Darmowe ebooki » Epos » Odyseja - Homer (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖

Czytasz książkę online - «Odyseja - Homer (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Homer



1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 55
Idź do strony:
my, ludzie prości; 
A potem złożonemu na stosie w mnogości 
Rznięto tłuste barany i byki rogate; 
Trup twój płonął owinion w ambrozyjną szatę, 
Wonnym miodem, oliwą płomień był sycony, 
Huf witeziów otaczał ów stos zapalony, 
Jedni pieszo, a drudzy w rydwanach zaprzężnych. 
Walczyli i grzmiał łoskot od ciosów orężnych. 
Toż gdy płomień Hefajsta strawił twoje szczęty, 
Wcześnie twych białych kości popiół był zgarnięty 
I winem skropion. Wtenczas mać twa, Achillesie, 
Złoty dwuuszny dzbanek pomiędzy nas wniesie — 
Dał go jej Dyjonizos1227, jak utrzymywała — 
A dłoń mistrza Hefajsta1228 dzban ten wykowała. 
W nim twoje, bohaterze, złożono popioły 
Z popiołami Patrokla1229 zmieszane pospoły; 
Antilocha zaś szczątki schowano osobno. 
Po Patroklu najwięcejś kochał go podobno. 
Więceśmy te popioły nakryli mogiłą, 
Wojsko argejskie ziemię na nią nanosiło 
Na sam brzeg, co w Hellespont1230 sterczy wysunięty, 
By z dala ją widziały mknące tam okręty 
I żeglarze dzisiejszych, jak i przyszłych czasów. 
Matka zaś poznosiła na pole zapasów 
Dla Achiwów, co męstwa złożyli dowody, 
Od boga wyproszone przecudne nagrody. 
Kto widywał, jak wodza lub króla chowano, 
Gdy mołojce na jego mogile tam staną 
W zbrojach, gotowi bić się o nagrodę złotą, 
Zdumiałby się ujrzawszy, z jaką to szczodrotą 
Na cześć twoją Tetyda zniosła z nieba dary! 
Bo też ciebie bogowie kochali bez miary! 
Imię twoje po śmierci żyje, twoja chwała, 
Achillesie, od ludu do ludu rozbrzmiała. 
Mój los gorszy, choć końca tej wojny jam dożył, 
Cóż gdy wracającego do domu Zeus zmorzył: 
Ajgist mnie zamordował, żona mnie zabiła!” 
Taka się między nimi rozmowa toczyła. 
Wtem do nich Argobójca zbliżył się, a w ślady 
Za nim mar zalotników nadleciał tłum blady. 
Na spotkanie szli obaj królowie zdumieni. 
I cień Agamemnona poznał wśród tych cieni 
Duszę Amfimedona1231; Melenid ten walny 
Gościł go, kiedy bywał na Itace skalnej — 
Więc go Atryd zagabnął: „Przez jakie wyroki 
Strąconyś, Amfimedzie, w te podziemne mroki 
Z gronem mężów dobornych, równych sobie laty, 
Za co to najpiękniejsze pozrywane kwiaty? 
Czy Posejdon w okrętach potopił was może, 
Kiedy wypuścił burzę i rozhukał morze? 
Czy was ludzie pobili swej krzywdy się mszczące 
Za bydło zrabowane i trzody na łące? 
Czy broniąc żon i grodu was pozabijali? 
Mówże! Wszak myśmy z sobą przyjaźń zawiązali, 
Kiedym dom wasz nawiedził gościnnie przyjęty, 
By namówić Odysa z nami na okręty, 
Które Atryd Menelaj na Troję przywodził. 
Cały miesiąc upłynął, nim się Odys zgodził 
I dał namówić do tej dalekiej podróży”. 
Na to Amfimedona dusza tak odwtórzy: 
„Dzielny synu Atreja, cny Agamemnonie! 
Mówisz iście, jak było. Przeto ci odsłonię, 
Mój królu, całą prawdę. Powiem, jak się stało, 
Że nas razem aż tylu głowy nasze dało. 
Pod niebytność Odysa my do jego żony 
Mieli się; lecz do żadnej nie skłania się strony, 
Nie odmawia, nie broni, jedno zwleka śluby, 
A tymczasem w skrytości pragnie naszej zguby. 
Chytra taką wymyśla dla nas niespodziankę, 
Że na krosnach nawlókłszy pasma jak na tkankę1232 
W swej komorze, mówiła do zalotnej młodzi: 
— Jeśli wam po Odysie o mą rękę chodzi, 
To póki tego płótna nie skończę, nie prędzej 
Ślub być może, bo żal by marnować mi przędzy. 
Całun ten dla Laerta przeznaczam, gdy stary 
Usnąwszy niezbudzonym snem pójdzie na mary. 
Nie chcę, by mnie achajskie ganiły kobiety, 
Gdyby on, pan tak wielki, leżał nie okryty”. 
Tak mówiła i wszyscy wierzyli mądrosze. 
Więc odtąd w dzień przy krosnach tkała tam po trosze, 
A w noc przy żagwiach pruła, co we dnie utkała, 
I tak nas przez trzy roki wciąż oszukiwała. 
Gdy rok czwarty przyniosły pór odmienne lica, 
Przez jedną z pokojówek wyszła tajemnica. 
Wpadamy. Na gorącym uczynku schwytana, 
Pruła to czasu nocy, co utkała z rana. 
A więc chcący nie chcący skończyć jej wypadło. 
A kiedy już utkany płaszcz i prześcieradło, 
Wyprała — że jak słońce jak księżyc są czyste — 
Wtem demon skądeś naniósł na łany ojczyste 
Odysa, do pastuszej zagrody, co leży 
Hen na końcu ostrowu. Do niego wraz bieży 
Luby syn wracający na okręcie z drogi 
Do Pylu1233 piaszczystego. Więc oba te wrogi 
Rzeź gachów uradzili między sobą w myśli. 
Po czym przyszli do miasta, lecz nie razem przyszli. 
Odys później, syn jego pospieszył tam wprzódy, 
Króla zaś przebranego powiódł pasterz trzody. 
A król miał postać dziada złamanego laty, 
Szedł o kiju, na grzbiecie świeciły mu łaty. 
Nikt z nas nie mógł Odysa poznać w tym człowieku, 
Gdy się zjawił, nikt, nawet męże w starszym wieku. 
Więc się nań posypały obelgi i krzesła. 
Jakiś czas mężna dusza obrazę tę zniesła 
Zadaną mu na własnych śmieciach, w własnym domu. 
Lecz gdy go wolą swoją natchnął władca gromu, 
Z pomocą Telemacha z izby wszystkie zbroje 
Przeniósł w górną komnatę i zamknął podwoje, 
Po czym w chytrym zamiarze podmówił swą żonę, 
By przyniosła łuk jego i siekiery one 
Do szermierki dla gachów, i do naszej zguby; 
Bo nikt nie mógł cięciwy na kabłąk tak gruby 
Napiąć, z nas nieszczęśliwych; zawiodła nas siła! 
Lecz gdy łuk ten Odysa ręka pochwyciła, 
Narobiliśmy krzyku i zewsząd wołano, 
Aby, choć się napiera, łuku mu nie dano. 
Lecz Telemach mu kazał dać łuk obnoszony. 
Otóż gdy go Odysej chwycił w swoje szpony, 
Jak nic napiął, przez ucha żelaz strzałę cisnął. 
Na próg skoczył, wysypał pęk strzał — okiem błysnął 
Okropnie i pociskiem Antinoja przeszył! 
Na innych miotać strzały nieustanne śpieszył, 
A celnie i morderczo — mąż padał na męża... 
Snadź słoniła ich boga jakiegoś pawęża, 
Bo wściekli wpadli na nas, wszystkich mordowali, 
Kto tylko się nawinął, aż powstał jęk w sali 
Zmieszan z łomotem czaszek; krew izbę zalała. 
Tak my padli, Atrydo, wszyscy! Nasze ciała 
Dotąd w zamku Odysa leżą nie grzebane. 
Braciom naszym nieszczęście to jeszcze nieznane, 
By przyszli krew z ran otrzeć, z jęki żałosnemi, 
Jak przystoi, pogrzebać ciała nasze w ziemi”. 
Tak odpowiedział na to cień Agamemnona: 
„Odysie! Twoja dzielność już wynagrodzona, 
Kiedyś mężem małżonki zdobnej w wielkie cnoty. 
Zaprawdę niezrównane duszy jej przymioty! 
Wierność od lat młodziutkich dochować umiała 
Swojemu Odysowi! Wieczna, wieczna chwała 
Czystej Penelopei! Na jej cześć niebianie 
Natchną pieśni i cześć jej nigdy nie ustanie. 
Nie zbrodniarka to z rzędu Tyndareja córy, 
Co zabiła małżonka i w pieśni ponurej 
Przejdzie do potomności, hańbiąc ród niewieści 
Na wieki i te nawet, co warte są cześci!” 
Tak rozmawiały z sobą mary nieboszczyków 
W gmachu Hadesu, w głębi podziemnych tajników. 
Tamci, wyszedłszy z miasta, mieli drogę krótką 
Do zagrody Laerta. Ustroń tę milutką 
Ongi nabył on dla się, sprawiał z potem czoła 
W środku dziedzińca dwór stał; budynki dokoła 
Gospodarskie mieszczące czeladkę roboczą, 
Gdzie jadła i sypiała, pracując ochoczo. 
Była tam i Sikelka1234, stara gospodyni, 
Pielęgnująca pana swego w tej pustyni. 
Wtem Odys rzekł do syna i pastuchów trzody: 
„Wejdźcie do wrót tej pięknej przed nami zagrody 
I sprawcie najtłustszego wieprzka na biesiadę! 
Ja tymczasem do ojca poskoczę na zwiadę1235, 
Czy mnie pozna, gdy stanę przed jego oczyma, 
Czy — długo mnie nie widząc — w pamięci już nie ma?” 
To rzekłszy, swej czeladzi oddał broń i zbroję. 
A ci weszli za wrota; on zaś kroki swoje 
Skierował wprost do sadu, by znaleźć tam ojca, 
Lecz nigdzie wśród długiego nie spotkał ogrojca 
Ni Doliosa, ni synów, ni sług Doliosowych, 
Gdyż w pole poszli chrustów na płoty tarniowych 
Naciąć, a stary Dolios sam im towarzyszy. 
Więc li samego ojca znalazł w sadów ciszy, 
Jak drzewko okopywał. Kubrak on na sobie 
Miał brudny, połatany; skórą nogi obie 
Obwinięte: od kolców i cierni obrona; 
Na rękach rękawice, głowa otulona 
W kaptur kozi; tak starzec w żałobie swej chadzał. 
Widząc tedy Odysej — a wzrok go nie zdradzał — 
Że ojciec wiekiem złaman, zjedzon bólem duszy, 
Rozpłakał się, stanąwszy za pniem wielkiej gruszy, 
I rozmyślał, co dalej ma począć, niepewny, 
Czy się rzucić w objęcia, złożyć uścisk rzewny 
I wyznać, że już wrócił w progi ojców lube, 
Czyli też wpierw wybadać i wziąć go na próbę? 
Ostatnie wątpiącemu najlepsze się zdało, 
By przymówką1236 wybadać tę duszę zbolałą. 
I tak zrobił, i zaraz wprost do ojca kroczył, 
Który, zgięty, dokoła szczepu ziemię tłoczył. 
Więc podszedłszy ku ojcu rzekł syn znamienity: 
„Starcze! Z ciebie ogrodnik, widzę, wyśmienity, 
Wszędzie znać pilną rękę w uprawie tych sadów, 
Tak koło fig, oliwek, grusz, jak winogradów. 
Każdy szczep, każda grządka uprawna jak rzadko, 
Jedno tylko zarzucę — przebaczy mi tatko! — 
Że sam nie dbasz o siebie. Starzec, wiekiem zgięty, 
Chodzi taki obdarty i nieogarnięty! 
Pewnie nie za lenistwo pan o cię nie stoi — 
Nie widać niewolnika przecież z twarzy twojej, 
Owszem, coś królewskiego masz w całej postawie, 
Ni to pan, co po łaźni i wytwornej strawie 
Zażywa lekkiej drzemki, jak u starych zwyczaj. 
Przeto mów mi, kto jesteś, z prawdą się nie sprzeczaj. 
Kto cię trzyma parobkiem do pracy w ogrodzie? 
Opowiedz to dokładnie, niech wiem w mej przygodzie, 
Czy na wyspie Itace naprawdę stanąłem, 
Jak przed chwilą z ust człeka jakiegoś powziąłem, 
Który zresztą nie bardzo chętnie odpowiadał, 
Chociem zagabł go grzecznie i dosyć nabadał 
O mego tutaj druha, czy żyje, czy zdrowy, 
Czy go skrył już na zawsze pomrok hadesowy? 
Więc ci powiem, wyrazy moje zważaj ninie: 
Miałem raz podróżnego u siebie w gościnie, 
A nigdy przyjemniejszy gość z dalekiej strony, 
Niźli on, w domu moim nie bywał goszczony. 
Chełpił się, że w itackim ostrowie się rodził, 
Że od syna Arkejsja, Laerta, pochodził. 
Jam go w dom mój wprowadził, nie szczędził niczego 
W przyjęciu dostatkami domu bogatego. 
Na odjezdnem jam równą okazał szczodrotę: 
Dałem mu siedm talentów warte sztuki złote, 
Toż szczerozłoty krater kwiatami wzorzony, 
Chlajnów1237 dwanaście, przy tym kobierce, chitony1238 
W takiej liczbie, więc płaszczów dwanaście przecudnych; 
Cztery zaś białogłowy, biegłe w pracach tudnych 
A urodne, sam wybrał, o com go też prosił”. 
Na to rzekł ojciec, który z płaczu się zanosił: 
„Przychodniu! Na Itace jesteś w rzeczy samej, 
Gdzie pod władzą zuchwałych mężów tu stękamy. 
Na próżno go szczodrymi dary obsypałeś; 
O, czemuż go w Itace żywym nie zastałeś! 
Byłby cię obdarował, podjął z gościnnością, 
Odesłał — słuszność każe płacić wzajemnością. 
Wszakże powiedz mi prawdę, po cóż byś ukrywał? 
Dawnoż temu, jak gość ten w domu twym przebywał, 
Ten syn mój nieszczęśliwy? Czemuż go nie stało! 
Pewnie podal1239 od ziemi ojców jego ciało 
W morzu ryby już zjadły lub w polu zwierz srogi, 
Albo ptactwo pożarło. Ciebie, synu drogi, 
Rodzice ni pochować mogli, ni łzą zrosić, 
Ani cna Penelopa żalów swoich głosić 
Nad mężem konającym, ni zawrzeć mu powiek, 
Jak każe święty zwyczaj, gdy umiera człowiek! 
Teraz racz mi powiedzieć, niech się w tym oświecę: 
Skądeś jest i gdzie twoi mieszkają rodzice? 
Gdzie twój okręt, na którym tyś do nas zawinął? 
Gdzie wioślarze? Na cudzym statku możeś płynął, 
Że cię tu wysadziwszy, pognał w dalszą drogę?” 
Odysej odrzekł na to: „Jeśli chcesz, więc mogę 
O wszystkim zdać ci sprawę dokładnie i jasno. 
Z Alybantu1240 ja rodem; mam dom, ziemię własną. 
Ojcem moim Afejdas, syn Polypemona; 
Eperitem mnie zowią. Wręcz przeciwna strona 
Była celem mej drogi, lecz demon mi szlaki 
Zmieszał, i od Sikanii1241 zagnał do Itaki. 
Łódź zaś moja od miasta podal, w polu stoi. 
Odys, pomnę, z ojczyzny oddalił się mojej 
Lat pięć temu; z Alybu odpłynął stolicy. 
Biedak! Choć na odjezdnem po jego prawicy 
Przelatywały ptaki z pomyślną dlań wróżbą. 
Jam też z sercem wesołym żegnał się z swym drużbą. 
On również wesół; obaj z najlepszą otuchą, 
Że nieraz się spotkamy z sobą nie na sucho1242!” 
Rzekł, a starca owionął smutku dym zgryźliwy 
Wziął z ziemi garść brudnego pyłu i włos siwy 
Posypał nim, i łzami zalał się rzewnymi. 
Odys wstrząsł się, nozdrzami parskał rozdętymi 
Wyrzucając ból z serca na widok rodzica. 
Skoczył doń, wziął w ramiona i całował lica: 
„Ojcze! Jam to jest syn twój — mówił — syn zgubiony, 
Który wraca po latach dwudziestu w te strony! 
A więc łzom tym pofolguj1243, nie wzdychaj już więcej! 
Krótko powiem, gdyż działać trzeba nam co prędzej, 
Żem wszystkie zalotniki w pień wyciął w mym domu: 
Nie uszli ci zuchwalce mściwego pogromu!” 
Odpowiedział mu na to ojciec, Laert stary: 
„Żeby mój Odys wrócił, rzecz trudna do wiary; 
Pokaż znamię, a wtedy zaufam twej mowie”. 
Na to mu bystromyślny Odysej odpowie: 
„Ojcze mój! Na tę bliznę nasamprzód1244 zwróć oko, 
Którą odyniec kłami rozorał głęboko 
Tam, w Parnasie, gdym z woli twojej i mej matki 
Do Autolyka jeździł odebrać te datki, 
Które mi był obiecał na me urodziny. 
Teraz wskażę ci wszystkie drzewa i krzewiny, 
Darowane mi niegdyś, gdym jeszcze dziecięciem 
Za tobą wbiegł w te sady i słuchał z zajęciem, 
Jak każde drzewo mianem nazywałeś innym; 
Naparłem1245 się był o nie z uporem dziecinnym, 
A tyś mi grusz trzynaście, jabłoni dziesiątek, 
Fig czterdzieści darował — tyle na początek; 
Nadto pięćdziesiąt
1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 55
Idź do strony:

Darmowe książki «Odyseja - Homer (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz