Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Krótki opis książki:

Brand — dramat Henrika Ibsena z roku 1865. Głównym bohaterem jest pastor, opierający swoją religijność na dewizie „wszystko albo nic”. Nawet jego nazwisko jest znaczące (oznacza ogień). Dramaturg traktuje jego poglądy z wyraźną sympatią, zarazem jednak nie zamyka oczu na spustoszenie, jakie radykalnie wyznawana wiara sieje pośród ludzi otaczających głównego bohatera. Jego niewątpliwa charyzma doprowadza do rozbicia małżeństwa, poczucie obowiązku — do śmierci syna, a następnie żony, kaznodziejski zapał podsyca konflikty we wspólnocie, a w finale prowadzi do spektakularnego nieszczęścia.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Henryk Ibsen
Epoka: Modernizm
Rodzaj: Dramat

Czytasz książkę online - «Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Ibsen

Idź do strony:

rachuby!

Kompromisy, nędzne targi —

Tego chciały twoje wargi!

GERDA

zjawia się ze sztućcem193 w ręku

Czyś nie widział, gdzie w tej mroczy

Zginął jastrząb?...

BRAND

Tak, me oczy

Teraz to go już spostrzegły!

GERDA

Opisz mi, którędy zbiegły

Stwór ten pomknął!... W tej godzinie

Już go los ten nie ominie.

BRAND

Będzie trudno; na nic kula!

Nieraz jeszcze on pohula...!

Tak bywało: padnie, zgaśnie,

Ale wówczas, kiedy właśnie

Śmierć najbliższa — tak się zdało —

On wychodził znowu cało,

Gdzieś z poza mnie znów się zrywa

I powietrze znów przepływa...

GERDA

Skradłam sztuciec — z taką bronią

Za renami łowcy gonią;

Ma ładunek z srebra, z stali.

Obłąkaną mnie nazwali —

Mniej nią jestem, niźli wielu

Innych...

BRAND

A więc mierz do celu!

chce odejść GERDA

Ty kulejesz... Możeś spadł?

BRAND

Lud pozbawił mnie posady.

GERDA

przygląda mu się bliżej

Krople krwi na skroni bladej?

BRAND

Bito, pchano, pędząc w świat!

GERDA

Głos tak ongi, jakby granie,

Osłabł niby wiatr w altanie.

BRAND

Wszystko — wszystko —

GERDA

Cóż?

BRAND

Na wieki

Opuściła mnie... w daleki

Uszła kraj...

GERDA

patrzy na niego wielkimi oczami

Teraz za to

Widzę, kto ty! Długie lata

Jam myślała, żeś ty ksiądz!

Precz z tym wszystkim! Zwąc jak zwąc,

Tyś — największy!

BRAND

Mówię sam:

Ten ułudny, widzisz, kłam

Niemal zabił mnie!

GERDA

Te dłonie —

Pokaż...

BRAND

Czemu sięgasz po nie?

GERDA

Ślady gwoździ!... A dokoła

Pobladłego twego czoła

Krwawe blizny! Rzecz najprostsza —

Toć to cierni wściekłe ostrza!

Tyś na krzyżu wisiał! Pomnę,

Nieraz ojciec mi ogromne

Mówił rzeczy, iż to w dobie

Było dawnej i — nie tobie

To się stało! Lecz to baśnie!

Odkupiciel tyś jest właśnie!

BRAND

Odejdź!

GERDA

Paść mi na kolana

Przed obliczem mego Pana?

BRAND

Precz!

GERDA

Krew twoja się polała,

Co nas wszystkich zbawić miała!

BRAND

Dla mnie On ją musiał ronić,

Pozwólże mi głowę skłonić!

GERDA

podaje mu sztuciec

Zabij to przeklęte plemię!

BRAND

potrząsając głową

Los, co przywiódł mnie na ziemię,

Spełnić muszę...

GERDA

Swoje rany

Pokazujesz, uratowany,

Odkupiony w dzień dzisiejszy!

Tyś największy!...

BRAND

Nie! Najmniejszy

Jest czymś więcej...

GERDA

spogląda w stronę przerzedzających się obłoków

Oczy twoje

Widzą, gdzie ty stoisz?

BRAND

patrząc osłupiały przed siebie

Stój:

W dole, u stóp stromych ścian.

GERDA

tonem jeszcze dzikszym

Wiesz, gdzie stoisz?

BRAND

Czyż się mylę?

Mgły rozchodzą się, w ich pyle

Jakby jasność...

GERDA

Czarny róg

Zmógł je, niby cierń je zmógł!

BRAND

patrzy w górę

Czarny róg? Co? Kościół z lodu!

GERDA

Jest ten wreszcie, co do grodu

Tego wejść miał?

BRAND

Tysiąc mil

Dzieli go od słodkich chwil!

Jakież budzi mi tęsknoty

Ten światłości promień złoty!

Jak mi cała wola dyszy

Żądzą tej ukojnej ciszy,

Jak ja pragnę życia ciepła!

wybucha łzami

Jezu! Wzywa cię ma skrzepła

Warga! Zdalaś był mi zawsze,

Choć Twe stopy najłaskawsze

Szły w ślad za mną!... Nie witany,

Choć tak bliski mojej ściany,

Żem mógł witać cię śród ścieżek

Moich — niech się choć za brzeżek

Chwycę szaty wybawienia!

Pozwól chwycić skraw odzienia,

Nasiąkłego winem skruchy!...

GERDA

blada

Co? Ty płaczesz? Ty, proroku!?

Co? Ja widzę łzy w twym oku,

Co, jak ciepłe te podmuchy,

Rozpalają twe oblicze?

Przez twe łzy w tych żlebów dzicze

Rozpływają się pokrowce

Całunowe, na lodowce

Zarzucone! Mego wnętrza

Lód roztapia, ta gorętsza

Ponad ogień, moc ich święta!

Teraz jakby wieczne pęta!

Przez nie komża, śnieżna, blada

Z kaznodziejskich ramion spada,

Z ramion Wierchu Lodowego!

z drżeniem

Człeku, powiedz, a dlaczego

Nie płakałeś wcześniej, wprzód?

BRAND

z płonącymi oczy194, promienny, jakby odmłodzony

Prawo duszę zmienia w lód.

Nic na łanie ziemskich włości

Nie zakwitnie bez światłości!

Jeśli dotąd boże syny

Mieli przykaz swój jedyny

W praw tablicach, to ja, człowiek,

Już nie zamknę swoich powiek

Na blask słońca — z nim do braci

Pójdę dzisiaj, najbogaciej

Z nim się będę czuł! Tak! Ono

Niech zwycięża moje łono!

Mogę płakać, giąć kolana —

Mogę modlić się do Pana!

pada na kolana GERDA

patrzy w górę i mówi po cichu i trwożnie

Patrz, jak siada ten przebrzydły!

Patrz, jak rusza swymi skrzydły!

Patrz, jak jego cień migoce

Na tej ścianie, na opoce

Tego wierchu, jak on ścina

Swoje skrzydła!... To godzina...

Niech się tylko dobrze sprawi

Srebrna kula!... Strzał ten zbawi...

Nagłym ruchem przykłada sztuciec do twarzy i strzela. Głuchy łoskot, jakby echo grzmotu odpowiada z wierchu BRAND

zrywa się

Ha! Co robisz?

GERDA

Dobry strzał!

Patrzaj! Zachwiał się!... O, padł!

Wrzasnął, aż się zatrząsł świat!

Idzie na nas pierza wał,

Sypie się, jak biały śnieg

Po tę turnię, po ten brzeg!

Coraz więcej ku nam sunie —

W końcu może tutaj runie!

BRAND

pada

Razemś powstał, razem ginie

Życie twoje! Koniec winie

W ten li sposób kreśli człek!

GERDA

Zwijajże się! Trzep się! Trzep!

Odkądś padł, ten kościół nieb

Szerzej rozwarł swoje wrota!

Patrz, rozsierdził się niecnota!

Cóż nam twoja złość jastrzębia — —?

Patrzaj! Bielszy od gołębia!

z przeraźliwym krzykiem

Hu! Jak sapie ten płód wraży!

rzuca się w śnieg BRAND

kuli się pod opadającą lawiną i woła ku niebu

Chłód śmiertelny na mej twarzy!

Ginącemu powiedz: może

Ważyć coś w Twych oczach, Boże,

Naszej woli quantum satis195?

lawina grzebie jego i zasypuje całą dolinę GŁOS

odpowiada wśród grzmotu

Bogiem deus caritatis196!

Przypisy:

1. Brand — nazwisko mówiące; w ówczesnym norweskim słowo to oznaczało ogień. [przypis edytorski]

2. Agnieszka — w oryginale imię „Agnes” brzmiało podobnie co Agnus Dei, tj. łac. baranek Boży. [przypis edytorski]

3. weretek — prawdop. forma oboczna od feret a. fereta, co słownik Lindego tłumaczy jako sprzączkę. [przypis edytorski]

4. cudzy — obcy. [przypis edytorski]

5. widomy — dziś: widoczny. [przypis edytorski]

6. li (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

7. chceli — czasownik chce z partykułą wzmacniającą -li. [przypis edytorski]

8. siklawa (reg.) — górski wodospad. [przypis edytorski]

9. płony (daw.) — jałowy, bezużyteczny. [przypis edytorski]

10. scheda — spadek. [przypis edytorski]

11. dyć (reg.) — przecież. [przypis edytorski]

12. zawisnąć (daw.) — zależeć. [przypis edytorski]

13. ninie (daw.) — teraz. [przypis edytorski]

14. krotochwila (daw.) — żart. [przypis edytorski]

15. Pieśń nad pieśniami — księga Starego Testamentu, w warstwie dosłownej stanowiąca utwór miłosny. [przypis edytorski]

16. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

17. pusty (daw.) — lekkomyślny. [przypis edytorski]

18. usty — dziś popr. forma N.lm: ustami. [przypis edytorski]

19. jąć się (czegoś) (daw.) — zabrać się (za coś). [przypis edytorski]

20. szyfry — tu: ornamenty, ozdoby (por. reg. cyfrowane portki). [przypis edytorski]

21. brać na kieł (o koniu) — ponieść, nie słuchając jeźdźca i zaciskając zęby na wędzidle; przen.: uprzeć się. [przypis edytorski]

22. Egir (mit. skand.) — morski olbrzym mieszkający w cieśninie Kattegatt. [przypis edytorski]

23. sioło — wieś. [przypis edytorski]

24. szych — nitka owinięta drucikiem, przeważnie złotym, używana w hafcie; przen.: coś pozornie drogiego, w istocie zaś bezwartościowego. [przypis edytorski]

25. bachant (mit. gr.) — uczestnik orszaku Dionizosa, boga wina (częściej spotyka się formę „bachantka”). [przypis edytorski]

26. Sylen (mit. gr.) — bóg przyrody, często przedstawiany jako towarzysz Dionizosa, boga wina. [przypis edytorski]

27. złom — tu: złamanie. [przypis edytorski]

28. widomy (daw.) — widoczny. [przypis edytorski]

29. papiści (pogardl.) — katolicy. [przypis edytorski]

30. Jeremi — prawdop. św. Hieronim ze Strydonu (zm. 419 a. 420), tłumacz Biblii na łacinę, w ikonografii przedstawiany jako starzec. [przypis edytorski]

31. Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — syn Zeusa i Alkmeny; cechował się nadludzką siłą, odwagą, urodą; patron kultury, atletyki, handlu. [przypis edytorski]

32. Horeb (bibl.) — góra, na której Bóg przekazał Mojżeszowi 10 przykazań. [przypis edytorski]

33. Mojżesz — w Biblii: prorok, przywódca żydowski, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu i przewodził im w wędrówce do Ziemi Obiecanej (Izraela). [przypis edytorski]

34. Gibeon — miasto kanaanejskie w pobliżu obecnej Jerozolimy, kilkukrotnie wspomniane w Biblii. [przypis edytorski]

35. ninie (daw.) — teraz. [przypis edytorski]

36. lekarstwy — dziś popr. forma N.lm: lekarstwami. [przypis edytorski]

37. finis (łac.) — koniec. [przypis edytorski]

38. forsa (daw., z łac.) — siła, moc. [przypis edytorski]

39. luty (daw.) — groźny, srogi. [przypis edytorski]

40. perć — górska ścieżka. [przypis edytorski]

41. łozy — zarośla wierzbowe. [przypis edytorski]

42. w czas (daw.) — w porę. [przypis edytorski]

43. zalim (daw.) — czyżbym. [przypis edytorski]

44. Samson — bohater biblijny, obdarzony legendarną siłą, której został pozbawiony, gdy jego kochanka, Dalila, ścięła mu włosy. [przypis edytorski]

45. prośba czwarta — tj. „chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj”. [przypis edytorski]

46. i mnie skoro — i ja się spieszę. [przypis edytorski]

47. li (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

48. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

49. tynf — drobna moneta polska, bita w latach 1663–1666, nazywana od Andrzeja Tymfa, zarządcy mennic koronnych za czasów Jana Kazimierza. [przypis edytorski]

50. A, sprawcie go — tj. torturujcie go i zabijcie. [przypis edytorski]

51. srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

52. perć — górska ścieżka. [przypis edytorski]

53. osęka — bosak, drąg zakończony hakiem. [przypis edytorski]

54. tucza (daw.) — chmura burzowa. [przypis edytorski]

55. płony (daw.) — jałowy, bezużyteczny. [przypis edytorski]

56. delikwent — tu: osoba, która popełniła wykroczenie a. przestępstwo. [przypis edytorski]

57. wić — tu: wezwanie. [przypis edytorski]

58. wzdyć (reg.) — przecież. [przypis edytorski]

59. zmóc — pokonać. [przypis edytorski]

60. żenąć (daw.) — rzucać, miotać. [przypis edytorski]

61. zawdy (reg.) — zawsze. [przypis edytorski]

62. umizgi (daw.) — zaloty. [przypis edytorski]

63. płochy (daw.) — niestały, lekkomyślny. [przypis edytorski]

64. Moloch (mit. semicka) — bóg Fenicjan i Kananejczyków, któremu wg Biblii miano składać ofiary z dzieci; przen.: coś bezlitosnego, złego, pochłaniającego niewinne ofiary. [przypis edytorski]

65. kruża (poet.) — czara; tu: puszka na datki. [przypis edytorski]

66. Job a. Hiob — postać występująca w Księdze Hioba; pochodził z kraju Us. Bóg i szatan założyli się o jego wiarę, konsekwencją zakładu było zesłanie na Hioba trądu, śmierć jego rodziny i pozbawienie go bogactwa (Hi 1,14–22; Hi 2,7). Hiob, mimo namów przyjaciół, nie zwątpił w Boga za co został nagrodzony późniejszym zdrowiem, nowymi dziećmi i ponownym bogactwem (Hi 42,10–17). [przypis edytorski]

67. nie wiada (reg.) — nie wiadomo. [przypis edytorski]

68. jary (daw.) —

Idź do strony:

Darmowe książki «Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz