Tymon Ateńczyk - William Shakespeare (Szekspir) (biblioteka informatyczna .TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Sztuka, której współautorstwo przypisuje się Thomasowi Middletonowi, jest opowieścią o nadmiernej szczodrości i zaufaniu, które po odmianie losu przeradzają się w równie skrajną mizantropię. Nie znajdziemy tu jednak jednoznacznego morału zalecającego umiarkowanie.Szczególną cechę utworu stanowi wyjątkowe nagromadzenie wymyślnych przekleństw (np. „za brudny jesteś, żebym pluł na ciebie”); celują w tym Tymon i Apemantes w scenie 3. aktu IV.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Czytasz książkę online - «Tymon Ateńczyk - William Shakespeare (Szekspir) (biblioteka informatyczna .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 William Shakespeare (Szekspir)

Idź do strony:

cię znowu. TYMON

Jak nie będzie innego prócz ciebie żyjącego stworzenia, dobre znajdziesz u mnie przyjęcie. Wolałbym zostać psem żebraka niż Apemantem.

APEMANTUS

Wszystkich żyjących głupców jesteś królem.

TYMON

Za brudny jesteś, żebym pluł na ciebie.

APEMANTUS

A ty zbyt chudy, żebym cię przeklinał.

TYMON

Każdy łotr świętym przy tobie się wyda.

APEMANTUS

Nie ma na świecie trądu prócz słów twoich.

TYMON

Prawda, gdy twoje wymawiam nazwisko;

Gdybym się nie bał rąk moich osmolić,

Biłbym cię.

APEMANTUS

Bodaj od słów moich zgniły!

TYMON

Precz z moich oczu, psów parszywych szczenię,

Gniew mnie zadusi, żeś jeszcze przy życiu;

Widząc cię mdleję.

APEMANTUS

Bodajeś się rozpękł!

TYMON

Precz, nudny łotrze! Żal mi, że dla ciebie

Kamień ten tracę.

Rzuca w niego kamieniem. APEMANTUS

Bydlę!

TYMON

Niewolniku!

APEMANTUS

Ropucho!

TYMON

Łotrze! łotrze! łotrze! łotrze!

Apemantus, niby odchodząc, kryje się w głębi.

Obłudny świat ten obrzydł mi i tylko

Przyjmę od niego, co mi jest niezbędne.

A więc, Tymonie, grób sobie przygotuj;

Śpij na wybrzeżu, aby lekka fala

Grobowy kamień co dzień obmywała,

A taki wyryj napis na kamieniu,

Że śmierć twa z innych życia szydzić będzie.

spoglądając na zioło

O królobójco słodki, drogi sprawco

Rozwodu między synem a rodzicem!

Czystego łoża jasny hańbicielu!

Waleczny Marsie, tyś zawsze jest młody,

Świeży, kochany! Twój rumieniec topi

Śnieg poświęcony na łonie Diany!

Widomy boże, wszystkie przeciwieństwa

Ty w jednym możesz połączyć uścisku!

W każdym języku każdą wygrasz sprawę!

O ty probierczy serc ludzkich kamieniu!

Przypuść, że podniósł bunt człek, twój niewolnik,

Twoją potęgą zniszcz ród jego cały,

By mogły bestie tym światem zawładnąć!

APEMANTUS

Bodaj tak było! — ale po mej śmierci.

Rozgłoszę wszędzie, że znowu masz złoto,

A ujrzysz tłumy twych starych pochlebców.

TYMON

Tłumy?

APEMANTUS

Tak, tłumy.

TYMON

Proszę cię, umykaj!

APEMANTUS

Żyj, a twą nędzę kochaj.

TYMON

A ty z twoją

Żyj i umieraj.

Wychodzi Apemantus

Przeciem się go pozbył!

Znowu coś na kształt ludzi? Jedz, Tymonie.

A brzydź się nimi.

Wchodzą rozbójnicy. PIERWSZY ROZBÓJNIK

Gdzie on mógł schować to złoto? To pewno jaki biedny ułomek, jaka licha resztka dawnej jego fortuny. Tylko brak złota i odstępstwo przyjaciół przywiodły go do tej melancholii.

DRUGI ROZBÓJNIK

Biega wieść, że ma skarby niewyczerpane.

TRZECI ROZBÓJNIK

Spróbujmy. Jeśli o skarb ten nie dba, odstąpi go nam bez trudności; ale jeśli go pilnuje łakomo21, jak się do niego dostać?

DRUGI ROZBÓJNIK

To prawda, boć go nie nosi na sobie, musiał go gdzieś schować.

PIERWSZY ROZBÓJNIK

Czy to nie on?

INNI

Gdzie?

DRUGI ROZBÓJNIK

Wygląda, jak nam powiadano.

TRZECI ROZBÓJNIK

To on; poznałem go.

WSZYSCY

Witaj nam, Tymonie!

TYMON

Co tam nowego, złodzieje?

WSZYSCY

Żołnierze, nie złodzieje.

TYMON

Jedno i drugie, a w dodatku synowie niewiasty.

WSZYSCY

Nie, nie złodzieje, lecz ludzie w potrzebie.

TYMON

Waszą potrzebą niepotrzebna strawa,

Bo czego, proszę, macie potrzebować?

Patrzcie, ta ziemia dosyć ma korzonków,

Wokoło biją tysiączne krynice;

Dąb daje żołądź, jeżyna jagody;

Na każdym krzaku dobra gospodyni,

Natura, ucztę pełną wam zastawia:

Potrzeba? Czemu i jaka potrzeba?

PIERWSZY ROZBÓJNIK

Trudno żyć trawą, jagodą i wodą

Jak ptaki, ryby albo jak bydlęta.

TYMON

Bydła i ptaków, i ryb wam nie dosyć;

Jeszcze wam trzeba i ludzi pożerać?

Muszę wam jednak dzięki za to złożyć,

Że złodziejami jesteście otwarcie;

Prac waszych świętą nie słonicie formą,

Gdy w uświęconych prawami rzemiosłach

Osiadło dzisiaj złodziejstwo bez granic.

Łotry, złodzieje, zabierzcie to złoto,

Idźcie, winnicy krew ssijcie subtelną,

Aż wam gorączka wszystką krew wypali

I uratuje was od szubienicy!

Tylko doktorom żadnym nie ufajcie,

Ich lek trucizną; oni zabijają

Więcej i pewniej, niźli wy kradniecie.

Trzos odbierając, bierzcie razem życie,

Boć gdy łotrostwo jest waszym rzemiosłem,

Bądźcież w pełności słowa artystami.

Wszędzie wam wskażę przykłady złodziejstwa:

Złodziejem słońce, bo okrada morze;

Księżyc pierwszego rzędu jest złodziejem,

Bo kradnie słońcu blade swe światełko;

Złodziejem morze, które w swoim łonie

W łzy zmienia słone wyziewy księżyca;

Ziemia złodziejem, bo żywi się, płodzi,

Mieszając zewsząd kradzione odchody;

Wszystko złodziejem; prawo, co was karci,

Bezkarnie kradnie dzięki swej potędze.

Precz! A nie miejcie przyjaźni dla siebie,

Jeden drugiego niech śmiało okrada.

Tu więcej złota — podrzynajcie gardła.

Kogo spotkacie, to złodziej. Do Aten!

Rabujcie sklepy, a co ukradniecie,

Innych złodziei tylko będzie stratą.

Ale kradnijcie — dlatego wam daję:

A w końcu złoto niech karki wam skręci!

Amen.

Chroni się do swej jaskini. TRZECI ROZBÓJNIK

Prawie mnie odczarował od mojej profesji, namawiając mnie do niej.

PIERWSZY ROZBÓJNIK

Tylko przez zawziętość na ród ludzki daje nam te rady, nie żeby nam się szczęściło w naszym cechu.

DRUGI ROZBÓJNIK

Uwierzę mu jak nieprzyjacielowi i wyrzeknę się naszego rzemiosła.

PIERWSZY ROZBÓJNIK

Czekajmy wprzódy na pokój w Atenach. Nie ma tak opłakanych czasów, w których by człowiek nie mógł zostać uczciwym.

Wychodzą rozbójnicy. Wchodzi Flawiusz. FLAWIUSZ

O wielki Boże! Jak to? I to pan mój,

Ten zrujnowany, pogardzony człowiek?

Dobrych uczynków, na złe obróconych22

Dziwny monument! Jak fatalne zmiany

Zrobiła na nim nędza rozpaczliwa!

Co podlejszego nad przyjaciół bandę

Szlachetną duszę tak upodlić zdolną?

Na co dziś ludziom przez grzech czasów przyszło,

Że pragną swoich własnych kochać wrogów23!

Lecz czy nie lepiej kochać chcących szkodzić

Niż przynoszących szkodę przyjacieli24?

Spostrzegł mnie, widzę: czas mu już pokazać

Uczciwą boleść i kosztem żywota

Służyć mu wiernie jak mojemu panu.

Wychodzi Tymon z jaskini.

Drogi mój panie...

TYMON

Precz! Co ty za jeden?

FLAWIUSZ

Czyś mnie zapomniał, panie?

TYMON

Czemu pytasz?

Od dawna wszystkich zapomniałem ludzi;

Jeśli wyznajesz, że jesteś człowiekiem,

I ciebie także zapomniałem.

FLAWIUSZ

Panie,

To biedny, stary, uczciwy twój sługa.

TYMON

A więc cię nie znam, bom nigdy, jak żyję,

Nie miał przy sobie uczciwego człeka;

Żywiłem tylko łotrów, by przy stole

Łotrom od siebie strojniejszym służyli.

FLAWIUSZ

Bóg świadkiem, nigdy ubogi intendent

Nie płakał szczerzej nad ruiną pana.

TYMON

Jak to? Ty płaczesz? Zbliż się, ja cię kocham,

BoS jest kobietą, kamiennej ludzkości

Głośno się zrzekasz, której łzy wyciska

Śmiech lub lubieżność, nigdy miłosierdzie.

Dziwne to czasy, co płaczą od śmiechu,

A nie od płaczu!

FLAWIUSZ

O dobry mój panie,

Racz sobie sługę starego przypomnieć.

Boleść mą przyjąć i, póki to starczy,

ofiarowując mu sakiewkę

Jak intendenta przy tobie zatrzymać.

TYMON

Jak to? Więc miałem sługę tak wiernego,

Sprawiedliwego, pełnego litości?

To mi już resztę rozumu odbierze

Pokaż oblicze. Zaprawdę, z niewiasty

Człek ten się rodził.

Przebaczcie, wiecznie sprawiedliwe bogi

Bezwyjątkowy mój gniew przeciw ludziom!

Wyznaję, jeden uczciwy jest człowiek.

Jeden, nie więcej, zrozumcie mnie dobrze.

A ten jedyny uczciwiec — jest sługą.

Chciałbym ród cały ludzki nienawidzić,

Lecz tyś się jeden odkupił; prócz ciebie

Przeklinam wszystkich!

Większa uczciwość w tobie niźli rozum.

Gdybyś mnie zdradził, gdybyś po mnie deptał,

Prędzej byś, sądzę, nową znalazł służbę:

Do nowych panów niejeden się drapie

Po karku dawnych. Lecz powiedz mi szczerze,

Bo muszę wątpić mimo oczywistość,

Czy twej dobroci, subtelną rachubą,

Nie dajesz czasem na lichwiarski procent,

Wzorem bogacza, co rozsyła dary,

A czeka w zamian dwadzieścia za jeden?

FLAWIUSZ

Niestety, panie, do twojego serca

Za późno teraz podejrzenie wbiega!

Przy ucztach była pora na wątpienie:

Gdy szczęście zniknie, wchodzi podejrzenie.

Bóg widzi, szczerą przynoszę ci miłość,

Poszanowanie twej szlachetnej duszy,

Czułą troskliwość o twoje potrzeby,

A wierzaj, panie, że wszystkie korzyści,

Czy to obecne, czy tylko w nadziei,

Dam za spełnienie jednego życzenia:

Abyś miał możność nagrodzić me służby,

Wracając znowu do dawnej fortuny.

TYMON

Patrz, tak się stało! Jedyny uczciwcze,

Patrz, bierz! Z mej nędzy Bóg skarby ci przysłał.

Bierz, żyj bogaty! Bierz i bądź szczęśliwy!

Ale ten jeden kładę ci warunek:

Dom twój zbudujesz daleko od ludzi,

Będziesz klął wszystkich, wszystkich nienawidził,

A nie okażesz żadnemu litości;

Od twoich kości wprzód odpadnie ciało,

Nim żebrakowi przyniesiesz jałmużnę25;

Psom oddaj wszystko, co odmówisz ludziom;

Niechaj w więzieniach gniją i przepadną;

Niech jak las będą z swych liści odarty,

Krew ich fałszywą niech wyssie choroba!

Bądź mi zdrów teraz! Bądź zdrów i szczęśliwy!

FLAWIUSZ

Pozwól mi zostać, służyć ci, mój panie.

TYMON

Oddal się, jeśli przekleństwa się lękasz.

Idź, pókiś cały. Unikaj człowieka

I mą jaskinię wymijaj z daleka.

Wychodzą.

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.

AKT PIĄTY SCENA PIERWSZA

Przed jaskinią Tymona.

Wchodzą Poeta i Malarz, w głębi Tymon niewidziany. MALARZ

Jeśli dobrze zauważyłem miejsce, gdzieś niedaleko stąd mieszka.

POETA

Co myślisz? Czy można wierzyć, że tyle ma złota?

MALARZ

Nie ma wątpliwości. Alcybiades tak twierdzi; Frynia i Tymandra wyniosły od niego kupy złota; wzbogacił także kilku biednych maruderów, a powiadają, że swojemu dawnemu intendentowi dał ogromną jakąś sumę.

POETA

A więc to jego bankructwo było tylko próbą przyjaciół?

MALARZ

Nic więcej. Zobaczysz go znowu w Atenach, kwitnącego jak palmowe drzewo między najwyższymi. Dobrze więc będzie, gdy mu ofiarujemy naszą miłość w tym mniemanym jego ubóstwie; będzie to dowodem naszej uczciwości, a wedle wszelkiego podobieństwa napełni nasze sakwy rzeczą, po którąśmy przyszli, byle to była prawda o jego fortunie.

POETA

Co mu dasz teraz w podarunku?

MALARZ

Na teraz nic prócz odwiedzin; ale przyrzeknę mu arcydzieło.

POETA

I ja za twoim pójdę przykładem; będę mu prawił o poemacie, który zamierzam mu poświęcić.

MALARZ

Myśl przewyborna

Znamieniem czasów naszych obiecywać.

Bo obietnica rozbudza ciekawość,

Gdy w wykonaniu zawsze coś ciężkiego;

Tylko w motłochu niemądrych prostaków

Jeszcze w zwyczaju dotrzymanie słowa.

Obiecać to rzecz modna i dworacka;

Dotrzymać to jest niby jak testament,

Dowód choroby bardzo niebezpiecznej,

W głębiach rozumu wykonawcy tkwiącej.

TYMON

na stronie

Pyszny z ciebie artysta! Nie potrafisz jednak odmalować brzydszego od siebie człowieka.

POETA

Rozmyślam teraz, co by mu powiedzieć.

Że napisałem na jego intencję.

Coś o nim samym — to rzecz naturalna —

Satyrę przeciw miękkości dostatków,

I żywy obraz pochlebstw nieskończonych

Do bogactw tylko i młodości lgnących....

TYMON

na stronie

Chcesz więc koniecznie być wzorem łotra w swoim własnym utworze. Chcesz więc chłostać twoje własne wady w innych ludziach. Zrób tak, a mam dla ciebie złoto.

POETA

Nie traćmy czasu, znaleźć go nam trzeba;

Przeciw nam samym grzechem by to było

Za późno przybyć, gdzie o zysk chodziło.

MALARZ

Nim w głębiach morza słońce się zanurzy,

Znajdź, czego szukasz, boć na to dzień służy.

TYMON

na stronie

Wnet się spotkamy. Cóż to za bóg złoto,

Co cześć odbiera w podlejszej świątyni

Niż chlew, gdzie wieprze karmią się zamknięte!

Ty okręt stroisz, słone sieczesz fale,

Hołd i powagę jednasz niewolnikom26.

Cześć więc odbieraj, a twoim wyznawcom

Niech wszystkie plagi służą za koronę!

Czas się pokazać.

Wychodzi na scenę. POETA

Witaj nam, Tymonie!

MALARZ

Niegdyś nasz panie!

TYMON

Dożyłem więc chwili,

W której oglądam dwóch ludzi uczciwych.

POETA

Nieraz dobrocią twoją zaszczyceni,

Na wieść, żeś poszedł w jaskiniach się chować,

Od twych najlepszych zdradzony przyjaciół,

Idź do strony:

Darmowe książki «Tymon Ateńczyk - William Shakespeare (Szekspir) (biblioteka informatyczna .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz