Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖
Krótki opis książki:
Jerozolima wyzwolona (wł. Gerusalemme liberata) to epos rycerski autorstwa Torquata Tassa, podejmujący temat pierwszej wyprawy krzyżowej (świętej wojny) ogłoszonej przez papieża Urbana II na synodzie w Clermont 27 listopada 1095. Epos opisuje końcowy etap wojny oraz zdobycie Jerozolimy przez krzyżowców w 1099 r.
Centralną postacią utworu jest wódz rycerzy chrześcijańskich Gotfred (także: Goffred, wł. Gottifredo), ale istotną rolę odgrywają również inni bohaterowie (np. Rynald, wł. Rinaldo) i ich perypetie. Istotną dla autora kategorią estetyczną była wzniosłość, dochodząca do głosu zarówno w wyborze samego tematu, jak również charakterystyce bohaterów, wskazywaniu na zasady etosu rycerskiego (w tym np. nieatakowanie nieuzbrojonych przeciwników, służenie wsparciem damom itp.) oraz bezinteresowność ich intencji. Wielokrotnie, w rozmaity sposób podkreślane jest to, że krzyżowcy podejmują działania wojenne ze względu na interes jedynej prawdziwej religii (muzułmanie ukazywani są jako inspirowani przez szatana wyznawcy religii fałszywej) oraz chwałę Boga na ziemi.
Epos, będący dziełem życia Tassa (pracę nad nim rozpoczął jako nastolatek) został wydany w roku 1581. Przekładu na język polski dokonał bratanek poety z Czarnolasu, Piotr Kochanowski, już w 1618 r.; samo tłumaczenie stanowi więc ważny zabytek staropolszczyzny. Utwór Tassa cieszył się największym powodzeniem w okresie romantyzmu, do którego poetyki należała między innymi melancholijna tęsknota za rzekomo harmonijnym (tj. nietarganym rewolucyjnymi wstrząsami politycznymi) światem średniowiecza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Torquato Tasso
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Jerozolima wyzwolona - Torquato Tasso (czytac ksiazki przez internet .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Torquato Tasso
sławy wesprze y ratuie —
Zelżoney przez mię — stanu królewskiego.
Ale to plotki: strach to w nim sprawuie1162,
Żeby nie pozbył1163 państwa, do którego
On przyść1164 nie może, tylko przez zgładzenie
Własney dziedziczki y moie zginienie1165.
61.
Niewątpliwa1166 to, że ten swóy zawzięty,
Zły zamysł łatwie1167 nademną1168 wykona,
Bo, co ma na płacz tyran dbać1169 przeklęty?
Tem go nie zwalczę nędzna utrapiona,
Ieśli ty ku mnie litością nie zdięty,
Nie ratuiesz mię; proszę uciśniona,
Nędzna sierota, niech darmo nie leię
Łez, bo pewnie krew nie długo1170 wyleię.
62.
Przez tę twą rękę, przez buławę złotą,
Którąś1171 zwoiował swe nieprzyiacioły1172,
Przez one1173, które z taką chcesz ochotą,
Wyrwać z niewoley1174 syońskie kościoły —
Miey miłosierdzie nad lichą sierotą,
Zkrzywdzoną1175, nędzną, umarłą napoły1176.
A ieśli nie chcesz pomóc mi z litości,
Więc y z słuszności, y z sprawiedliwości.
63.
O! którego Bóg obrał na hetmaństwo,
Mężnego woyska y dzielnych rycerzów —
Ia żywot, a ty możesz mieć me państwo,
Twoie iuż będzie sprawą twych żołnierzów.
Ratuy niewinney, wykorzeń tyraństwo,
Day mi dziesiąci1177 z przednieyszych harcerzów1178;
Tuszę1179, że dziesięć temu wydołaią1180.
Siła1181 mam takich, co ze mną trzymaią.
64.
Owszem, z nich ieden, co ma w swoyey mocy
Zamkową bramę y klucz od niey nosi,
Otworzyć mi ią obiecuie w nocy,
Sam upomina, sam mię o to prosi,
Każe mi szukać u ciebie pomocy,
Y tak daie znać: skoro się ogłosi,
Że mi co ludzi chrześcianie dadzą,
Bramy otworzą, tyranna1182 wygładzą1183».
65.
To rzekłszy, zmilkła, a swóy wzrok wstydliwy
Na dół ku ziemi, smętna, obracała,
W Goffredzie umysł zostawa1184 wątpliwy1185,
Boi się, by go w czem nie oszukała,
Wiadom1186, co umie poganin zdradliwy;
Z drugiey go strony — że krzywdę cierpiała1187 —
Y dobroć iego rusza przyrodzona,
W szlachetnych sercach zawsze wkorzeniona.
66.
Widzi, że słuszna1188 ratować niebogę,
Lecz y to myślił1189 swoią mądrą głową,
Żeby1190 w te państwa wstawił dobrze nogę:
Kiedyby1191 przezeń została królową
Y otworzyłby sobie łatwie1192 drogę
Do rzeczy dalszych y na Egyptową
Siłę z Damaszku rynsztunki y złoto,
Y ludzie mógł mieć, bo tam łatwie o to.
67.
Gdy się tak Goffred długo namyśliwał1193,
Pilnie na niego Armida patrzała:
Lubo1194 się ruszył, lubo co postawał,
Twarzy y wzroku iego pilnowała.
A że iey długo odprawy nie dawał,
Frasowała1195 się y często wzdychała;
Nie chciał nakoniec1196 przypaść na tę sprawę1197,
Lecz iey dał przedsię1198 łaskawą odprawę:
68.
«Byśmy się byli nie ięli1199 statecznie
O Bożą krzywdę y nie obrócili
Sił naszych indziey1200 — mogłabyś bespiecznie1201
Mieć z nich ratunek w teraźnieyszey chwili;
Ale, iżeśmy1202 lud Pański koniecznie
Z ciężkiey niewoley wyrwać umyślili,
Nie godzi się nam teraz sił rozrywać
Y rozpoczętych rzeczy omieszkiwać1203.
69.
Lecz zdarzyli1204 Bóg, że wyswobodziemy1205
Lud nasz z niewoley1206 y tych murów świętych
Za łaską Iego wrychle1207 dostaniemy
Y dokończemy rzeczy iuż rosczętych1208 —
Przyrzekamyć1209 to y obiecuiemy,
Że cię przywróciem1210 do twych państw odiętych1211.
Y twoię1212 krzywdę mieć będziem na pieczy1213 —
Teraz mi woysko rozrywać nie grzeczy1214».
70.
Na tę odpowiedź krótką Goffredowę1215,
Armida oczy ku ziemi trzymała,
Potem podniosła ociężałą głowę,
Y twarz gęstemi łzami polewała.
A zdobywszy się zaledwie na mowę,
Takiemi słowy smętna narzekała:
«Nikomu, ach, złe, nigdy nieżyczliwsze
Nie były nieba y nieprzyiaźliwsze1216!
71.
Próżno sobie mam co dobrego tuszyć1217,
Wszystkie na móy1218 płacz serca skamieniały:
A iako złego tyranna1219 mam ruszyć?
Kiedyś1220 ty sam nań został zatwardziały.
Tyś nic nie winien, że cię moia wzruszyć
Krzywda nie może, żeś na nię niedbały.
Nieba mi winny1221, nieba to sprawiły,
Nieba cię twardem ku mnie uczyniły.
72.
Czemuż mię raczey źle1222 nie zabiiecie
Wieczne wyroki? na co mię chowacie?
(Na cię nie skarżę: wiadoma na świecie
Iest twoia dobroć) mało na tym macie1223:
Że mię w dziecinnem pozbawiwszy lecie
Miłych rodziców, wytchnąć mi nie dacie.
Chcecie mię ieszcze z królestwa wyzutą,
Albo zabitą, albo mieć otrutą.
73.
A iż panieńskiey prawo uczciwości
Dłużey mi się tu nie dopuści bawić;
Gdzież się mam podzieć? któż mię z okrutności
Srogiego stryia będzie śmiał wybawić?
Żaden nademną1224 nie chce mieć litości:
Nikt się o krzywdy me nie chce zastawić1225.
Widzę przed sobą śmierć y srogie męki:
Niechayże umrę raczey od swey ręki».
74.
To powiedziawszy, więcey nie mówiła,
Wspaniałem gniewem na twarzy zagrzana.
Y dawała znać, że iuż odchodziła
Smętna, żałosna y ukłopotana.
A ustawicznem płaczem twarz kropiła,
Iaki ma żałość z gniewem pomieszana,
A łzy iey były — kiedy ku słońcowi —
Podobne perłom albo kryształowi.
75.
Iagody1226 piękne, łzami pokropione,
Które od twarzy na łono spadały,
Zdały się kwiecie białe y czerwone1227,
Które się z sobą wespół pomieszały,
Kiedy swe głowy na dół pochylone
Niebieską rosą wdzięczną opłókały1228,
A iutrzenka z nich, wydaiąc świt rany1229,
Na głowę kłaść ma wieniec przeplatany.
76.
A mokre perły, które na iagody,
Iedna po drugiey kroplami spadaią,
Tysiąc serc twardych — nie bez wielkiey szkody
Nieugaszonem ogniem zapalaią.
O! iakie cuda: ogień idzie z wody,
Ogniste z mokrych łez skry wylataią.
Niech to nie będzie u was z podziwieniem,
Ma miłość zawsze moc nad przyrodzeniem1230.
77.
Ten płacz zmyślony prawdziwe wywodził
Łzy y kamienne serca się zmiękczały.
Y o Goffredzie, co iey nie dogodził,
Szły mowy różne, które go szczypały:
«Aboć się — prawi1231 — z tygrysa urodził,
Albo ze lwice, albo z twardey skały,
Że się takowey gładkości da psować1232
Y nie chce nędzney sieroty ratować».
78.
Tak ci szeptali; lecz Eustacy młody,
Pełen ognistey płomienia miłości,
Nie szeptał; ale — niż drudzy — swobody
Zażywał więtszey, a więtszey śmiałości.
«Wżdy się do spólney przychyl — prawi — zgody,
A spuść co, panie, z tey twey surowości,
Day też co woyska wszystkiego przyczynie1233,
Day spólney prośbie, a pomóż chudzinie1234.
79.
Nie mówię, aby pułkownicy, ani
Iść z nią rotmistrze co przednieyszy1235 mieli:
Nie iesteśmy tak w baczenie obrani1236,
Abyśmyć1237 kiedy na to radzić1238 śmieli;
Ale z tych, co są mniey obowiązani
Y na swą szkodę1239 na woynę iść chcieli,
Dziesiąci obrać, albo y mniey, możesz,
Tak sił nie zmnieyszysz y oney1240 pomożesz.
80.
Ten, co ratuie ukrzywdzoney panny,
Niewinney panny, Bogu się nie bierze:
Milsza iest Bogu ofiara, tyranny1241
Niebożne niszczyć, niż długie pacierze,
Iam tą iey krzywdą do żywego ranny
Y swą powinność zachowam w tey mierze,
Która należy cnemu rycerzowi:
Pomagać tey płci y temu stanowi.
81.
Przebóg, niechay tey niesławy nie mamy
Y tak zelżywey1242 y tak sromotliwey1243,
Że niebespieczeństw1244 y pracey1245 znikamy1246,
Dla rzeczy słuszney y tak sprawiedliwey.
Ach niegodniśmy, że na koń wsiadamy,
Że broń nosiemy1247; ia iuż szable krzywey
Nosić y zwać się nie będę rycerzem:
Składam ten szyszak y zbroię z pancerzem».
82.
Tak tam Eustacy mówił zapalony,
A wszyscy insi1248 na toż przypadali1249 —
Że prośbą wszytkich1250 Hetman przyciśniony1251
Pozwolić musiał, tak go nalegali1252.
«Niech — pry1253 — tak będzie, a tom zwyciężony!
Lecz chcę, abyście nie zapominali,
Że na to nigdy wola ma nie była,
Wasza to prośba uporna1254 sprawiła.
83.
Iednak wam daię rękę z tą przestrogą,
Abyście żądze swoje hamowali».
Daley nie mówił y puścił swą drogą
Upór; więcey też nie potrzebowali.
Patrzaycież, co łzy białogłowskie mogą:
Miękczeią na nie rycerze zuchwali,
A złoty łańcuch z pięknych ust wychodzi,
Co twarde serca, kędy zechce, wodzi.
84.
Zatym1255 Eustacy pobiegł ku Armidzie,
Która na stronie narzekaiąc stała:
«Nie trwóż się, panno, nasz lud z tobą idzie,
Słuszna1256, abyś się iuż więcey nie bała».
Iako, gdy słońce z obłoku wynidzie1257,
Tak się na ten czas, Armida rozśmiała,
Że nieba do swey miłości wzbudzała,
A zapłakane oczy ucierała1258.