Oresteja - Ajschylos (gdzie można czytać książki przez internet za darmo .txt) 📖

ostrzenia narzędzi metalowych. [przypis edytorski]

183. czelnie (daw.) — bezczelnie, zuchwale. [przypis edytorski]

184. Ifigenia bladolica wyjdzie nad rzeki brzeg — na brzeg rzeki w krainie zmarłych. [przypis redakcyjny]

185. luty (daw.) — surowy, srogi. [przypis edytorski]

186. Plejstenidzi — według Hezjoda, a wbrew tradycji Plejstenes był synem Atreusa, ojcem Agamemnona i Menelaosa. [przypis redakcyjny]

187. wszytek (daw.) — wszystek; cały; każdy. [przypis edytorski]

188. Pelopidów plemię — Pelops był ojcem Atreusza, pierwszym grzesznikiem w rodzie Pelopidów. [przypis redakcyjny]

189. Orfeusz (mit. gr.) — śpiewak, który śpiewem swym poruszał nawet skały i dęby i zmiękczył serce Hadesa oraz Persefony. [przypis redakcyjny]

190. Ofiarnice — tytuł tłumaczenia stanowiącego podstawę niniejszej publikacji brzmi: Ofiary, przyjęto jednak tytuł tradycyjny, odpowiadający greckiemu Choephoroi (Choefory), tj. kobiety niosące na głowie dzbany, zawierające ofiarę na grób. [przypis edytorski]

191. Hermesie, panie włości podziemnych — Hermes Psychopompos, czyli Hermes Wiodący Dusze, prowadzi dusze zmarłych do świata podziemi (por. Odyseja XXIV, 1–14). [przypis edytorski]

192. Przybyłem z daleka — Orestes wychowywał się z dala od Argos, w odległej o ok. 200 km Fokidzie. [przypis edytorski]

193. Parnas — masyw górski w Fokidzie niedaleko Delf, w mit. gr. siedziba Apolla i jego orszaku muz. [przypis edytorski]

194. Inachos — rzeka w Argolidzie; również imię boga tej rzeki i pierwszego mitycznego króla Argos. [przypis edytorski]

195. Znad mej skroni młodej uciąłem pierwszy pukiel, gdy Inacha wody oblały moje stopy — młodzieńcy greccy poświęcali swe włosy bóstwu rodzimej rzeki. [przypis redakcyjny]

196. Ten drugi tobie składam w pogrzebnej ofierze — pukle włosów odcinano i składano w ofierze zmarłym. [przypis redakcyjny]

197. płony (daw.) — jałowy. [przypis edytorski]

198. zyszczę (daw.) — zyskam, pozyskam. [przypis edytorski]

199. z obciętymi krótko włosami — obcięte włosy były oznaką żałoby. [przypis redakcyjny]

200. Piętnaście tych kobiet (...) występuje w roli płaczek — płacz nad zmarłym nie był dla starożytnych jedynie wylewem uczucia; duch zmarłego słyszy ten płacz, a słysząc go, doznaje ulgi w swym żalu za życiem. Płakać więc nad grobem mogą i płaczki, bo chodzi o głośny wyraz żalu, nie zaś o szczerość uczucia. [przypis redakcyjny]

201. Wróżbitów orzekł głos, że w zmarłych grobie drży żądza krwi — starożytni sądzili, że dusza zabitego tak długo nie jest zupełnie oddzielona od świata żyjących, dopóki nie zostanie pomszczona. Dusza zachowuje pamięć, pamięta swą krzywdę, żąda zemsty i nie zazna ukojenia, dopóki krew zabójcy nie zwilży ziemi. Tymczasem wysyła straszne sny, mary senne, które dręczą zabójcę zapowiedzią zemsty. [przypis redakcyjny]

202. I tu mnie ona śle — ona, tj. Klitajmestra, która sądzi, że darami przebłaga zagniewaną duszę Agamemnona. [przypis redakcyjny]

203. I mord o pomstę woła z przesiąkłej krwią głębiny — krew niewinnie przelana wywołuje boginie-mścicielki, Erynie, mieszkające w głębi ziemi, w Hadesie. [przypis redakcyjny]

204. srom (daw.) — wstyd, hańba. [przypis edytorski]

205. Lecz Hermes ci przychylny, dotrze z prośby twemi — Hermes Psychopompos jest pośrednikiem pomiędzy światem żyjących i światem zmarłych. [przypis redakcyjny]

206. płód (daw.) — potomek, potomstwo. [przypis edytorski]

207. My czekać będziem znaku w milczącej pokorze — u starożytnych każdy obrządek religijny, każda modlitwa musiała się odbywać w pobożnej ciszy; obecni zachowywali korne milczenie, gdyż nie w porę powiedziane słowo mogło mieć znaczenie złowróżbne. [przypis redakcyjny]

208. o łaskę Ziemi proszę — Matka Ziemia, wielka bogini, rodzicielka wszystkiego, co żyje. [przypis redakcyjny]

209. krasa (daw.) — piękno. [przypis edytorski]

210. pienie (daw.) — pieśń, śpiew. [przypis edytorski]

211. Na grób, gdzie on drzemie, pan i władca mój! — duch zmarłego tylko drzemie w mogile i słyszy prośby i modlitwy. Jako bliski bogom podziemnym jest potężny i może być sprzymierzeńcem w dziele zemsty. [przypis redakcyjny]

212. szczęsny (daw.) — szczęśliwy, obdarzony szczęściem. [przypis edytorski]

213. sfolgować (daw.) — ulżyć. [przypis edytorski]

214. ślozy (daw.) — łzy. [przypis edytorski]

215. odzyszcze (daw.) — odzyska. [przypis edytorski]

216. srogo poświęcili mą siostrę — Ifigenię, którą własny ojciec, Agamemnon, złożył w ofierze Artemidzie. [przypis redakcyjny]

217. pielesz (daw.) — legowisko zwierzęcia; przen.: dom rodzinny, ognisko domowe; dziś tylko w lm: pielesze. [przypis edytorski]

218. wiązadły (...) umocowan — dziś: wiązadłami umocowany. [przypis edytorski]

219. Loksjasz (mit. gr.) — przydomek Apolla jako boga wyroczni. [przypis edytorski]

220. wywołaniec (daw.) — wygnaniec, banita. [przypis edytorski]

221. Mojry (mit. gr.) — boginie przeznaczenia. [przypis edytorski]

222. Płomieni żrących ostry ząb — płomienie stosu, na którym się pali ciało zmarłego. [przypis redakcyjny]

223. licyjski — pochodzący z Licji, krainy w płd.-zach. części Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

224. sklep (daw.) — sklepienie. [przypis edytorski]

225. wśród podziemnych pól (...) zasiada razem władny król — wśród zmarłych każdy zajmuje się tym, czym zajmował się za życia. [przypis redakcyjny]

226. poszana (daw.) — poszanowanie. [przypis edytorski]

227. Skamander — rzeka pod Troją. [przypis redakcyjny]

228. Hyperborea (mit. gr.) — kraina na północy, położona za siedzibą Boreasza, boga wiatru północnego; jej mieszkańcy, Hiperborejczycy, mieli prowadzić beztroskie i szczęśliwe życie, wolne od cierpień i chorób. [przypis edytorski]

229. na morderce mściwy spod ziemi wywiedź huf — hufiec mściwych Erynii. [przypis edytorski]

230. odzierca (daw.) — grabieżca; ten, który odziera, grabi czyjąś własność. [przypis edytorski]

231. Gdy padną spokoju odzierce, umarli spokój swój odzyszczą znów — zabity wtedy tylko otrzymuje ukojenie, gdy zostaje zabity jego morderca. [przypis redakcyjny]

232. kissjańskie — Kyssja (gr. Κισσία): bardzo żyzny rejon nad rzeką Choaspes (ob. Karche) w Suzjanie, w Persji; kissjańskie: perskie. [przypis edytorski]

233. kord — rodzaj krótkiego miecza bądź ogólnie: broń biała sieczna. [przypis edytorski]

234. Dziedziczny grzechu nasz! — klątwa ciążąca na rodzie Atrydów zaczęła się od Pelopsa, syna Tantala. Jako dziecko został zabity przez ojca i podany na uczcie bogów, a następnie, na polecenie Zeusa, wskrzeszony przez Hermesa. Pelops zakochał się w Hippodamii, córce króla Ojnomaosa, który wymagał od ubiegających się o rękę dziewczyny, by wygrali z nim w wyścigu rydwanów, zaś w razie przegranej obcinał im głowy. Uczciwa wygrana była niemożliwa, gdyż rydwan Onomajosa ciągnęły nadzwyczajne rumaki podarowane mu przez Aresa. Pelops przekupił królewskiego woźnicę Myrtilosa obietnicą odstąpienia mu nocy poślubnej. Wygrawszy jednak wyścig i zdobywszy Hippodamię, zepchnął Myrtilosa do morza, by nie dać mu przyobiecanej nagrody. Tuż przed śmiercią Myrtilos przeklął cały ród Pelopsa. [przypis edytorski]

235. klęczący na grobie, uderza ręką o ziemię — przy modlitwie do podziemnych bogów uderzano ręką o ziemię, aby zwrócić ich uwagę i przywołać bogi podziemne i duchy zmarłych. [przypis redakcyjny]

236. dzień umarłych boży — w Attyce i Jonii odwiedzano groby zmarłych i składano im ofiary podczas wiosennego święta Antesteriów. [przypis edytorski]

237. Persefassa (mit. gr.) — Persefona, żona Hadesa, bogini świata zmarłych. [przypis edytorski]

238. schroń (daw.) — schronienie. [przypis edytorski]

239. widny (daw.) — widoczny, dający się widzieć. [przypis edytorski]

240. powieć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „-ci”, skróconą do „ć”. [przypis edytorski]

241. Testiada (mit. gr.) — Altea, córka Testiosa, matka Dejaniry i Meleagra. Mojry, boginie losu, wskazały jej żagiew, z którą ściśle był związany los życia jej syna: będzie żył dopóty, dopóki nie spali się żagiew. Matka natychmiast zagasiła żagiew i schowała ją. Dziecko wyrosło na bohatera. Podczas słynnego polowania na dzika kaledońskiego Meleager poróżnił się z wujami i zabił ich. Zagniewana matka wrzuciła żagiew do ognia; żagiew spłonęła, a wraz z nią skończyło się i życie Meleagra. [przypis redakcyjny]

242. Skylla (mit. gr.) — córka megaryjskiego króla Nisosa, za namową Minosa, króla kreteńskiego, który oblegał Megarę, podstępnie ścięła ojcu purpurowy pukiel włosów z głowy; pukiel ów był ściśle związany z życiem Nisosa i losem miasta; jego utrata spowodowała śmierć Nisosa i klęskę Megary. [przypis redakcyjny]

243. mord straszny popełnion na Lemnie — kobiety z wyspy Lemnos zaniedbały ofiary dla Afrodyty, za co bogini ukarała je przykrym zapachem, który sprawił, że mężczyźni porzucili je i wzięli sobie branki porwane z Tracji. W zemście kobiety w ciągu jednej nocy wymordowały swoich mężów, ojców, braci i synów, zabijając wszystkich mężczyzn na wyspie. [przypis edytorski]

244. Ajsa, gr. Αισα (mit. gr.) — inne imię bogini Antropos, najstarszej z trzech bogiń losu (Mojr), przecinającej nić życia ludzkiego swoimi nożycami. [przypis edytorski]

245. dyć (daw.) — przecież. [przypis edytorski]

246. Noc swemu zaprzęgowi rozpuściła wodze. — Noc, podobnie jak bóg słońca Helios, ma swój zaprzęg. [przypis redakcyjny]

247. Daulis — miasto greckie w Fokidzie, ob. Daulia. [przypis edytorski]

248. Pejto (mit. gr.) — bogini namowy i uwodzenia. [przypis edytorski]

249. Cylissa — cylicjanka, kobieta z Cylicji w Azji Mniejszej. Niewolnicy w Grecji byli zazwyczaj pochodzenia niegreckiego. [przypis redakcyjny]

250. syn Mai — Hermes, syn Zeusa i nimfy Mai. [przypis redakcyjny]

251. Perseusz (mit. gr.) — syn Zeusa i Danae, wnuk króla Argos Akrizjosa, heros, zabójca straszliwej Meduzy, która spojrzeniem obracała ludzi w kamienie. [przypis edytorski]

252. rozstrzygła — dziś popr.: rozstrzygnęła. [przypis edytorski]

253. pytyjskie wieszczby — przepowiednie wyroczni Apollina w Delfach, wypowiadane za pośrednictwem kapłanki zwanej Pytią, cieszące się najwyższym poważaniem starożytnych. [przypis edytorski]

254. sfora matki — sfora Erynii, które powstaną z przelanej krwi Klitajmestry. [przypis redakcyjny]

255. Priam (mit. gr.) — władca Troi, ojciec Parysa, który porwaniem Heleny doprowadził do wybuchu wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

256. rycerny (poet.) — rycerski. [przypis edytorski]

257. Ta, którą jedną z cór Zeusa (...) nazywa lud — Dike, córka Zeusa i Temidy, bogini sprawiedliwości i porządku moralnego w świecie. [przypis edytorski]

258. wokrąg (daw.) — wokoło. [przypis edytorski]

259. wszechwidny (daw.) — wszystko widzący. [przypis edytorski]

260. podostatek (daw.) — dostatek, obfitość; por. dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]

261. samołów — pułapka na dzikie zwierzęta. [przypis edytorski]

262. różdżkę tę oliwną — gałązkę oliwną nieśli błagalnicy. [przypis edytorski]

263. tam, do pępka ziemi — Grecy sądzili, że Delfy są środkiem świata i kamień przechowywany w świątyni delfickiej, tzw. omfalos, uważali za pępek ziemi. [przypis redakcyjny]

264. Uciekam w jego progi, bo tam mi jedyny wyznaczył on przytułek! — Apollo ma władzę oczyszczania od zmazy skalanego krwią zabójcy. [przypis redakcyjny]

265. Dola tułacza z ojczystego wypędza mnie pola, rodzoną matkę dłoń ma wszak zabiła... — zabójca, dopóki nie zostanie oczyszczony, nie może mieszkać na tej ziemi, na której dokonał zbrodni. [przypis redakcyjny]

266. Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów; ich spojrzenie obracało ludzi w kamień. [przypis edytorski]

267. gon (daw.) — gonitwa, pogoń, polowanie. [przypis edytorski]

268. Eumenidy — tytuł tłumaczenia stanowiącego podstawę niniejszej publikacji brzmi: Święto pojednania, przyjęto jednak tytuł tradycyjny, odpowiadający greckiemu. [przypis edytorski]

269. Eumenidy (mit. gr.) — Erynie, boginie zemsty. Eumenidy to eufemizm, oznaczający dosł. „Łaskawe”, używany, by nie ściągnąć na siebie uwagi tych groźnych bóstw. [przypis edytorski]

270. Delfy — starożytne miasto w środkowej Grecji, u podnóży Parnasu; centrum kultu Apollina, ze sławną wyrocznią. [przypis edytorski]

271. modlitwa ma idzie ku Ziemi, ku prawieszczce — pierwotnie tylko Matka-Ziemia umiała przepowiadać przyszłość i do niej też należała wyrocznia delficka. [przypis redakcyjny]

272. Temida (mit. gr.) — bogini sprawiedliwości i prawa, córka Gai (Ziemi) i Uranosa (Nieba). [przypis edytorski]

273. Fojbe (gr.: promienna; mit. gr.) — córka Gai (Ziemi) i Uranosa (Nieba), bogini proroctw, matka Leto (Latony), której dziećmi byli Apollo i Artemida. Znana też pod zlatynizowanym imieniem Febe (łac. Phoebe). [przypis edytorski]

274. Fojbos (gr.: promienny; mit. gr.)