opuścił pośpiesznie ponurą izbę i wszedł po drewnianych zmurszałych schodach na wyższe piętro. Znajdowały się tu jeszcze mury, ale brak było ścian przedzielających poszczególne komnaty. Strop był zu­pełnie zniszczony; między belkami poprzecznymi wił się powój, poprzez który widać było błękit nieba; olbrzymia hala stanowiła schronisko dla przeróżnego ptactwa gnieżdżącego się pod stropem. Przez okna po­zbawione szyb roztaczał się wspaniały widok na po­kryte winnicami stoki.

— To trzeba by przede wszystkim odnowić — rzekł hrabia — mam wrażenie, że stosunkowo niewielkim kosztem można by tu urządzić szereg przepysznych pokoi.

Rządca milczał. Twarz jego wyrażała całkowitą obo­jętność. Stał o kilka kroków od hrabiego i dawał na jego pytania krótkie, ściśle rzeczowe odpowiedzi.

Otworzył drzwi wiodące z olbrzymiej hali do okrą­głej wieży narożnej. Hrabia spojrzał: wieża była pusta; brakło w niej schodów wiodących bądź to w górę, bądź w dół.

Obaj zeszli potem po schodach na podwórze.

— Czy to już wszystko? — zapytał hrabia.

Weber wskazał ręką na przybudówkę przylegającą do murowanego parkanu i również gęsto obrosłą powojem.

— I tu też nic nie ma godnego uwagi — rzekł bro­dacz.

— Zobaczymy.

Weber miał rację. Przybudówka była pusta, stano­wiła magazyn gratów i znajdowała się w fatalnym stanie.

Hrabia wpatrywał się w mury zamkowe i nagle twarz jego poweselała. Na piętrze znajdował się w pewnym miejscu w murze wykusz; było w nim niewiel­kie okno. I tu wychylała się głowa dziewczęcia, które ojciec widocznie w tym miejscu ukrył. Hrabia radośnie skinął głową i dojrzał, że Filomena zarumieniła się, po czym natychmiast znikła.

— Co to znaczy? — zawołał Weber. — Dlaczego da­je pan jakieś znaki porozumiewawcze mojej córce? Te­raz miarkuję, panie, hrabio, do czego pan właściwie zmierza. Ale myli się pan bardzo. Nie należę do ludzi, którzy przymykają oczy, gdy zawraca się głowy ich córkom. Czy zrozumiano?

— Ależ, drogi przyjacielu...

— Przyjacielu? Między mną a hrabią nie ma mo­wy o przyjaźni. Zwiedził pan zamek. Stało się więc to, czego sobie pan życzył. Proszę w sprawie ceny kupna zwrócić się wprost do właściciela zamku. Tu nie ma pan hrabia nic więcej do roboty. Żegnam.

Ostatnie słowo poparł wymownym ruchem ręki, wskazując bramę.

Hrabia jednak nie ruszył się z miejsca.

— Panie Weber — rzekł — czy jest w tym coś złego, jeśli powitałem pańską córkę uprzejmym ski­nieniem głowy?

— Nie życzę sobie tego, panie hrabio. Nie mam wca­le ochoty dawać okazji próżniaczym arystokratom do uwodzenia uczciwych dziewcząt, a już zgoła nie chcę, by moja córka służyła komukolwiek za zabawkę...

— Panie Weber — przerwał mu hrabia z wielką sta­nowczością — jest pan albo głupcem, albo drabem, jeśli oburzasz się na to, co na całym świecie uchodzi za zwykły akt uprzejmości. Lituję się nad tym dziec­kiem, które ma poczciwą, niewinną twarz, a młodość swą musi spędzać tu, na odludziu. Oto wszystko. Za­pewniam pana solennie, nie chcę nic ani od pana, ani od pańskiej córki. I zapewniam pana również, że ile­kroć ją spotkam, powitam ją z wielką uprzejmością, nie zrażając się wcale pańską srogą miną.

— Zobaczymy... — rzekł stary i poszedł, zostawia­jąc hrabiego na podwórzu.

Przez kilka chwil hrabia zatrzymał się na miejscu, zanim zdecydował się opuścić teren zamczyska. Cie­mna głowa dziewczęcia nie pojawiła się więcej w ok­nie; wokół panowało grobowe milczenie... Przez kilka godzin hrabia, chodząc z kąta w kąt w małej izbie hotelowej, rozważał, jak ma teraz po­stąpić, gdy wszelki kontakt z zamczyskiem został w tak stanowczy sposób zerwany. Nie ukrywał już wcale przed sobą, że zainteresowanie jego dla dzie­wczyny nie wypływa wcale — jak to tłumaczył ojcu — tylko z litości; przeciwnie, zdawał sobie jasno spra­wę, że owładnęły nim całkiem inne uczucia.

Wreszcie po dniu spędzonym w przykrej rozterce wewnętrznej postanowił na czas jakiś zmienić miejsce pobytu, osiedlić się na kilka dni wysoko w górach, na połoninach, szukać uspokojenia w szałasie paster­skim, z dala od ludzi. Nazajutrz wynajął dwa muły i wraz ze swym służącym ruszył w drogę. Gdy prze­jeżdżał obok okrytego powojem zamczyska, najchęt­niej byłby odwrócił twarz. Mimo to oczy jego bystro wypatrywały, czy też nie dojrzą postaci dziewczęcej; zamczysko było jakby wymarłe; wzrok hrabiego nie dojrzał ani śladu żywej istoty... Przez cały czas jazdy hrabia pogrążony był w ponurym milczeniu. Służący próbował kilkakrotnie nawiązać rozmowę lub skiero­wać zainteresowanie swego pana na jakiś przedmiot; widząc jednak, że jego wysiłki nie odnoszą żadnego rezultatu, dał wreszcie pokój. W szałasie, w którym spędzili kilka dni, usposobienie hrabiego było jednakie; dniami całymi włóczył się po skałach i szczytach, jed­nak spokoju wewnętrznego, jaki mu dać miała przy­roda i samotność, nie zyskał. Tyle tylko że znużony wędrówkami zapadał co wieczora w ciężki sen, trwa­jący do świtu.

Wreszcie pewnego poranku kazał służącemu osiodłać zwierzęta i szykować się do powrotu. Zdawał sobie sprawę, że kuracja zupełnie się nie powiodła.

Po drodze zaskoczyła go gwałtowna burza i zmusiła do schronienia się na kilka godzin w nędznej chału­pie przydrożnej.

Gdy ją opuszczał, deszcz wciąż jeszcze padał. Hra­bia chciał jednak przed nocą stanąć w Meramie i dla­tego nie bacząc na niepogodę wracał przez rozmokłe ścieżyny górskie ku miastu.

Gdy znalazł się w pobliżu zamczyska, ujrzał nagle u stóp drewnianego krzyża, wznoszącego się o kilka­dziesiąt kroków od muru, jakąś postać kobiecą, przy­tuloną do krzyża. Dojrzał tylko z oddali część głowy i ramię oplatające pień drzewa. Nie miał jednak ani na chwilę wątpliwości, że jest