Cztery kobiety - Paul Heyse (książki czytaj online za darmo txt) 📖

twarz jej, mimo zaniedbanego stroju, jest wybitnie piękna. Rysy tej twarzy były jednak jakieś obce, ostrzejsze, cera ciemniejsza niż u kobiet z okolicy Meranu.

— Już od trzech lat! — powtórzył. — A ile masz lat, moje dziecko?

— Dwadzieścia, panie, a może i więcej.

Zdziwił się, gdyż nie wyglądała na więcej niż sze­snaście.

— Powiedz mi, jak się nazywasz — prosił.

— Filomena — szepnęła.

Przez parę chwil panowało milczenie. Nagle dziewczyna podbiegła do łóżka i szarpnęła rękę śpiącej staruchy.

— Babko — zawołała — jest tu jakiś pan; chce zwiedzić zamek.

Miotając niezrozumiałe wyrazy we włoskim dialekcie, stara podniosła się, odgarnęła chudymi palcami wło­sy z czoła i, patrząc gniewnie na przybysza, zbliżyła się do niego. Mimo woli hrabia rozejrzał się za swym towarzy­szem, gdyż niezbyt pewnie czuł się w towarzystwie tej wiedźmy. Ale pułkownika nie było...

Starucha ręką zrobiła ruch wypraszający go za drzwi. Dziewczyna siadła spokojnie przy kołowrotku i zupełnie nie interesowała się tym, co się rozgrywa w izbie.

Było zgoła niemożliwe porozumieć się ze starą. Czy­stego włoskiego języka, którym hrabia próbował z nią się dogadać, nie rozumiała; nie chciała również przy­jąć pieniędzy, które jej ofiarował za oprowadzenie go po ruinach zamkowych.

— Babka jest głucha — szepnęła dziewczyna. — Porozumieć się umie tylko z ojcem i ze mną.

— A więc dlaczego ją obudziłaś? — rzekł młody hrabia, spoglądając na nią z wyrzutem. — Powiadasz, że ojciec jutro będzie? Dobrze więc, przyjdę tu jutro. A tymczasem do widzenia, Filomeno!

Dziewczyna milczała. Wracając po ciemnych i cia­snych schodach hrabia słyszał skrzek staruchy, gnie­wnie z wnuczką rozprawiającej.

Odetchnął swobodnie, gdy znalazł się wreszcie na podwórzu zalanym potokiem promieni słonecznych. Również i tu nie zastał pułkownika. Opuścił więc po­dwórze i opodal zamku, blisko dróżki wijącej się w cie-mu drzew orzechowych, położył się na mchu, by odpo­cząć przed wyruszeniem w dalszą drogę.

Po pewnym czasie usłyszał zbliżające się kroki i niebawem na dróżce pojawiła się młoda kobieta dźwigająca na grzbiecie wielki kosz.

— Dokąd? — zapytał.

— Roznoszę chleb z miasta po dworkach okolicz­nych.

— Ciężka to droga w takim skwarze...

— Ha, cóż robić...

— Czy przynosisz chleb również i do tego starego zamku?

— Tak.

— Jak nazywają ludzie te ruiny?

— Planta. Właściciela już od niepamiętnych czasów tu nie było. Mieszka tylko rządca z córką i matką... diablica ta starucha... szczerzy do każdego dwa zęby, które jeszcze tkwią w dziąsłach... Rzadko rządcę za­stać tu można.

— A gdzie się włóczy całymi dniami?

— Jest zawołanym strzelcem. Znaleźć go można na wszystkich turniejach strzeleckich. Usiedzieć nie może w domu. Co prawda, niewiele miałby tu do roboty. Wszystkie pola i winnice są wydzierżawione.

— Czy to chłop tutejszy?

— Nie, panie. Nikt nie wie, skąd pochodzi. Ani on, ani matka i córka z nikim tu nie przestają. Już rok mi­nął, odkąd im dwa razy tygodniowo przynoszę chleb, a wiem tyle o nich, co pierwszego dnia. Co miesiąca punktualnie otrzymuję pieniądze, a reszta mnie nie obchodzi. Żal mi tylko dziewczyny. Piękna, dorodna i jeszcze byłaby ponętniejsza, gdyby miała coś przy­zwoitego do ubrania. Nawet w święta idzie na mszę do kościoła raniutko, bo nie ma co na siebie wdziać. No, ale dość gadania, trzeba się śpieszyć, bo przede mną jeszcze daleka droga.

Hrabia wstał, by jeszcze przed porą obiadową do­stać się z powrotem do miasta. Przeżycia poranne wy­warły na nim silne wrażenie. Zajście, jakie miał z fał­szywą, kapryśną kokietką, która go przywabiła, aby go zawstydzić — zeszło na drugi plan. Natomiast na pier­wszy wysunął się obraz dziewczęcia, które ujrzał śpią­ce przy kołowrotku. Odczuwał litość nad tą zaniedba­ną istotą, z której jednak promieniował jakiś zagad­kowy czar. Był rad, że nie ma teraz przy sobie pułko­wnika, starego zrzędy, który swym sarkazmem zmącił­by wrażenia zaznane w ruinach zamkowych. Schodząc po stoku góry, wciąż myślał o fantastycznej romanty­ce tego opuszczonego zamku i tej zagadkowej istocie przy kołowrotku...

„Szaleństwo — snuło mu się po głowie. — Maja­czenia! Pułkownik ma rację; tylko ludzie nadmiernie wyczuleni mogą szukać ukojenia w przyrodzie i u pro­stych ludzi. Ta niesamowita rodzina, o której nikt nie wie, skąd pochodzi i jaka jej przeszłość — może sta­nowić dla mnie tylko tło do obrazu fantastycznych ruin, ale naprawdę nie powinna mnie zupełnie obcho­dzić. Byłoby to również nonsensem, gdybym chciał te ruiny nabyć i odbudować w nich dom mieszkalny. Cóż bym począł ze stu izbami, które można by tam wy­stawić? Założyć rodzinę i umieścić ją na odludziu? Nonsens!”

Przyszło mu na myśl, że przecież dziwne jest, iż zimna kokietka, która go dziś tak upokorzyła, przez tyle miesięcy wytrzymuje w samotnej willi. Co pra­wda, piękna Węgierka zebrała wokół siebie towarzy­stwo, bawi u niej często okoliczna arystokracja, przy­bywają oficerowie z garnizonu w Meranie. Ale czyż to może jej zastąpić życie towarzyskie wielkiego miasta?

Czy nie uczyniłby lepiej, opuszczając tę okolicę? — przemknęło mu po głowie. Węgierka będzie zapewne wszystkim rozpowiadać, jak okrutnie sobie zakpiła z niego; narazi go na śmieszność, a to jest zabójcze dla młodego człowieka. Wróciwszy do hotelu hrabia kazał sobie obiad przy­nieść do pokoju; nie miał dziś wcale ochoty spotkać się z ludźmi we wspólnej sali jadalnej. Polecił też służbie, by nikogo do niego nie wpuszczano.

Hrabia należał do tych ludzi, którym z biegiem cza­su coraz bardziej ciążyć poczyna zupełna niezależ­ność i brak zajęcia; szukał jakiegoś stałego punktu, ja­kiegoś oparcia dla swych myśli i uczuć. Należał do natur nieproduktywnych, nie mających konkretnych zadań w życiu, nie zdążających do żadnego wytknię­tego celu; ludzie ci stale żyją jakby podczas wakacji i urlopu, szukają przygodnych wrażeń, wytwarzają sobie sami tysiączne drobne obowiązki, starają się nie­pokój wewnętrzny opanować przez imanie się różnych mało ważnych zadań lub problematycznych zagadnień.

Zainteresowanie się dumną i kapryśną Węgierką by­ło właśnie jednym z takich przejawów; hrabia wmó­wił w siebie, że czeka go tu piękne i wdzięczne zada­nie: chciał ujarzmić naturę tej przewrotnej kobiety i uszlachetnić ją swym wiernym uczuciem. Ten cel pedagogiczny zajmował go silniej niż sama kobieta, choć nie zdawał sobie z tego należycie sprawy. Wy­trzeźwiał dziś rano zupełnie i uczuł pustkę w sercu; i oto znowu ogarnęła go gorączka działania: ledwo spojrzał na dziewczę w opuszczonym zamku, powziął jeszcze bardziej fantastyczny plan, który go zaprzątał intensywnie przez całe popołudnie.

Chętnie byłby teraz odszukał pułkownika, by z nim porozmawiać; czuł, że ironia i sarkazm starego zrzędy w tym wypadku nie miałyby takiej pożywki jak rano, gdy mowa była o nieudanych zalotach do węgierskiej kokietki.

Stary pułkownik nie podał mu jednak nigdy swego adresu. Choć w Moranie wszyscy znali tego zagadko­wego człowieka, nikt nie umiał o nim powiedzieć nic dokładniejszego; wiedziano, że mieszka w jakiejś gór­skiej wiosce i że od miesięcy z ciupagą w ręku włóczy się po okolicy. Nie znano też jego nazwiska; nieliczni, z którymi w ogóle rozmawiał, nazywali go pułkowni­kiem, nie wiedząc zresztą, czy ta ranga mu przysługuje. Że był wojskowym, poznać można było od razu z jego postawy i chodu. Hrabia nic więcej o nim nie wiedział.

Wieczorem położył się wcześnie do łóżka i we śnie ujrzał się w ruinach zamkowych...

Nazajutrz po południu wybrał się w drogę. Znał ją doskonale. Przynajmniej do tego miejsca u wylotu pa­rowu, skąd prowadziły dwa odgałęzienia; na lewo do ruin zamku Planta, na prawo do willi kokietki.

Właśnie znalazł się na rozdrożu, gdy z prawej stro­ny nadeszła osobliwa para. Młodzieniec, który prowa­dził pod ramię uroczą swą towarzyszkę, nosił wytwor­ny, jasny garnitur letni, na głowie miał lekki słom­kowy kapelusz. Był średniego wzrostu, smukły i zgra­bny. Hrabia spotykał go w Meranie, nie zwracał je­dnak na niego zbytniej uwagi. Należał do nielicznych elegantów i lowelasów tego małego miasta, którzy dzień spędzają na ulicy lub w kawiarni i regularnie wychodzą na dworzec kolejowy, by przypatrzyć się przyjezdnym. Ojciec jego miał wielki sklep w Meranie i obszerne winnice w okolicy. Młody elegant prowadził pod ramię pokojówkę Węgierki. Nie była już pierwszej młodości; twarz miała przekwitłą, z śladami burzliwych nocy i niejednej miłostki. Obok młodego wytwornego lowelasa tym bardziej to się uwydatniało.

Na widok młodej pary hrabia skrył się w krzewach gęsto rosnących obok drogi. Dopiero gdy minęli go mło­dzi, zatopieni w ożywionej rozmowie, poszedł pośpie­sznie w stronę zamczyska.

W dolinie leżały już głębokie cienie, ale wysokie pokryte powojem ściany zamku skąpane były je­szcze w potokach słońca. Myśli hrabiego od wczoraj­szego dnia tak często krążyły wokół tych murów, iż miał teraz wrażenie, jakby tu było stałe jego miej­sce pobytu, a teraz wracał znowu po dłuższej nieobecności. Filomenę zastał na podwórzu; rozłupywała siekierą na wielkim pniu jakąś zeschłą deskę; widocznie szykowała opał do kuchni. Teraz, w świetle słonecznym, suknia jej wydała mu się jeszcze nędzniejsza niż wczoraj; sprawiało mu to pewną przykrość, boć prze­cie w swych snach wystroił ją tak czarownie...

Przez kilka chwil spoglądał na nią w milczeniu i nie zadał pytania, które cisnęło mu się na wargi.

Widocznie przeczuła, o co chce zapytać, gdyż od­powiedziała:

— Nie ma jeszcze ojca w domu. Nie wiem też, kiedy wróci.

Powiedziawszy to, zabrała się znowu spokojnie do swej roboty.

— Jestem zmęczony długim marszem. Czy wolno mi tu trochę wypocząć? — rzekł wreszcie i nie czekając na odpowiedź, usiadł na zbutwiałej ławie pod murem.

— A dokąd ojciec poszedł? — zapytał po chwili.

— Na strzelnicę do Lany.

— Czy często bawi poza domem przez szereg dni?

— Jak się zdarzy. Może z Lany uda się do Bolzano, bo i tam ma się odbyć strzelanie z nagrodami.

— A nie przykro ci tu samej, Filomeno?

Spojrzała na niego, jakby nie rozumiała wcale tego pytania, i nic nie odrzekła.

— Czy babka nie dokucza ci?

— O nie — rzekła i po chwili głęboko westchnęła.

— A nie boisz się być tu z tą starą, głuchą kobietą? Włóczy się przecież często po górach mnóstwo drabów. A gdyby kiedy napadli na was?

— Nie, nie — rzekła. — Nikt tu nie przychodzi, nikt o nas nie dba... jesteśmy biedni... A gdyby przy­szedł w nocy, już by babka to zmiarkowała. Babka śpi tylko za dnia, w nocy siedzi przy kołowrotku, widzi w ciemności lepiej niż sowa... Nie, nie, nikt do nas nie przychodzi... Babka zmiarkowałaby to natychmiast... Chyba że by wypiła za dużo wina...

Ostatnie słowa wymknęły się jej widocznie mimo woli, gdyż wyraz przestrachu pojawił się na jej twarzy.

— A czy nie masz nigdy ochoty zobaczyć innych ludzi, pójść do miasta, zwłaszcza w dni targowe?

— A cóż bym tam sobie kupiła? — odparła spo­kojnie.

— Znaleźliby się już tacy, którzy by ci kupili naj­piękniejsze rzeczy, gdybyś tylko chciała uprzejmie na nich spojrzeć.

Twarz jej nagle poczerwieniała. Zaczęła tak silnie uderzać siekierą w drzewo, że drzazgi padały daleko od pnia.

— Nie mam doprawdy nic złego na myśli, moje dziecko. Przecież nie spędzisz całego życia w tych murach... Dostaniesz za męża poczciwego chłopaka i za­mieszkasz z nim w mieszkaniu o wiele lepszym niż ta wasza izba, w której byłem wczoraj. Czy nie chciałabyś tego, Filomeno?

— Nie chcę opuścić ojca — rzekła głuchym tonem.

— A cóż byś na to powiedziała, gdybym kupił ten zamek i kazał w nim odbudować dla siebie i dla was mieszkania? Czy wtedy zostałabyś wraz z ojcem przy mnie?

Zanim zdążyła odpowiedzieć, otwarły się w jednym z okien na piętrze okiennice i starucha poczęła skrze­czącym głosem miotać niezrozumiałe dla hrabiego sło­wa. Dziewczyna pośpiesznie zebrała do fartucha porą­bane na opał drzewo i pobiegła do małych drewnianych drzwi, wiodących do wnętrza tej części zamku, w któ­rej znajdowało się mieszkanie rządcy. Hrabia czas ja­kiś przeczekał na podwórzu, łudząc się, że może prze­cież dziewczyna jeszcze zejdzie. Gdy jednak po dłuż­szym oczekiwaniu nie zjawiła się, opuścił teren zam­czyska.

Przy najbliższym rozdrożu natknął się na starego pułkownika.

— Dlaczego mnie pan wczoraj opuścił? — zapytał hrabia.

— Nie łażę tam, gdzie nie mam nic do roboty — mruknął stary i ostro wpatrując się w hrabiego, za­pytał: — Awantura rozwija się zupełnie normalnie? Czy ptaszek w klatce już obłaskawiony?

— Pułkowniku, pan mnie krzywdzi! Nie wie pan...

— ...że pan wraca znowu od dziewczyny. Nabrała już trochę zaufania? Rozmówił się pan już może z oj­cem?

— Myli się pan, przypisując mi jakieś lekkomyślne zamiary. Wprost przeciwnie...

— O, zapewne — przerwał stary, śmiejąc się ironi­cznie — jest pan człowiekiem honoru, dżentelmenem, a zresztą udaje pan filantropa... Żal panu dziewczyny... lituje się pan nad jej losem... Kontrast też pana po­ciąga: wczoraj rano kobieta światowa, trzy razy dzien­nie zmieniająca stroje, dziś kopciuszek, uosobienie nie­winności, nie tknięta dzika różyczka... Życzę panu powodzenia i dużo przyjemności.

Stary uchylił kapelusza, jakby się chciał oddalić, lecz hrabia zatrzymał go i począł żywo rozprawiać:

— Uwziął się pan, aby mi dokuczać, nie mam za­miaru dosłownie brać pańskich słów, gdyż uważam pana za człowieka nieszczęśliwego. Ale bardzo prosił­bym unikać tego ironicznego tonu, gdy chodzi o moją cześć!

— Co? — krzyknął stary. — Cześć? Jaką właściwie cześć ma pan na myśli? Czy chodzi panu o tę cześć, której panu nawet pies nie zazdrości, o cześć ludzką?

Hrabia spojrzał nań ze zdumieniem, miał w tej chwili poważne wątpliwości, czy też stary nie jest niespeł­na rozumu. Z pewnym zakłopotaniem odparł:

— Stawia pan dziwne pytania. Zapewniam pana, że uważałbym się za skończonego draba, gdybym go­dził na niewinność tego dziewczęcia lub starał się zmącić spokój jej samotnego życia li tylko dla płochej igraszki.

— Tak, tak, pan jest człowiekiem szlachetnym... — rzekł stary tonem