Biedny Henryk - Gerhart Hauptmann (biblioteka publiczna online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Biedny Henryk (Der arme Heinrich), sztuka teatralna Gerharta Hauptmanna z 1902 r., stanowi adaptację średniowiecznego poematu narracyjnego autorstwa rycerza i poety, Hartmanna von Aue, napisanego w latach 90. XII w. Poemat, wykorzystujący wzorce zarówno literatury dworskiej, jak religijnej, opowiada historię szlachetnego rycerza, którego Bóg ciężko doświadczył, zsyłając nań trąd. Podejrzanej konduity medyk z Salerno wskazuje mu jedyną drogę oczyszczenia z choroby: przez krew z serca dziewicy, która dobrowolnie poświęci dla jego ocalenia.
W XVIII w. poemat został przełożony na nowoniemiecki i stał się szeroko znany w wersji opracowanej w 1815 r. przez braci Grimm. Inną popularną adaptacją średniowiecznego poematu była Złota legenda Henry'ego Wadswortha Longfellowa z 1851 r., przetransponowana w kantatę operową Arthura Sullivana w 1888 r. U schyłku stulecia cieszyła się w tej formie scenicznej znacznym powodzeniem. Istniała również operowa wersja niemieckojęzyczna skomponowana przez Hansa Pfitznera do libretta Jamesa Gruna; po raz pierwszy została wystawiona w 1895 r. w Mainz, a następnie obiegła liczne sceny w całych Niemczech.
Sztuka Gerharta Hauptmanna wpisuje się w tradycję powtarzania wzruszającej opowieści o trędowatym księciu, diabolicznym lekarzu z Salerno i dziewczęcej zbawicielce.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Gerhart Hauptmann
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Biedny Henryk - Gerhart Hauptmann (biblioteka publiczna online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gerhart Hauptmann
Pięć i sześć!... Dość tego!
Bohater! Pyskacz! Popatrz się, jak umiesz
zmykać!
Biegnie z podniesionymi rękami w stronę Ottakera, który w panicznym ucieka strachu.
SCENA DRUGA
Henryk
Sam, dzikim wybucha śmiechem, śmiech ten o mało że nie przybiera bolesnego, prawie łkającego piętna; atoli Henryk mityguje się, milczy, a potem mówi.
Tak! Cisza! Dobrze!... To me państwo...
dzielny mnie chroni pancerz — świat mój znowu dla mnie się tylko otwiera... Tak, dla mnie... jam nie samotny... Nie, samotność serca mego nie zmiażdży! Nie zdusi mnie! Nigdy!... Być pogrzebionym w lodowym krysztale pustej przestrzeni!... Nie jestem samotny!... Milczenie... cisza... w okrąg ani głosu... Nie zberczą dzwonki, nie chrupią czerepy... Morze wszechświata... swoboda!... Wyżyny i wszystkie głębie — przeczyste, rozległe, milczące — w chłodnej jasności...
I cóż mi
jeszcze potrzeba?...
Do dzieła!
kopie dalej grób
Z zgniliznyś
powstał i znów się obrócisz w zgniliznę —
O śnie żywota! O głębszy śnie śmierci...
O ty żebraku i królu!... O śmierci,
wiecznie milcząca, wiecznie zadumana,
ty w tej brunatnej szacie sypkich grudek,
cóżże189 ty możesz wiedzieć? Czyż na oślep
nie pcha nas w życie straszna ręka kata,
nas, bezlitośnie spłodzonych w lubieżnym,
jurnym szaleństwie? Czyż zdradliwy poszept
grzechu nie wabi co noc w sieć rozkoszy
tysiące głupców?... Życie czyż jest kaźnią?
Czy my chodzimy w jarzmie? Czy ty, śmierci,
jesteśli190 groźnym dozorcą tej kaźni
i furtyjanem, który li zagradza191
wyjście!?... A!... Szczebiot! Myśmy wszyscy niemi,
od urodzenia my niemi, na szlaku
niemi wojennym — niemi wobec człeka
i — alboż głazy mówią?... Głazy krzyczą!...
Bracia!... Jam nic jest... nic — nawet w cierpieniu!...
droga krzyżowa i... szczęście!
SCENA TRZECIA
Ojciec Benedykt
Pustelnik, zjawia się na krawędzi polanki.
Bóg wspieraj,
biedny Henryku!
Henryk
Nadsłuchuje, do siebie.
Zberkający dzwonku!
Czerepie! Głosie ludzki!
Benedykt
Wchodzi z wolna polaną i Henrykowi, spokojnie kopiącemu dalej, kładzie z tyłu rękę na ramieniu.
Przyjacielu!
Henryk
Któż tam?
Benedykt
Co robisz?
Henryk
Kopię grób!... Ty czego
pragniesz?
Benedykt
Uczynek spełnić dobry... Masz tu
wino, owoce, mąkę, świeży bochen
pszennego chleba.
Henryk
Wynoś się! Uciekaj,
bo cię, mój klecho, przygwożdżę, jak sowę,
nad mą chałupą. Syp się — w mysią dziurę,
jak szczur brunatny!
Benedykt
Miłościwy panie —
trafiłeś w sedno.
Henryk
Rozwiej się w powietrzu,
bym cię już więcej nie widział, lub spraw to,
bym ja się rozwiał i tyś mnie już więcej
na swoje oczy nie ujrzał... Nie jestem
ni tym ni owym, ni panem ni sługą —
dla ciebie — słyszysz? Nie jestem ni zdrowym
ani też chorym; nie jestem dla ciebie
niepostrzyżonym ani postrzyżonym,
ty postrzyżeńcze — rozumiesz: ja jestem
niczym! Rozumiesz? Niczym!
Benedykt
Cobykolwiek192
myślał o sobie człek zbłąkany, zawsze
będzie on dzieckiem Boga.
Henryk
Nagle podskoczywszy, odkłada rydel na bok.
Co ty mówisz?
Chodź no193 tu do mnie, księżuniu, i siadaj,
jeżeli lubisz paskud, plug i wrzody...
Uwierzę w tego, kto mnie dziś rozśmieszy!...
Witam.... hm... dziecko Boga... co ty mówisz?!
Ktoć to powiedział194?... Wyłóż to dokładniej!
Ja jestem dzieckiem, a to ma kołyska...
na pergaminie wszystko to zapiszę195.
Benedykt
W ciężkim strapieniu jesteś, biedny mężu —
wiem — gorzka ciebie nawiedziła dola...
Henryk
Zowiesz mnie biednym... Któż tu, mój księżuniu,
może być nazwan196 biednym?... Chodź tu bliżej —
do tego głogu — tutaj w te pokrzywy
i te krwawniki — wybałusz te ślepie
i patrz: gdzie tylko dojrzeć jesteś mocen197,
to wszystko moje, ty marny żebraku!
Od Hozzenwaldu aż po Raumuenzachthal,
od cesarskiego stołbia198 aż po morze
szwabskie — te lasy górskie, te dolinne
zboża — to wszystko moje! A choć dzisiaj
wszystko sprzątnięte i puste, owoce
w moich się piętrzą spichlerzach199. Mym las ten —
mą trawa, ryba w strumyku, iglica
i liść na drzewie; w liściu każda żyła
i każde włókno. Patrz — to babie lato
na twym habicie mój ci200 uprządł pająk.
Żądło komara, kiedy mnie ukąsi,
jest moim żądłem, wziętym z moich komór.
Benedykt
Prawda! A jednak...
Henryk
W tym jest sęk! W tym właśnie!
Znudziło mi się grać pana, w jedwabiach
chodzić i ciasnych butach, wyprostowan201,
niewolnik służby, błaznów, przyjacieli202,
nie widzieć garnka, z którego jadałem...
Znudziło mi się stać na szczycie góry,
uginać krzyży, kiedym chciał przemawiać
i, niby ślepiec, nie widzieć człowieka,
z którym mówiłem. Biedny, w jarzmie skuty
rab203 do wolności zrywa się — do świata:
lecz gdy pan jakiś chce być uczestnikiem
swobody, świata, musi wejść w głąb jego —
tak jak ja — patrzaj!...
Wskakuje, w grób.
Benedykt
Podnieście się, panie,
lub gdy nie chcecie, to uklęknę z wami,
by razem serca wznieść w górę, ku Temu,
co był i jest dziś, i będzie — na wieki.
Henryk
Wyskakuje z grobu.
On sam podnosi! Ani ty, mój księże,
ni ja! — Podnosi, jeżeli sam zechce,
a nie na skutek jęków ani według
twej mózgownicy! Bo gdyby inaczej
dziać się to miało, gdyby załamane
mogły Go wzruszać ręce, wskazujące
na pogryzione paznokcie, na zżarte,
bezwargie204 twarze — gdyby Go nakłonić
mogły ku temu krwawe, szukające
Jego litości puste oczodoły
i bełkocące języki, daremnie
usiłujące ukształtować wyraz,
który by zamknął Jego imię: mnichu,
raj by naówczas powstał na tej ziemi,
my byśmy byli bogami lub Pan Bóg
nie zmarłby z bolu tylko raz jedyny —
nie! Dziesięć razy marłby i sto razy
i zapomniany leżałby na wieki
w trumnie naszego świata... Czy pojmujesz?
Benedykt
Wierzcie mi, panie! Pan Bóg żyw jest — wierzcie!
I jeślibyście chcieli Go naprawdę
szukać...
Henryk
Przychodzisz do mnie, by mi mówić,
iże Bóg żywie205? Dobrze! Dzięki! Odejdź!
Bo to, co mówisz, tom sam zgłębił w ciszy...
dla mnie samego: wiem ci206, wiem, że żywie
a i zaprawdę! Był on u mnie przedtem,
nim się tu zjawił mnich i Go wypędził.
Tak jest — zaprawdę! Choć potrząsasz głową:
Bóg był i jest tu ze mną. Ale Bóg ten
niszczy to oko, co go dostrzec może,
rozdziera serce, co go kochać pragnie,
łamie dziecięce ramiona, co k’Niemu207
wznoszą się biedne, a kiedy On przeszedł,
to, co ktoś, uszy mający, usłyszał —
to śmiech szyderczy...
z dzikim śmiechem
Tak jest! Bóg się śmieje!
O Bóg się śmieje!
zmieniony, opanowawszy się, szorstko
Kogo szukasz tutaj?
Benedykt
Ciebie! Twojego łagodnego serca
z czasów minionych... szukam rady twojej...
miejże208 cierpliwość...
Henryk
A więc spraw się krótko:
Muszę się zająć mym małym puchaczem
i mym pajączkiem, co tak skrzętnie przędzie —
zaczynaj.
Benedykt
Panie, jestem wysłannikiem,
upoważnionymli209 przez ten mój habit
i przez dzierżawcę Gotfryda.
Henryk
Zrywa się i rzuca kamieniem.
Uciekaj!
Po coś tu przylazł w dziedziniec biednego
Henryka? Po co? Strzelcy! Wartownicy!...
Puść psy z obroży!... Nauczę ja ciebie
słuchać!...
SCENA CZWARTA
Gotfryd
Dzierżawca folwarku Henrykowego, wychodzi z krzaków, za które się był ukrył210.