Biedny Henryk - Gerhart Hauptmann (biblioteka publiczna online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Biedny Henryk (Der arme Heinrich), sztuka teatralna Gerharta Hauptmanna z 1902 r., stanowi adaptację średniowiecznego poematu narracyjnego autorstwa rycerza i poety, Hartmanna von Aue, napisanego w latach 90. XII w. Poemat, wykorzystujący wzorce zarówno literatury dworskiej, jak religijnej, opowiada historię szlachetnego rycerza, którego Bóg ciężko doświadczył, zsyłając nań trąd. Podejrzanej konduity medyk z Salerno wskazuje mu jedyną drogę oczyszczenia z choroby: przez krew z serca dziewicy, która dobrowolnie poświęci dla jego ocalenia.
W XVIII w. poemat został przełożony na nowoniemiecki i stał się szeroko znany w wersji opracowanej w 1815 r. przez braci Grimm. Inną popularną adaptacją średniowiecznego poematu była Złota legenda Henry'ego Wadswortha Longfellowa z 1851 r., przetransponowana w kantatę operową Arthura Sullivana w 1888 r. U schyłku stulecia cieszyła się w tej formie scenicznej znacznym powodzeniem. Istniała również operowa wersja niemieckojęzyczna skomponowana przez Hansa Pfitznera do libretta Jamesa Gruna; po raz pierwszy została wystawiona w 1895 r. w Mainz, a następnie obiegła liczne sceny w całych Niemczech.
Sztuka Gerharta Hauptmanna wpisuje się w tradycję powtarzania wzruszającej opowieści o trędowatym księciu, diabolicznym lekarzu z Salerno i dziewczęcej zbawicielce.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Gerhart Hauptmann
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Biedny Henryk - Gerhart Hauptmann (biblioteka publiczna online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gerhart Hauptmann
chory,
o, bardziej chory, niżby kto przypuścił.
Niejednokrotnie myślę, że go skryty
ból jakiś szarpie, o którym wy może
macie wiadomość; innym znowu razem,
kiedy przypadkiem wzrok mnie jego spotka,
rozpłomieniony chorobliwym żarem,
tak mi się serce ściska i głos jakiś
mówi mi w wnętrzu, że Pan Bóg pokarał
tego człowieka najstraszliwszą karą.
Hartmann
Wiecie, że pan mnie tu przyzwał?
Gotfryd
Nie, panie.
Hartmann
Więc przyzwał mnie tu — a wam, mój Gotfrydzie,
nic nie wyjawił zresztą115?...
Gotfryd
Nic, nic, panie.
Wiedzcie, że pan nasz żyje jak pustelnik —
a i samotny, pod wielką klauzurą:
gdy Ottegeba przyniesie mu obiad,
to czasem powie do niej dwa słóweczka —
i to jest wszystko przez dzień cały... zresztą
szpera po księgach, mało sypia w nocy,
a tylko za dnia; a jeśli go kiedy
spotkam na miedzy albo gdzie śród jego
niemych przechadzek i zdejmę kapelusz,
za pozdrowienie dziękuje mi z dala
i baczy na to, bym się nie przybliżył.
Tak schodzą całe tygodnie — i nikt z nas,
ani Brygita, ani ja, nie mamy
sposobu mówić z nim, prócz Ottegeby.
Lecz i ja nieraz usłyszę od niego
jakoweś szorstkie słowo.
Hartmann
Mnie się widzi —
a mówię o tym do was w zaufaniu...
tak ja przynajmniej sądzę z jego listów:
że policzone są już dni, Gotfrydzie,
które pod waszym ma przepędzić dachem.
Gotfryd
Spostrzegłem ja to, że tu coś się święci —
myśmy to czuli... toć wczoraj dopiero
tu na tym krześle siedział pan nasz miły
i tak ponuro mówił i tak dziwnie,
a potem znowu naraz tak przyjaźnie,
iże byliśmy bliżsi łez — prawdziwie,
niby w godzinie pożegnania... tak więc
ma się to spełnić, cośmy przeczuwali.
W którym z swych zamków myśli pan zamieszkać?
Hartmann
Dokąd się udać zamierza, ja nie wiem —
ale powinien pokazać się ludziom,
do swego zamku w Aue wrócić winien,
bo snać116 uchodzi już za straconego.
Ludzie naokół głużą117, przebąkują,
a krewniak jego, Konrad, nazbyt głośno,
rozprawia o tym, kark do góry pręży,
pod bramą Aue dzwoni ostrogami
i tak się sprawia118, jakby już od dawna
imię Henryka stało obok grobu
Wilhelma Grave w zamkowym krużganku.
Gotfryd
My, panie, wielce stracim119, gdy on pójdzie —
a wierzyć trzeba, że pójdzie... Patrzajcie:
byt nasz to wieczna jednostajność w ciasnym,
ograniczonym kole; precz120 od świata,
w tę gorżką121, leśną wtłoczeni dolinę,
której nam dzięki dobroci Henryka
nikt nie zaprzecza, żyjemy jednako
dzisiaj i jutro, te same słyszymy
dźwięki i głosy, a jeśli w zieleni
zamknięta dusza zawoła na człeka,
echo li122 z ciemnych odpowiada borów.
Dziwnym, co mówisz, a przecież to prawda:
ten chory człowiek i gość, tak ponury
niejednokrotnie, uroczystym blaskiem
napełnia dom mój, pokąd u nas bawi.
A teraz znowu czeka na nas z dala
ziejące widmo powszedniości w szarej,
powłócznej123 szacie. Przy troskach i trudach,
przy wszystkich naszych gorzkich udręczeniach
był to jednakże szczytny czas i górny,
który się teraz kończy.
Hartmann
Mnie to mówić?
Mnie, co mu byłem towarzyszem w polu
i przyjacielem? Com przebył z nim morza,
nie odstępował go przez całe lata?
Wyście go w świetnym nie widzieli blasku —
tego słodkiego, wspaniałego męża,
jaśniejącego cesarza Frydryka
łaską promienną. Kiedy się cisnęły
wyniosłe damy w śmiejących piorunach
jego błękitnych źrenic, niemal zmysły
tracąc z miłości — księżne i grafinie —
naokół jego poręk: rękawice,
borty124 i chustki — tak się rozsierdziły
pomiędzy sobą, że trzy krewne125 dwory
nie mogły znowu pojednać zwaśnionych.
Był jako gwiazda, opromieniająca
boską światłością głowę Fryderyka,
a myśmy wszyscy używali darów,
które płynęły na nas z jej obrzasków126...
Ba — rzec by można: w cesarskim obozie
mówiono nieraz więcej o Henryku,
o Henrykowym słowie, jego pieśni,
o Henrykowym strzelcu i lekarzu,
o jego koniu, charcie i sokole,
niż o cesarza świętym majestacie,
który przenigdy nie zasiadł do stołu,
gdy Henryk z Aue nie był mu u boku.
Gotfryd
Zaniepokojony znowu.
Idzie...
SCENA PIĄTA
Henryk
Wszedł prędko i znienacka, zaniedbany, opuszczony, blady.
Hartmann
Który był przedtem usiadł, zrywa się na nogi, przerażony wyglądem Henryka.
Łaskawy, najmilejszy panie!
Henryk
Czyni mimowolnie ruch powstrzymujący, przy tym ściąga twarz, jak gdyby głośne zachowanie się Hartmanna sprawiało mu ból fizyczny. Potem mówi z wymuszonym chłodem.
Jesteś?
Hartmann
Tak, panie!
Henryk
Nie wiedziałem tego...
Hartmann
Źle ukrywając głębokie wzruszenie.
Jak wam się wiedzie, najmilejszy panie?
Henryk
Krótko.
Dank127 ci!
do Gotfryda
Gotfrydzie! Gdzie jest Ottegeba?
Gotfryd
Pójdę poszukać.
Henryk
Owszem, idź poszukać.
Gotfryd wychodzi.
SCENA SZÓSTA
Henryk
Siada na krześle, odwraca twarz przez pół, rzuca przelotne spojrzenie na pasującego się z wzruszeniem Hartmanna i mówi ochrypłym, jak gdyby z długiego milczenia zardzewiałym, spokojnym, wymuszonym głosem.
Dlaczego stoisz? Siadaj przyjacielu!
Jak się masz, Hartmann?... Jakie wieści, druhu?
Hartmann
Mój najmilejszy, mój łaskawy panie...
Henryk
Głębokim, cichym, drżącym głosem, który czasami przechodzi w powściągane przemocą wzburzenie.
Co? — Najmilejszy i łaskawy panie?...
Na cóżże mi to? Mniemasz, żem cię po to
przyzywał tutaj, abyś, łamiąc ręce,
zwał mnie łaskawym, najmilejszym panem.
Jeśli masz dla mnie wolną jednę chwilę,
przysuń to krzesło do ognia i siadaj,
bych128 pomówili z sobą jako męże.
Hartmann
Przysuwa krzesło, ale zanim usiadł, przyklęka, chcąc ucałować rękę Henryka.
Henryk
Gwałtownie cofa rękę.
Dajże mi spokój. To błazeństwo, siadaj!
Hartmann
Wstaje, odwraca się przez pół i niepostrzeżenie ociera sobie oczy.
Henryk
A więc przybyłeś, zacny przyjacielu,
Kiedy ode mnie dawno stronią inni!...
Więc się nie boisz? Nie lękasz?
przelotnym mierzy Hartmanna spojrzeniem
I cóżeś
pomyślał sobie, dzielny mój Hartmannie,
gdyś list otrzymał? Czy może sądziłeś,
że jakąś nową wręczę ci piosenkę
i że posłańcem będziesz mej tęsknoty
do którejś z czystych białogłów?... Przenigdy,
mój druhu! Wielem przebolał z miłości
srogo, lecz dzisiaj to wszystko minęło!
Ból ten utonął dzisiaj w innym bolu —
ba! Jakichkolwiek doznałem udręczeń,
wszystko to dzisiaj na dnie tego bolu,
tak że o owej zatoniętej męce
muszę dziś myśleć jak o utraconym,
wielkim bogactwie!... Ale dosyć tego!
Nieźle mi idzie! A cóż tam kochani
mówią krewniacy o tym, że już całe
żyję miesiące w głębi Czarnolasu129,
niby ten jamnik, ukryty w swej jamie?
Cóż oni na to? W jakimże też świetle
widzą to wszystko?
Hartmann
O panie Henryku!
Jeżeli można ran i mnie, i sobie
oszczędzić proszę wyliczania wszystkich
zajść i wydarzeń, które się spełniły —
które się spełnić musiały od chwili,
gdyście tak nagle zerwali ze światem.
Henryk
Mówią zapewne, że będąc pod klątwą,
jako przyjaciel cesarza130, ponoszę
także przekleństwo boże... Czy nie prawda?
Hartmann
Nie żądaj tego ode mnie!
Henryk
Mów śmiało!
Kłamstwo z wszystkimi zatrutymi strzały131
nie sięgnie prawdy, dlatego też — wierzaj —
wolno mi kłamstwu urągać... ty jednak