Gromiwoja - Arystofanes (książki online biblioteka .TXT) 📖

Zeusa. Żuk gnojek poleciał na Olimp, puścił gnojkiem na Zeusa. Zeus się porwał, aby te żukowe perfumy strząsnać; jaja wypadły i stłukły się. [przypis tłumacza]

181. krasawica (daw.) — piękność. [przypis edytorski]

182. Hekate (mit. gr.) — bogini ciemności, strzegąca bram Hadesu. [przypis edytorski]

183. Mistrzyni, własto ogromnego dzieła, skąd się ta chmura na twym czole wzięła? — te dwa wiersze, oraz w. 712, to dosłowny cytat z Telefosa, tragedii Eurypidesa, którego Arystofanes ośmiesza. [przypis tłumacza]

184. pieczara Pana — na półn. stoku Akropoli; w niej Apollo schwytał Kreuzę i zapłodnił. Syn Kreuzy, Ion, wnuk Erechtheusa, od którego wywodzi się plemię Jonów. [przypis tłumacza]

185. puszcza się w dół kołowrotem — kołowrót, czyli winda: nie wiadomo nic bliżej o tej windzie, czy i gdzie była: prawdopodobnie była wtedy właśnie, gdyż roboty na Akropolis koło świątyń dopiero co ukończono; przypuszczam tedy, że jest mowa o jednym z takich kołowrotów do celów budowy. [przypis tłumacza]

186. gaszek (daw.) — zdrobnienie od gach, tj. kochanek. [przypis edytorski]

187. Orsilochos — Ateńczyk hulaka, znany kobieciarz. [przypis tłumacza]

188. płużyć (daw.) — sprzyjać. [przypis edytorski]

189. mileską — dziś popr.: milezyjską, pochodzącą z Miletu, greckiego miasta na wybrzeżu Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

190. Ejlityja — bogini połogów. [przypis tłumacza]

191. gontyna (daw.) — świątynia. [przypis edytorski]

192. babka — tu: akuszerka. [przypis edytorski]

193. szłom (daw.) — hełm. [przypis edytorski]

194. Gdym Smoka-Stróża ujrzała — Wąż, Smok, grodu stróż: legendą był już wtedy, jak to Herodot, VIII 41, przyznaje. Cześć jednak była dla niego u ludu, ale oświecony ówczesny Ateńczyk widział w nim tylko symbol. Pallas Atene Fidiasza ma go u nóg przy tarczy: tym komiczniejsza jest ta mężatka, która twierdzi, iż go żywego widziała. [przypis tłumacza]

195. puchacze — sów i puchaczy było i jest mnóstwo w Atenach tak, że, gdy coś kto niepotrzebnie zrobił, mówiono: „niesie sowę do Aten” (γλαῦκ’ Ἀθήναζε); ptak Atenie poświęcony. [przypis tłumacza]

196. nocy — dziś popr.: noce. [przypis edytorski]

197. czyta ze zwoju proroctwo — poeta wyszydza, gdzie może, łatwowierność ziomków, którzy zbyt często dawali się brać na wróżby, proroctwa pokątne. Był to po prostu przemysł ówczesnych okultystów, którzy w myśl zasady swojej, vulgus decipi vult... fabrykowali na kopy rozmaite wróżby. Jako towar pierwszorzędny uchodziły wróżby Bakisa, wieszczka najpopularniejszego. [łac. vulgus decipi vult, ergo decipiatur: plebs chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany; red. WL] [przypis tłumacza]

198. junosza (reg.) — młodzieniec. [przypis edytorski]

199. Melanion — postać raczej mityczna, uczeń Chirona (jak Achilles), który go wprawiał do łowów w lasach Arkadii. Pokonał w biegu Atalantę i miał z nią syna Parthenopeja. Ale to nie jest w sprzeczności z śliczną pieśnią Strymodora: Melanion gardził kobietami: Atalanta to była bogini. [przypis tłumacza]

200. Myronides — zwyciężył Beotów pod Ojnophytą. [przypis tłumacza]

201. Myronides był też kudłacz, czarnotyłec, strach na wrogi, tudzież Formion — ogół Ateńczyków wierzył, że ludzie dołem i na grzbiecie porośli są bardzo waleczni a mocni. [przypis tłumacza]

202. Formion — był sławnym admirałem. [przypis tłumacza]

203. Tymon — „mizantrop”, znana postać ówczesnego świata. Żył współcześnie z Arystofanesem. Stratyllida zestawia bardzo komicznie i dowcipnie z mitycznym Melanionem tego Tymona, którego znano doskonale w Atenach, a zarazem łże o tej jego miłości do kobiet, było bowiem przeciwnie. [przypis tłumacza]

204. Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawiane ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzające do szału i dręczące tych, których ścigają. [przypis edytorski]

205. Obojga Kyter, Pafu, Kypru, Włosto... — przyjmuję tu znakomitą koniekturę T. Zielińskiego Marginalien I, „Philologus” LX, 1901, str. 1–16, który ten wiersz odnosi do Kinesjasa, a nie jak wszyscy inni uczeni do Afrodyty. Gromiwoja wypowiada tu formułkę zaklęcia, aby „złe” poszło precz. [przypis tłumacza]

206. Chloę mija — gr. Chloe: Zielna, przydomek Demetry, bogini zasiewów i zieleni, która miała świątyńkę na stoku Akropoli. [przypis tłumacza]

207. krom (daw.) — prócz. [przypis edytorski]

208. Pyjonia — żart słowny tłumacza od starop. pyje, tj. genitalia męskie. [przypis edytorski]

209. wżdy (daw.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]

210. miano — tu: mienie, majątek. [przypis edytorski]

211. W tej ślicznej grocie — we wzmiankowanej wcześniej Grocie Pana na północnym stoku Akropoli. [przypis tłumacza]

212. Tajne Źródełko — po grecku Klepsydra, dosłownie: kradziona, skryta woda; wysoko na skale zamku ateńskiego jest niewielka pieczara, a w niej źródło, z którego dotychczas wodę czerpią dla Akropoli. [przypis tłumacza]

213. mitręga (daw.) — zwłoka. [przypis edytorski]

214. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

215. rogoża — rodzaj maty plecionej z łyka. [przypis edytorski]

216. wojłok — gorszy gatunkowo filc. [przypis edytorski]

217. Lisipiesek — dostawca żywego towaru, znany wówczas Philostratos, którego ludność przechrzciła na Kynalopeksa, co tłumaczę dosłownie: Lisipiesek. [przypis tłumacza]

218. ka (reg.) — gdzie. [przypis edytorski]

219. prytan — wysoki urzędnik w staroż. Grecji, reprezentant fyle zasiadający w Radzie Najwyższej. [przypis edytorski]

220. Konisal sprośny — Konisalos, krewny Priaposa, demon rozpusty. [przypis tłumacza]

221. mir (daw.) — pokój. [przypis edytorski]

222. buława lakońska — σκυτάλα λακωνικά, wałek, który dostawał wódz lakoński: takiej samej grubości drugi wałek zatrzymywali eforowie, aby odczytać raporty wodza i przesłać mu tajne rozkazy. Korespondencja odbywała się za pomocą wąziutkich pasków pergaminu, które nawijano, splot koło splotu, na wałek i pisano na nich poprzecznie drobno; potem paski zdejmowano, oddawano je posłańcowi, aby je wręczył tej osobie, która miała taki sam wałek. Ta nawijała paski powtórnie, litery układały się jak przedtem i pismo odczytywano. Tu obaj mężowie odczytali sekret bardzo szybko na swoich buławach. [przypis tłumacza]

223. niepożyty (daw.) — niedający się pokonać. [przypis edytorski]

224. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

225. Z Trykorytu ta poczwara — Trykorythos, jeden z z powiatów Attyki, leżący na bagnach i moczarach. Nieznośna i niezdrowa okolica Aten z powodu mnogich komarów i muszek. Źródło malarii, która w krótkim po wojnach perskich czasie zaczęła toczyć i trawić piękne greckie ciało, doprowadzając pomału szlachetną rasę do upadku cielesnego. [przypis tłumacza]

226. Karystos — miasteczko na Eubei, sławne urodą mężczyzn, którzy uchodzili za ówczesnych Don Juanów. [przypis tłumacza]

227. luto (daw.) — srodze. [przypis edytorski]

228. li (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

229. Utnie, co uciął posągom Hermesa — aluzja do Hermokopidów: Arystofanes kpi z całej ówczesnej św. inkwizycji. [przypis tłumacza]

230. nawa (daw.) — okręt (częsta metafora państwa). [przypis edytorski]

231. strojąc koperczaki (daw.) — zalecając się. [przypis edytorski]

232. zabyć (reg.) — zapomnieć. [przypis edytorski]

233. hoplici — ciężkozbrojna piechota w staroż. Grecji. [przypis edytorski]

234. miast (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]

235. nikam (reg.) — nigdziem. [przypis edytorski]

236. mglić (daw., reg.) — mdlić, tj. osłabiać. [przypis edytorski]

237. kto w domu hoduje głodujące czeladzie, drobnych dzieci lik — nigdy Grekowi tak źle być nie może, iżby zapomniał dowcipu i wdzięku. I to prawda. W tym strasznym 411 roku, kiedy w Atenach nędza i głód doszły ostatnich niemal granic, kiedy już i pieniędzy zabrakło i w kasach rządowych i prywatnych — naród bawi się i słucha w teatrze takich na pół bolesnych, a na pół żartobliwych kpinek z własnej biedy. [przypis tłumacza]

238. bryś — brytan, pies. [przypis edytorski]

239. Hej, wrotna, otwórz! (...) — wiersze 1216–1225, podług tekstu Blaydesa, z tą różnicą, iż tłumacz wprowadził zamiast Wrotnego, Wrotną, oraz dwóch ludzi z tłumu, co, podług niego (tłumacza) zapatrywania, jest logicznym wypływem myśli Arystofanesa. [przypis tłumacza]

240. wen (daw.) — precz. [przypis edytorski]

241. Nawet Lakońcy stali się rozmowni — Spartanie słynęli z lakoniczności, tj. umiejętności krótkiego wypowiadania się. [przypis edytorski]

242. gdyby o Telamonie piał kto pieśń, a drugi do Kleitagory grał mu (...) klaskalibyśmy — pieśń o Telamonie (wojenna) i Kleitagorze (miłosna) miały rytm jednaki, ale muzyka do nich, nuty i słowa oczywiście były zupełnie inne: była to zatem kocia muzyka, a jednak podochoconym winem biesiadnikom wydawała się symfonią. [przypis tłumacza]

243. Charyty (mit. gr.) — boginie wdzięku i piękna. [przypis edytorski]

244. gospodzin (daw.) — pan. [przypis edytorski]

245. Menady (mit. gr.) — ogarnięte szałem kobiety z orszaku Dionizosa. [przypis edytorski]

246. Dyjos — Zeus. [przypis edytorski]

247. Tajget — zalesione góry na Peloponezie, miejsce akcji mitów o Artemidzie, dziewiczej bogini księżyca i łowów. [przypis edytorski]

248. Atana (mit. gr.) — starogrecka bogini-matka, wspominana na kreteńskich tabliczkach, często błędnie identyfikowana z dziewiczą Ateną. [przypis edytorski]

249. hań (reg.) — tam. [przypis edytorski]

250. gędzić (daw.) — grać, muzykować. [przypis edytorski]

251. zwyrtny (reg.) — obracający się szybko. [przypis edytorski]

252. Bakchantka (mit. gr.) — ogarnięta szałem kobieta z orszaku Bakchosa, boga wina. [przypis edytorski]

253. tyrs — laska opleciona winoroślą i bluszczem, atrybut Dionizosa. [przypis edytorski]

254. rej (daw.) — korowód taneczny. [przypis edytorski]