Reineke - Lis - Johann Wolfgang von Goethe (biblioteka publiczna online txt) 📖
Krótki opis książki:
Reineke-lis to poemat autorstwa Johanna Wolfganga Goethego napisany w 1793 roku, będący adaptacją średniowiecznej opowieści o ścieraniu się dwu stronnictw w otoczeniu lwa-króla: takiego, które stosuje siłę i terror oraz tego, w którym metodą jest chytrość, podstęp i inteligencja.
Pierwsze z nich skupia się wokół wilka, drugie — wokół lisa. Ukazane są również trudności i zagrożenia związane z nadużyciami obydwu tych metod. Tekst autorstwa Ludwika Jenikego to, zgodnie z jego słowami, opracowanie niebędące dokładnym tłumaczeniem utworu Goethego.
Johann Wolfgang Goethe to najsłynnijeszy niemiecki pisarz przełomu XVIII i XIX wieku, reprezentował okres tzw. Sturm und Drang (Burzy i naporu). Obecnie wiązany z tradycją romantyczną, ale w rzeczywistości był przedstawicielem estetyki klasycznej i znawcą wielu dziedzin nauki i sztuki. Znany przede wszystkim jako autor Cierpień młodego Wertera, tworzył jednak zarówno prozę jak i poezje oraz dramaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Johann Wolfgang von Goethe
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Reineke - Lis - Johann Wolfgang von Goethe (biblioteka publiczna online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Johann Wolfgang von Goethe
jakem zręcznie
Króla omotać potrafił i łaskę pozyskać królowej.
Zresztą trudno zaprzeczyć, że przyjaźń ta wisi na włosku,
Bo gdy prawdy się dowie, zapłonie gniewem straszliwym
I już na nic się wtedy nie zdadzą najmędrsze wybiegi,
Wisieć mi przyjdzie niebawem. Więc słuchaj: ratować się trzeba.
Uciekajmy co prędzej do Szwabów żyznej krainy.
Tam dostatek jest wielki i w bród pokarmu wszelkiego:
Kaczek, gęsi i kur, zajęcy, królików i ptactwa,
A dla dzieci rodzynek i fig, daktylów110 i cukru;
Ludzie pieką tam chleb wyborny, na jajach i maśle;
Woda czysta jak łza, powietrze łagodne i miłe;
Ryb nie zbraknie w jeziorach, gdy pościć111 nam przyjdzie ochota;
Słowem ziemski to raj. A wyznać też muszę otwarcie,
Żem mocarza naszego obełgał haniebnie, jak żaka;
Pod przysięgą przyrzekłem, że ruszę w pielgrzymkę za morze;
Nagadałem mu cuda o skarbie ukrytym w Kotłusze;
Niechże głupiec tam kopie, nie znajdzie szeląga marnego.
Ale gdy się przekona o kłamstwach moich, ha, wtedy
Biada mi, jeśli mię schwyci. Oj nie chciałbym znaleźć się znowu
W tak straszliwych opałach: najlepiej nogi wziąć za pas.
— Rozważ, mężu i panie, ze smutkiem odpowie mu liszka112,
Że najlepiej każdemu u siebie; po co więc szukać
Guza gdzieś na obczyźnie? Niemądrze zaprawdę ten czyni,
Kto porzuca rzecz pewną, by gonić za marą ułudną.
Wszak żyjemy tu wszyscy bezpiecznie; twierdza jest silna
I niełatwo by przyszło królowi zdobyć jej wały.
Zresztą mamy tu przecie przesmyków podziemnych bez liku,
Więc i uciec możemy, gdy innej nie będzie już rady.
Ale to mnie najwięcej zasmuca, żeś przysiągł niebacznie
Odbyć pielgrzymkę za morze. Cóż wtedy z nami się stanie?
— Ha, odrzeknie jej lis, jeżelić113 tak bardzo się trwożysz,
Miła ty moja niewiasto, to wolę już zostać tu przy was.
Wymuszona przysięga nikogo bo114 przecie nie wiąże.
Zbyt potężny jest król, bym siłę odeprzeć mógł siłą;
Lecz jeżeli mnie zechce zaczepić, to rychło na uszy
Czapkę z dzwonkami mu wsunę i kurtę błazeńską mu skroję.
Niecierpliwie tymczasem Kłęboróg wołał przed bramą:
— Hejże, kumie zajęcze115! wychodźcie! wracać nam pora!
Reineke, słysząc te słowa, odpowie mu chytrze: — Łaskawco,
Chciejcie wybaczyć Dobrutce. On z ciotką tam się zabawia,
Miłą prowadząc rozmowę. Podejdźcie naprzód powoli,
A dopędzi was wkrótce, gdy puści go moja kobieta.
— Jednak słyszałem niedawno, jak krzyczał: ratunku! na pomoc!
Pyta baran; czy czasem biednemu się krzywda nie stała?
— Gdzie tam, rzecze lis na to. Gdym wspomniał o swojej pielgrzymce,
Tkliwa moja niewiasta dostała spazmów ze strachu.
Widząc to, zacny Dobrutko o pomoc głośno jął wołać,
Lecz zapewnić was mogę, że jemu i włos nie spadł z głowy.
Oto lepiej słuchajcie: polecił mi król na wychodnym116,
Abym w kilku mu pismach o ważnych sprawach korony
Myśli swoje objawił. Te pisma mam już gotowe;
Chciejcie zabrać je z sobą i wręczyć monarsze samemu.
— Owszem, odpowie mu baran, lecz nie mam kieszonki podróżnej,
Więc niechcący bym mógł pokruszyć pieczęcie na listach.
— Łatwo temu zaradzić, podchwyci Reineke zdradnie,
Toć ja pyszną mam torbę, ze skóry niedźwiedzia i wilka;
Niechże służy waszmości, a król was osobno nagrodzi.
I pośpieszył do zamku, i włożył cichaczem do torby
Łeb biednego Dobrutki, i wyniósł ją szczelnie zamkniętą.
Oto moje papiery, zawołał, radzę wam tylko
Nie zaglądać do środka, bom węzły misternie zadzierzgnął
I ucieszy się król, gdy torbę nietkniętą odbierze.
Nawet więcej wam powiem; by zyskać u dworu znaczenie,
Napomknijcie, że sami w tych pismach byliście mi radą,
Żeście w nich pomagali, to zjedna wam względy u króla.
Więc rozpromienił się baran i skakać aż począł z radości.
— Drogi kumie mój, prawi, niech Bóg wam tę łaskę nagrodzi!
Wobec dworu i wszystkich wasali urośnie mi chluba
Z pism tak mądrze skreślonych, a wam zawdzięczać to będę.
I pożegnał się z lisem i śpiesznie z powrotem podążył.
Gdy już stanął u dworu, ciekawie król go zapyta:
— Gdzież jest Reineke-lis? bo widzę, że masz jego torbę.
— Najłaskawszy monarcho, Kłęboróg mu na to odpowie,
Lis mię prosił, bym zabrał papiery w tej torbie schowane.
To co w niej się zawiera, jest dziełem wspólnym nas obu;
Jam to jemu doradził, jak słusznie pochwalić się mogę.
Więc król bobra zawezwał i listy odczytać mu kazał,
(Był to pisarz nadworny, co wiele posiadał języków);
Ten, gdy z kota pomocą rozplątał węzły misterne
I wydobył ów łeb zajęczy, zawołał zdumiony:
— Dziwne listy, doprawdy! lecz kto je napisał i po co?
Wszak to głowa Dobrutki, niestety! wszystkim nam znana.
Król się mocno przeraził i rzekł z westchnieniem tłumionym:
— Reineke, niecny zbrodniarzu! o czemuż twym kłamstwom wierzyłem?
Ale lampart się na to odezwie, krewniak królewski:
— Po cóż, władco potężny, na próżno się żalić i smucić?
Wszakżeś panem nas wszystkich; rozkazuj, a będziem posłuszni.
— Właśnie to, odparł mu lew, mnie dręczy, że będąc wam panem,
Tak straszliwie zbłądziłem. Toż wilk i niedźwiedź skarceni
Najniewinniej zapewne. Nie czyni to wcale zaszczytu
Mnie i mojej koronie, żem skrzywdził tak dzielnych rycerzy.
Zbyt skwapliwiem usłuchał tą razą poszeptu królowej.
Bo niewiasty się zawsze wrażeniem rządzą, a przy tym
Łatwo przystępne pochlebstwu. Ha, stało się! trudna już rada!
I znów lampart tak pocznie: — Dostojny wszech zwierząt monarcho!
Nie chciej trapić się dłużej! Toż zło naprawić nietrudno.
Oddaj niesłusznie skrzywdzonym na pastwę barana niecnotę,
Który morderstwo Dobrutki doradził i sam to przyznaje.
Potem wszyscy pospołu ruszymy na lisa siedzibę
I pojmawszy złoczyńcę, doraźnym go sądem skarcimy.
Lwu te słowa przypadły do myśli i odrzekł łaskawie:
— Rada twoja jest dobra, więc obu przyprowadź tu zaraz;
Wilk i niedźwiedź niech znów zasiędą117 w mej radzie na czele,
Niech ich moi dworzanie ze czcią i szacunkiem witają,
A na pastwę im oddać barana i jego pokrewnych.
Lampart więc zaraz pośpieszył do Mysia i wilka-Srogosza.
— Dobrą wieść wam przynoszę, zawołał, bo łaskę królewską.
Pan nasz, jeśli was skrzywdził, to sam żałuje dziś tego
I oddaje wam w moc barana, niecnego przecherę,
Z całym jego plemieniem. Gdziekolwiek ród ten spotkacie,
Czy to w polu, czy w lesie, niech pastwą waszą się stanie.
Oto co wam ogłaszam w imieniu monarchy naszego;
On i jego następcy na wieki ten wyrok stwierdzają.
Więc niech zgoda nastąpi i bądźcie królowi wiernymi.
I tak sojusz wznowiony Kłęboróg głową przypłacił
I nieprzyjaźń plemienna w wieczysty się płomień rozżegła.
Dotąd jeszcze, gdziekolwiek potężni krewniacy Srogosza
Na swej drodze przydybią barana, owcę lub jagnię,
Wnet rozszarpią je w sztuki, na mocy owego dekretu.
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Pieśń VII
Ale by uczcić niedźwiedzia i wilka, do łaski wróconych,
Król zjazd dworski rozkazał przedłużyć do kilku tygodni.
I zebrali się licznie szlachetni rycerze wszech rodów;
Co dzień odgłos się trąb i kotłów rozlegał dokoła
I korowód taneczny sam król prowadził z powagą.
W bród tam było wszystkiego, co tylko zamarzyć się może;
Posły118 szły za posłami, spraszając gości do dworu;
Czworonogi i ptaki ruszały w drogę parami,
Śpiesząc buńczucznie i strojnie, na króla swojego wezwanie.
Reineke tylko, samotnie przyczajon119, w domu pozostał,
Bo nastawić już łba nie kwapił się wcale tą razą120;
Wolał, dawnym zwyczajem, u siebie broić po cichu.
A u dworu tymczasem wesoło muzyka grzmiała;
Hojnie jadłem i trunkiem rycerzy zebranych raczono,
Co dzień bywały turnieje, gonitwy, tańce i śpiewy,
Także wiejskie zabawy, przy których ligawki121 i kobzy122
Tęskną nutą dźwięczały. Oj, byłoż przysłuchać się czemu!
Tydzień minął tym trybem. Król siedział przy stole z królową,
W gronie dworzan przedniejszych i gości z daleka przybyłych.
Wtem, ociekła krwią świeżą, pojawi się przed nim wiewiórka.
— Wielki królu! zawoła, i wy panowie korony!
Raczcie ująć się za mną, bo Reineke ciężko mnie skrzywdził.
Wczoraj rano, gdym szła gościńcem wiodącym do zamku
Maleparta, sam lis przed furtą siedział skulony,
Odzian123 w szaty pątnicze124, jak gdyby odmawiał pacierze.
Chciałam się przemknąć nieznacznie, lecz on mnie spostrzegł i szybko
Wstał, zbliżając się ku mnie. Myślałam, że chce mnie przywitać;
Ale zbójca od razu w pazury mię125 ostre pochwycił.
Szczęście, żem lekka i zwinna, więc z łap mu się zręcznie wymknęłam,
Lecz straszliwie zraniona, bez wąsów i ucha jednego.
Więc, potężny monarcho, chciej zważyć, że nikt dziś w tym kraju
Podróżować nie może bezpiecznie, bo zbójca okrutny
Po gościńcach czatuje i staje przechodniom na zdradzie.
A zaledwie skończyła swe żale, gdy z krzykiem wrzaskliwym
Krak nadskoczył zdyszany i zaraz stanął przed królem.
— Przepotężny monarcho! zakrakał, ledwo potrafię
Głosu dobyć, nieszczęsny, z boleści straszliwej i smutku.
Dziś, gdym w pole wyruszył z niewiastą moją Dziobajką,
Ujrzeliśmy, że lis jak martwy leży przy drodze:
Ślepie we łbie przekręcił i kitę szeroką stuliwszy,
Ozór z pyska wywalił. Krzyknąłem głośno ze strachu;
On nie ruszał się wcale. Poczęliśmy tedy oboje
Koło zmarłego się krzątać, serdecznie żałując go w duszy.
Aż gdy moja Dziobajka przytknęła mu ucho do nosa,
By posłuchać, czy czasem się oddech w nim nie zataił,
Zdrajca schwycił ją nagle i ugryzł głowę niebodze.
Jak mnie ten widok przeraził, czyż słowa określić potrafią?
Biada mi! biada! wrzasnąłem. A wtem złoczyńca i na mnie
Jednym susem się rzucił; zaledwo żem umknął na drzewo.
Tam, o królu, widziałem, jak zbój rozszarpał mi żonę
I jak schrupał ją chciwie. Gdy odszedł, frunąłem na ziemię;
Ale łotr nie zostawił ni jednej kosteczki nietkniętej,
Tylko pierze i dziób znalazłem, i te też przynoszę,
Jako zbrodni dowody. Monarcho łaskawy i wielki!
Gdybyś tą razą126 na zdrajcy nikczemnym pomsty nie wywarł,
Dużo by o tym gadano; bo mądrze mówi przysłowie,
Że wspólnikiem jest zbrodni, kto mogąc ukarać, nie karze.
Tak wysłuchał dwór cały biadania wiewiórki i kruka.
Więc się Nobilis-lew odezwał z gniewem w te słowa:
— Na mą wierność małżeńską, na wszystkie świętości przysięgam,
Że zbójowi te sprawki zdradzieckie nie ujdą na sucho.
Toż się zaklął obłudnik, że ruszy w pielgrzymkę pobożną.
Jakieś spiski wymyślił i skarby, o których nikt nie wie;
Słowem okłamał mię czelnie. Nie było mi słuchać królowej!
Ale nie będę podobno ostatnim, co gorzko żałuje,
Że niebacznie w swych sądach za radą poszedł niewieścią.
Hańbą by było doprawdy folgować złoczyńcy takiemu.
Więc, szlachetni rycerze, poradźcie, co czynić należy,
By go schwycić co prędzej i skarać, jak prawo wymaga.
Myś i Srogosz z radością tej mowy królewskiej słuchali,
Lecz nie śmieli nastawać, bo lew był nad miarę wzburzony.
Aż podchwyci królowa: — Łaskawy mój mężu i panie!
Nazbyt się gniewem unosisz. Potrzeba dobadać się prawdy
I winnego wysłuchać, bo gdyby był tutaj obecny,
Może niejeden by zamilkł, co teraz zuchwale gardłuje.
Reineke zawsze i wszędzie roztropnym był w czynie i radzie,
Więc w najlepszej go myśli dla tronu zjednać pragnęłam.
To co mówi, jest mądre, choć życie prowadzi naganne.
Zresztą baczyć i na to winniśmy, że ród jego możny
Liczne ma w kraju stosunki: nie trzeba się śpieszyć z wyrokiem.
I znów lampart się ozwie: — Wysłuchać stron obu nie wadzi.
Niech się Reineke stawi, a skoro śledztwo sądowe
Winę nam jego potwierdzi, to stanie się według twej woli.
Takie jest zdanie królowej i wielu obecnych w tym kole.