Nostromo - Joseph Conrad (biblioteka online darmowa .txt) 📖
Akcja tej obszernej powieści Conrada toczy się w drugiej połowie XIX wieku w portowym mieście Sulaco, stolicy Zachodniej Prowincji fikcyjnej Republiki Costaguana w Ameryce Południowej. Nostromo, młody genueński marynarz, pracuje w Sulaco jako nadzorca robotników portowych. Człowiek, na którym zawsze można polegać, dumny, nieustraszony i żądny sławy, cieszy się szacunkiem zarówno biednych, jak i bogatych. Mimo że autor uczynił go tytułowym bohaterem, książka nie jest jedynie, ani nawet głównie historią o nim i jego niebywałym wyczynie. Conrad nakreśla wielobarwny obraz społeczności Sulaco w niestabilnym młodym państwie, przeżartym korupcją, wstrząsanym przewrotami i rewolucjami, prowadzonymi w imię dobra ludu, a kończącymi się zamianą jednego tyrana na innego.
Autor wykorzystuje w tym celu specyficzny, filmowy sposób narracji. Odrzuca prostą, liniową metodę opowiadania, skupia uwagę na jednej postaci, jej działaniach, myślach i uczuciach, by po pewnym czasie podążyć za inną, przełącza czasy, wykorzystuje retrospekcje i zapowiedzi przyszłych wydarzeń.
- Autor: Joseph Conrad
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Nostromo - Joseph Conrad (biblioteka online darmowa .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Joseph Conrad
— Skarb — odrzekł. — Było cicho. Nie zrozumiała. — Skarb. Skarb srebra, za który kupię złotą koronę na twe czoło.
— Skarb? — powtórzyła słabym głosem, jak gdyby dobytym z głębin snu. — Co ty mówisz?
Odsunęła się od niego łagodnie. Powstał z ławy i spojrzał na nią, szukając oczyma jej twarzy, jej włosów, jej ust, dołeczków na jej policzkach, widząc czar jej postaci w ciemności zatoki jak w blasku południa. Jej niedbały, urzekający głos drżał z podniecenia zalęknionego podziwu i nieposkromionej ciekawości.
— Srebrny skarb! — wyjąkała. Po czym ciągnęła już prędzej: — Powiedz! Gdzie? Jak go zdobyłeś, Giovanni?
Zmagał się z niewolącym go zaklęciem. Zadał mu bohaterski cios, gdy wybuchnął:
— Jak złodziej!
Doznał wrażenia, iż najgęstszy mrok Zatoki Placido wali się mu na głowę. Już nie widział Gizeli. Znikła w długim, mrocznym, otchłannym milczeniu, z którego po pewnym czasie doleciał go jej głos, a wraz z nim słabo zamajaczyła jej twarz.
— Kocham cię! Kocham cię!
Te słowa przywróciły mu zapomniane poczucie swobody, rzuciły na niego urok silniejszy od przeklętego uroku skarbu; jego znużoną zależność od tej martwej rzeczy zamieniły w radosne przeświadczenie o swej potędze. Będzie ją kochał, mówił, i otoczy przepychem równym przepychowi, w jakim żyje doña Emilia. Bogacze żyją z bogactw ukradzionych ludowi, ale on nie zabrał bogaczom niczego, niczego, co by nie było dla nich już i tak stracone skutkiem ich szaleństwa, ich oszukaństwa. Gdyż zdradzono go, zapewniał, oszukano, sponiewierano. Uwierzyła mu... Zagarnął ten skarb, żeby się zemścić, ale teraz nie dba już o zemstę. Dba tylko o nią. Chciałby, żeby jej uroda zajaśniała w pałacu na wzgórzu uwieńczonym drzewami oliwnymi, w białym pałacu nad błękitnym morzem. Ukryje ją tam jak klejnot w szkatule. Zakupi dla niej posiadłość, podścieli pod jej drobne stopy ziemię bogatą w winnice i zboża. Ucałował jej stopki... Zapłacił już za to wszystko duszą pewnej kobiety i życiem pewnego mężczyzny... Capataz de cargadores doznał największego upojenia swym poczuciem szczodrobliwości. Wspaniałomyślnie rzucił zagarnięty skarb pod jej stopy w tej nieprzeniknionej ciemności zatoki, ciemności urągającej, jak powiadają, wszechwiedzy Boga i chytrości diabła. Ale najpierw, uprzedził ją, niech pozwoli mu się wzbogacić.
Słuchała jak w transie. Jej palce błądziły w jego włosach. Podniósł się z kolan chwiejny, słaby, z uczuciem pustki, jakby postradał swą duszę.
— Spiesz się — rzekła. — Spiesz się, Giovanni, mój kochanku, mój panie, gdyż nie oddam ciebie nikomu, chyba tylko samemu Bogu. A boję się Lindy.
Domyślił się tego po tym, gdy zadrżała, i przysiągł, że uczyni, co tylko będzie w jego mocy. Zaufał odwadze jej miłości. Ona zaś przyrzekła, że wytrwa, bo chce zawsze być kochaną, daleko w białym pałacu nad błękitnym morzem... Potem z lękliwą, nieśmiałą gorliwością szepnęła:
— Gdzie on jest? Gdzie? Powiedz mi, Giovanni.
Otworzył usta i oniemiał jak porażony gromem.
— Nie pytaj o to! Tylko nie o to! — zżymał się, przerażony tajemniczym zaklęciem, które kazało mu milczeć przed tyloma ludźmi, a teraz znów zamykało mu usta z nieodpartą siłą. Nawet jej tego nie powie. Nawet jej! To nazbyt było niebezpieczne. — Zabraniam ci pytać! — krzyknął, przezornie tłumiąc gniew w swoim głosie.
Nie odzyskał wolności. Pojawiło się widmo bezprawnie zagrabionego skarbu i stanęło obok niej niby srebrny posąg, bezlitosne i tajemnicze, z palcem na bladych ustach. Dusza w nim zamarła, gdy wyobraził sobie siebie, jak pełznie w głąb rozpadliny, z wyziewami ziemi i zgniłych liści w nozdrzach, jak wpełza tam z zamiarem, od którego lodowacieje mu pierś, i wypełza, obładowany srebrem, nadsłuchując czujnie, czy nie rozlegną się podejrzane szmery. Trzeba to będzie wykonać jeszcze tej nocy, tę robotę przerażonego niewolnika.
Pochylił się nisko, przycisnął rąbek jej sukienki do ust i rozkazał jej szeptem:
— Powiedz mu, że nie chciałem pozostać — po czym odszedł od niej nagle, w milczeniu, a ciemna noc stłumiła szmer jego kroków.
Siedziała cicho, z głową opartą bezwładnie o ścianę, ze skrzyżowanymi nóżkami w białych pończoszkach i czarnych pantofelkach. Stary Giorgio, gdy wreszcie wyszedł z domu, nie wydawał się bynajmniej zdziwiony wiadomością o odejściu Nostroma, jak tego niejasno się lękała. Teraz bowiem przepełniał ją niewytłumaczalny strach, bała się wszystkiego i wszystkich prócz swego Giovanniego i jego skarbu. Ale w to trudno było uwierzyć.
Stary Garibaldino przyjął wiadomość o nagłym odejściu Nostroma z mądrą pobłażliwością. Pamiętał własne uczucia i okazał męską przenikliwość co do prawdziwego stanu rzeczy.
— Va bene.275 Niech idzie. Ha, ha! Jest markotno, chociażby kobieta była nie wiedzieć jak piękna. Wolność, wolność! Jest jej więcej niż jeden rodzaj. Wypowiedział wielkie słowo, a Gian’ Battista nie jest okiełznany — zdawał się pouczać nieruchomą, zmieszaną Gizelę. Stojąc już we drzwiach, dorzucił dogmatycznym tonem: — Mężczyzn nie należy krępować. — Nie podobała się mu jej cichość i milczenie. — Nie zazdrość swojej siostrze losu! — napominał ją z wielką powagą swym głębokim głosem.
Niebawem musiał znowu wrócić do drzwi, by zawołać młodszą córkę. Było późno. Trzy razy musiał powtórzyć jej imię, zanim podniosła głowę. Pozostawiona w samotności, stała się bezwolną igraszką zdumienia. Weszła do izby, którą dzieliła z Lindą, jak osoba w głębokim śnie. Było to tak zastanawiające, iż nawet stary Giorgio odwrócił oczy od Biblii i potrząsnął głową, gdy zamykała za sobą drzwi.
Przeszła przez pokój, nie patrząc na nic, i usiadła od razu przy otwartym oknie. Kiedy Linda, z piersią wezbraną szczęściem, zeszła z wieży, zastała ją przy zapalonej świecy, zapatrzoną w czarną noc, pełną łkających podmuchów wiatru i szmeru odległych ulew, noc, jaka bywa w tej zatoce, zbyt gęsta dla oczu Boga i dla podstępów szatana. Nie odwróciła głowy, gdy skrzypnęły otwierane drzwi.
Było w tym bezruchu coś, co dosięgło Lindę w głębinach jej błogości. Starszej siostrze przyszła do głowy gniewna myśl, że to dziecko marzy o tym nicponiu, Ramirezie. Linda tęskniła za rozmową. Zawołała swym rozkazującym głosem: — Gizelo! — lecz nie otrzymała w odpowiedzi najlżejszego drgnięcia.
Dziewczyna, która miała mieszkać w pałacu i stąpać po własnej ziemi, wprost umierała ze strachu. Za nic w świecie nie odwróciłaby głowy, by spojrzeć w twarz siostrze. Serce biło jej jak szalone. Odrzekła z powściąganym pośpiechem:
— Nie mów do mnie! Modlę się.
Linda, rozczarowana, spokojnie wyszła. Gizela siedziała niedowierzająca, zadumana, trwożna, cierpliwa, jakby czekając na potwierdzenie czegoś niepojętego. Beznadziejna czerń obłoków zdawała się również cząstką jej snu. Czekała.
Nie czekała na próżno. Człowiek, w którym dusza zamarła, gdy wyłaził z rozpadliny obładowany srebrem, dostrzegł blask oświetlonego okna i nie mógł się powstrzymać, by nie skierować kroków z plaży z tamtą stronę.
Na nieprzeniknionym tle ciemności, która pochłonęła wyniosłe góry na wybrzeżu, dostrzegła niewolnika srebra z San Tomé, jakby ukazał się jakąś niesłychaną mocą cudu. Przyjęła jego powrót jako coś zwyczajnego, jak gdyby odtąd przez całą wieczność świat nie mógł skrywać żadnych niespodzianek.
Powstała, zniewolona i niewzruszona, i zaczęła mówić, zanim światło z wnętrza izby zdążyło paść na twarz nadchodzącego mężczyzny:
— Wróciłeś, by mnie zabrać. To dobrze. Otwórz ramiona, Giovanni, mój najmilszy! Idę.
Jego ostrożne kroki umilkły. Z błyszczącymi dziko oczyma rzekł szorstkim głosem:
— Jeszcze nie. Muszę się powoli wzbogacać... — W tonie jego głosu zadrgała groźba. — Pamiętaj, że masz złodzieja za kochanka.
— Wiem, wiem — szepnęła śpiesznie. — Podejdź bliżej! Słuchaj! Nie opuszczaj mnie, Giovanni! Nigdy, nigdy!... Będę cierpliwa!...
Jej postać wychyliła się z niskiego parapetu okna ku niewolnikowi bezprawnie zagarniętego skarbu. Światło w izbie zgasło. W mroku zatoki, obładowany srebrem, wspaniały capataz objął ramionami jej białą szyję, jak tonący chwyta się słomki.
Pewnego dnia, kiedy pani Gould wedle słów doktora Monyghama miała „urządzać tertulię”, kapitan Fidanza zszedł ze swego szkunera stojącego na kotwicy w porcie Sulaco; spokojny, nieugięty, rozważny, wsiadł do łodzi i ujął wiosła. Było później niż zwykle. Miało się już dobrze pod wieczór, kiedy wylądował na plaży Wielkiej Izabeli i mocnym krokiem zaczął wspinać się po pochyłości wyspy.
Z daleka dostrzegł Gizelę, siedzącą na krześle opartym o tylną ścianę domu, pod oknem pokoju dziewcząt. W rękach trzymała swój haft, podnosząc go do oczu. Spokój tej dziewczęcej postaci wzburzył go, kłócąc się z poczuciem nieustannej waśni i walki, które rozpierało mu pierś. Ogarnął go gniew. Wydawało się mu, iż powinna słyszeć z daleka szczęk jego kajdan, jego srebrnych kajdan. Tym bardziej, że tego dnia spotkał na wybrzeżu doktora o złym oku, który uważnie mu się przyglądał.
Podniosła oczy i to go ułagodziło. Ich uśmiech, mający w sobie świeżość kwiatów, przeniknął prosto w jego serce. A potem zmarszczyła brwi. Było to ostrzeżenie, żeby miał się na baczności. Zatrzymał się w pewnej odległości i donośnym, obojętnym głosem zagadnął:
— Dzień dobry, Gizelo. Czy Linda już wstała?
— Tak. Jest z ojcem w dużym pokoju.
Podszedł bliżej i zaglądając przez okno do sypialni z obawy, żeby został zaskoczony, gdyby Linda z jakiegoś powodu wróciła, odezwał się samym tylko poruszeniem ust:
— Kochasz mnie?
— Nad życie. — I kiedy on patrzył w zadumie na jej robótkę, mówiła dalej, niby nie odwracając uwagi od pracy: — Inaczej nie mogłabym żyć. Nie mogłabym. Bo moje życie jest jak śmierć. Och, Giovanni, zginę, jeśli mnie stąd nie zabierzesz.
Uśmiechnął się beztrosko.
— Przyjdę pod okno, gdy się ściemni — powiedział.
— Nie, nie rób tego, Giovanni. Nie dzisiejszego wieczora. Linda i ojciec długo dziś ze sobą rozmawiali.
— O czym?
— O ile dosłyszałam, o Ramirezie. Nie wiem. Boję się. Ja ciągle się boję. To jak konanie po tysiąc razy na dzień. Twoja miłość jest dla mnie tym, czym dla ciebie twój skarb. Istnieje, ale nigdy nie mogę się nią nasycić.
Patrzył na nią bardzo spokojnie. Była piękna. Zawrzało w nim pożądanie. Miał teraz dwoje władców. Ale ona była niezdolna do stałego odczuwania wzruszeń. Była szczera w tym, co mówiła, lecz sypiała spokojnie w nocy. Rozpłomieniała się, ilekroć go widziała, po czym tylko wzmożona milkliwość świadczyła, iż zaszła w niej zmiana. Bała się omamić siebie. Bała się męki, przykrości fizycznych, ostrych słów. Nie chciała się narażać na gniew i mieć do czynienia z przymusem. Bowiem jej dusza była lekka, wiotka i miała pogańską szczerość w swych odruchach. Odezwała się półgłosem:
— Zaniechaj pałacu, Giovanni, i winnicy na wzgórzach, dla których marnujemy naszą miłość.
Zaniemówiła, ujrzawszy Lindę stojącą w milczeniu przy narożniku domu.
Nostromo zwrócił się do swej narzeczonej z powitaniem i dziwił się na widok jej zapadniętych oczu, zaklęsłych policzków, udręki i niemocy na jej twarzy.
— Byłaś chora? — rzekł, starając się okazać niejaką troskliwość tym pytaniem.
Jej czarne oczy wionęły ku niemu płomieniem.
— Czy schudłam? — zagadnęła.
— Zapewne, może, nieco.
— I postarzałam się.
— Każdy dzień mija nie bez śladu, na nas wszystkich.
— Obawiam się, że posiwieję, zanim będę miała pierścionek na palcu — rzekła z wolna, nie spuszczając z niego oczu.
Czekała, co powie, odwijając zakasane rękawy.
— Nie ma obawy — odparł z roztargnieniem.
Odwróciła się, jak gdyby to miało być zakończeniem, i zajęła się gospodarstwem. Nostromo tymczasem rozmawiał z jej ojcem. Rozmowa z starym Garibaldinem nie była łatwa. Wiek nie uszczuplił jego władz umysłowych, ale zdawało się, jakby zapadły weń głębiej. Odpowiedzi przychodziły mu z wolna i miały wyraz dostojnej powagi. Tego dnia jednak był bardziej ożywiony i rześki, zdawało się, jakby było więcej życia w tym starym lwie. Niepokoił się o nieskazitelność swego honoru. Dawał wiarę ostrzeżeniom Sidoniego, iż Ramirez czyha na jego młodszą córkę. I nie dowierzał jej. Była płocha. Nie napomknął nic o swych troskach „synowi Gian’ Battiście”. Był to przejaw starczej próżności. Chciał pokazać, iż jest jeszcze zdolny sam strzec honoru swego domu.
Nostromo oddalił się wcześnie. Skoro tylko zniknął, zmierzając ku plaży, Linda przestąpiła próg i z wymuszonym uśmiechem usiadła obok swego ojca.
Już od owej niedzieli, kiedy zadurzony i zrozpaczony Ramirez czekał na nią w porcie, nie miała żadnych wątpliwości. Zazdrosne majaczenia tego człowieka nie były dla niej rewelacją. Niby gwóźdź wbity w serce utwierdziły tylko to uczucie nierzeczywistości i omamu, które zamiast błogości i pewności znalazła w obcowaniu ze swym przyszłym mężem. Odeszła wówczas, obrzucając Ramireza oburzeniem i wzgardą, ale tamtej niedzieli konała niemal z rozżalenia i wstydu, leżąc na rzeźbionej płycie grobowca Teresy, który ufundowali maszyniści i mechanicy kolejowi na znak swej czci dla bohatera zjednoczenia Włoch. Stary Viola nie mógł spełnić swego życzenia, aby jego żonę pochowano w morzu, więc Linda zapłakiwała się na kamieniu.
Przerażała ją ta niezasłużona zniewaga. Jeśli pragnął złamać jej serce, to niech się dzieje jego wola. Gian’ Battiście wszystko wolno. Ale po co deptał jego szczątki, po co poniżał jej ducha? Aha! Nie mógł go złamać. Osuszyła łzy. A Gizela, Gizela! Ta mała, która odkąd tylko zaczęła chodzić, zawsze szukała opieki pod jej fartuszkiem. Co za obłuda! Lecz może nie umiała temu zapobiec. Gdy chodziło o mężczyznę, ta biedna głuptaska nie umiała dać sobie rady.
Linda miała w sobie sporo ze stoicyzmu Violi. Postanowiła nic nie mówić. Ale po kobiecemu wniosła namiętność do swego stoicyzmu. Krótkie odpowiedzi Gizeli, wywoływane trwożnym niedowierzaniem, wyprowadzały ją z równowagi swą zwięzłością podobną do pogardy. Pewnego dnia podbiegła do krzesła, na którym spoczywała jej gnuśna siostra i wpiła się zębami w najbielszą szyję, jaka była w Sulaco. Gizela krzyknęła. Ale miała w sobie także cząstkę bohaterstwa Violi. Chociaż niemal mdlała ze strachu, rzekła tylko ospałym głosem:
— Madre de Dios! Czy chcesz zjeść mnie
Uwagi (0)