Antymonachomachia - Ignacy Krasicki (biblioteka darmowa online .TXT) 📖

href="part5.xhtml#anchor-310">310. pióry — dziś popr. forma N. lm: piórami. [przypis edytorski]

311. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

312. rady mniej potrzebny — sens: mniej przydatny jako mądry doradca. [przypis edytorski]

313. knować — dziś popr.: knuć. [przypis edytorski]

314. ukonfederować się — stowarzyszyć się; konfederacja — regionalny lub ogólnokrajowy związek szlachty, dążącej do zrealizowania określonych celów. [przypis edytorski]

315. forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

316. chwałę imienia strzegąc — dziś popr. składnia: chwały imienia strzegąc; imię Dorota oznacza po grecku „dar od Boga”. [przypis edytorski]

317. żwawy — szybki, energiczny. [przypis edytorski]

318. zapalczywy — gniewny. [przypis edytorski]

319. powiedać — dziś popr.: powiadać. [przypis edytorski]

320. zowie się — nazywa się. [przypis edytorski]

321. żwawo — szybko. [przypis edytorski]

322. od (daw.) — przez. [przypis edytorski]

323. pogrzebiony — dziś popr.: pogrzebany. [przypis edytorski]

324. kur (daw.) — kogut. [przypis edytorski]

325. forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

326. zabieżeć (daw.) — zapobiec. [przypis edytorski]

327. wprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

328. choć wy bieli, my kafowi — mowa o kolorach habitów. [przypis edytorski]

329. czerwony złoty — złota moneta obiegowa w dawnej Polsce; Krasicki odnosi się do widniejącego na niektórych z nich napisu Concordia res parvae crescunt (łac.: Małe rzeczy wzrastają dzięki zgodzie). [przypis edytorski]

330. kupić się (daw.) — gromadzić się. [przypis edytorski]

331. pospolitego tam centrum ruszenia — pospolite ruszenie: szlachta wezwana na wojnę. [przypis edytorski]

332. hurmem — tłumnie. [przypis edytorski]

333. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

334. fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]

335. czyli — czy z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

336. do Pallady — W Troi miał znajdować się posąg Pallas Ateny, bogini mądrości, pokoju, ale i wojny sprawiedliwej, opiekunki miast. Posąg ten, zwany Palladium, wg legendy chronił miasto przed klęską. [przypis edytorski]

337. wszczynać — zaczynać. [przypis edytorski]

338. Apollo — w mitologii gr. bóg patronujący muzyce i innym sztukom, często przedstawiany z lirą. [przypis edytorski]

339. kryślić (daw.) — rysować a. pisać. [przypis edytorski]

340. miara — tu: rytm. [przypis edytorski]

341. biret — rodzaj sztywnej, dekoracyjnej czapki, używanej przy oficjalnych okazjach. [przypis edytorski]

342. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

343. planta (daw.) — plan. [przypis edytorski]

344. jawnie — tu: jasno. [przypis edytorski]

345. okryślić — dziś popr.: określić. [przypis edytorski]

346. aktorat (daw.) — pozew. [przypis edytorski]

347. prejudykat (daw.) — wcześniejszy wyrok w podobnej sprawie; precedens. [przypis edytorski]

348. z bluźnierstwy — dziś popr. forma N. lm: z bluźnierstwami. [przypis edytorski]

349. ozwać się (daw.) — odezwać się. [przypis edytorski]

350. Rejestr Arianismi — zespół ustaw związanych z wygnaniem i karaniem arian. W momencie przedstawianym w utworze ustawy te miały ponad 100 lat. [przypis edytorski]

351. crimen status (łac.) — zbrodnia stanu. [przypis edytorski]

352. wadzić (daw.) — tu: poróżnić, skonfliktować. [przypis edytorski]

353. Węgrzyn — dziś popr.: Węgier. [przypis edytorski]

354. ojcy — dziś popr. forma M. lm: ojcowie. [przypis edytorski]

355. lektor — tytuł, który otrzymywał zakonnik po siedmioletnich studiach teologicznych. [przypis edytorski]

356. vitrum gloriosum (łac.) — sławny puchar a. kielich. [przypis edytorski]

357. obuch (daw.) — broń przypominająca siekierę, zazwyczaj reprezentacyjna. [przypis edytorski]

358. mospanie — skrót od ”mosci panie”. [przypis edytorski]

359. wdzięcznie — przyjemnie. [przypis edytorski]

360. w gromadnego liczbie zakonnika — sens: wśród tłumu zgromadzonych zakonników. [przypis edytorski]

361. rozrzewniony — zasmucony. [przypis edytorski]

362. góry libańskie — Liban, państwo położone między Syrią a Izraelem, wziął swą nazwę od słowa oznaczającego „biel”, a odnoszącego się do ośnieżonych szczytów tamtejszych gór. [przypis edytorski]

363. asumpt — początek, zachęta. [przypis edytorski]

364. Jordan — rzeka, obecnie na granicy Izraela i Jordanii, często wspominana w Biblii; tam miał nastąpić m. in. chrzest Chrystusa przez Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]

365. Dopieroż stamtąd, jak się wzbił do góry,/ Jak zaczął latać, z oczu wszystkich zniknął... — te i poprzednie wersy ironicznie opisują napuszony i przesadny styl wypowiedzi. [przypis edytorski]

366. helikońskie córy — muzy, które wg mitologii gr. zamieszkiwały góry Helikonu. [przypis edytorski]

367. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

368. raz wraz — raz po raz. [przypis edytorski]

369. ojcy wielebne — dziś popr.: wielebni ojcowie. [przypis edytorski]

370. raźny — energiczny. [przypis edytorski]

371. pełznąć (daw.) — blaknąć, tu przen.: nie przynosić żadnego rezultatu. [przypis edytorski]

372. seraficzny — tu: franciszkański. Nazwy zakon seraficzny a. seraficki używano w odniesieniu do wszystkich trzech gałęzi zakonu franciszkanów, związana z legendą mówiącą, że kiedy św. Franciszek otrzymał dar stygmatów na górze La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii, ukazał mu się Jezus pod postacią Serafina, czyli anioła o sześciu skrzydłach. W miejscu tego objawienia założono pustelnię franciszkańską. [przypis edytorski]

373. okryty laurem kaznodziejskiej pracy — „zakonem kaznodziejskim” określano dominikanów. [przypis edytorski]

374. barbarzyniec — dziś popr.: barbarzyńca. [przypis edytorski]

375. Zoil — Zoilos z Amfipolis (IV w. p.n.e.) był cynikiem i autorem pism negatywnie oceniających poematy Homera; przen. złośliwy, surowy i niesprawiedliwy krytyk. [przypis edytorski]

376. subtelny Szkot — Jan Duns Szkot (1266–1308), logik, filozof i teolog, nazywany doktorem najsubtelniejszym (łac. doctor subtilissimus). [przypis edytorski]

377. ustawnie — dziś popr.: ustawicznie. [przypis edytorski]

378. osławić — oczernić. [przypis edytorski]

379. nadto — zbytnio, nadmiernie. [przypis edytorski]

380. żwawie — dziś popr.: żwawo, tj. szybko, energicznie. [przypis edytorski]

381. przeto (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

382. bacznie — ostrożnie. [przypis edytorski]

383. mniemać — uważać coś, mieć jakąś opinię bez wystarczających argumentów czy dowodów. [przypis edytorski]

384. opacznie (daw.) — źle, na odwrót. [przypis edytorski]

385. namieniać — dziś popr.: nadmieniać, tj. wspominać. [przypis edytorski]

386. przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

387. na odwodzie — w rezerwie, tu: z tyłu. [przypis edytorski]

388. tłuszcza — tłum. [przypis edytorski]

389. żwawe wojowniki — dziś popr. forma M. lm: żwawi wojownicy. [przypis edytorski]

390. wspieniony — dziś popr.: spieniony. [przypis edytorski]

391. majtki — dziś popr. forma M. lm: majtkowie. [przypis edytorski]

392. Neptun — w mitologtii rzymskiej bóg morza. [przypis edytorski]

393. osnowa — nitki, biegnące w jednym kierunku, stanowiące pierwsze oparcie dla tkanego materiału; przen. założenie, zamierzenie. [przypis edytorski]

394. co w poeciej marzyło się głowie — co się marzyło w głowie poety. [przypis edytorski]

395. udziałany (daw.) — wykonany, stworzony. [przypis edytorski]

396. prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

397. potrzeba (daw.) — niebezpieczeństwo, zagrożenie. [przypis edytorski]

398. pospolicie — zazwyczaj. [przypis edytorski]

399. nader — bardzo. [przypis edytorski]

400. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

401. zgodny — tu: skłonny. [przypis edytorski]

402. ułaskawić się — tu: uspokoić się, spoglądać na sprawę bardziej łaskawie. [przypis edytorski]

403. wieszczym zdjęty duchem — sens (iron.): w natchnieniu prorockim. [przypis edytorski]

404. niezbożność — niewłaściwe postępowanie. [przypis edytorski]

405. z skwapliwością — chętnie i szybko. [przypis edytorski]

406. spieszno (daw.) — szybko. [przypis edytorski]

407. czworogarncowy — mieszczący cztery garnce; garniec — staropolska miara objętości. [przypis edytorski]

408. płonić się (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]

409. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

410. mienić (daw.) — zmieniać. [przypis edytorski]

411. prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

412. takowy — dziś popr.: taki. [przypis edytorski]

413. w zwierzch — tu: od zewnątrz. [przypis edytorski]

414. okazować (daw.) — pokazywać. [przypis edytorski]

415. śklnić się — dziś por.: lśnić się. [przypis edytorski]

416. talary — dziś popr. forma N. lm: talarami. [przypis edytorski]

417. piętno — tu: znak, herb. [przypis edytorski]

418. zbytek — nadmiar, przesada. [przypis edytorski]

419. przemysł (daw.) — przemyślność. [przypis edytorski]

420. psować — dziś popr.: psuć. [przypis edytorski]

421. śklnić — dziś popr.: lśnić. [przypis edytorski]

422. kunszt (daw.) — sztuka, rzemiosło, umiejętność. [przypis edytorski]

423. przemysł (daw.) — przemyślność. [przypis edytorski]

424. kształcić (daw.) — kształtować. [przypis edytorski]

425. bogdaj (daw.) — oby (dosł. niech Bóg da, aby...). [przypis edytorski]

426. imać (daw.) — chwytać. [przypis edytorski]

427. winny — tu: powinny, należny. [przypis edytorski]

428. światowy (daw.) — świecki. [przypis edytorski]

429. zaczem — po czym. [przypis edytorski]

430. likwor (daw.) — napój, zwł. alkoholowy. [przypis edytorski]

431. wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

432. prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

433. z niechcenia — od niechcenia. [przypis edytorski]

434. rozprawować — dziś popr.: rozprawiać. [przypis edytorski]

435. zbytek — nadmiar. [przypis edytorski]

436. jak to nie lubić — dziś popr. składnia: jak tego nie lubić. [przypis edytorski]

437. znać — tu: wiedzieć. [przypis edytorski]

438. wielebne ojcy — dziś popr.: wielebni ojcowie. [przypis edytorski]

439. mierny — nie nazbyt obfity, w miarę. [przypis edytorski]

440. przyganiać — krytykować. [przypis edytorski]

441. wzręcz (daw.) — wręcz, wprost. [przypis edytorski]

442. w mych ręku — dziś popr.: w mym ręku. [przypis edytorski]

443. weselić — rozweselać. [przypis edytorski]

444. kolej — kolejka (przy piciu). [przypis edytorski]

445. likwor (daw.) — napój, zwł. alkoholowy. [przypis edytorski]

446. nachylać się ku reszcie — kończyć się.