Wyznania - Jean-Jacques Rousseau (jak czytać książki w internecie za darmo txt) 📖

może opisać przykrego stanu, w jakim zostawałem przez trzy tygodnie, bez najmniejszego rzeczywistego dolegania, bez żadnego objawu, który by mógł usprawiedliwić obawę. Nie mogłem pojąć, aby można było wyjść bezkarnie z objęć Padoany. Sam chirurg napocił się niemało nad tym, aby mnie upewnić. Zdołał to osiągnąć dopiero w ten sposób, iż wytłumaczył mi, jako jestem ukształtowany w osobliwy sposób, nie łatwo dopuszczający zarażenia. Mimo że mniej może niż ktokolwiek wystawiałem się na ten eksperyment, fakt, iż zdrowie moje nigdy nie ucierpiało w tej mierze, stanowi dla mnie dowód, że chirurg miał słuszność. Przekonanie to nie uczyniło mnie wszelako lekkomyślnym; jeśli w istocie posiadam od natury ten przywilej, mogę powiedzieć, iż go nie nadużyłem.

Druga przygoda, mimo iż również z dziewczyną, była zgoła odmiennego rodzaju, i co do źródła, i co do następstw. Wspomniałem, iż kapitan Olivet wydał dla mnie obiad na pokładzie, na który to obiad przyprowadziłem z sobą sekretarza hiszpańskiej ambasady. Spodziewałem się uczczenia wystrzałem z armat. Załoga przyjęła nas ustawiona w szpaler, ale bez śladu wystrzału, co mnie bardzo dotknęło z przyczyny Carria, który, jak uważałem, był nieco markotny. Faktem jest, iż na kupieckich statkach czczono nieraz salwami z armat osoby z pewnością nie więcej warte od nas; a przy tym sądziłem, iż zasłużyłem sobie na pewne względy u kapitana. Nie mogłem ukryć swych uczuć, ponieważ jest mi to zawsze niepodobieństwem; mimo że obiad był smaczny, Olivet zaś bardzo dwornie czynił honory statku, zaczynałem być w złym humorze, jedząc mało i mówiąc jeszcze mniej.

Przy pierwszym zdrowiu przynajmniej oczekiwałem salwy: nic! Carrio, który czytał w mej duszy, śmiał się, widząc, iż dąsam się jak dziecko. W połowie obiadu ujrzałem zbliżającą się gondolę. „Na honor, drogi panie — rzekł kapitan — miej się pan na baczności, oto nieprzyjaciel”. Pytam, co chce przez to powiedzieć; odpowiada żarcikami. Gondola przybija; wychodzi z niej młoda osoba olśniewającej piękności, zalotnie odziana i bardzo żwawa; w trzech skokach znalazła się w pokoju: ujrzałem ją siedzącą tuż przy mnie, nim spostrzegłem, iż położono jej nakrycie. Była równie urocza, jak żywa, brunetka co najwyżej dwudziestoletnia. Mówiła tylko po włosku; sam akcent wystarczyłby, aby mi zawrócić w głowie. Tak jedząc, rozmawiając, patrzy na mnie, przygląda się przez chwilę, po czym z okrzykiem: „Panno najświętsza! Och, drogi Brémondzie, jakże dawno już cię nie widziałam!” rzuca mi się w ramiona, tuli usta do moich i dusi mnie w uściskach. Jej wielkie, czarne oczy o wschodnim połysku rzucały w moje serce ogniste pociski; mimo iż zdumienie wprowadziło na chwilę zamęt w me uczucia, rozkoszna żądza udzieliła mi się bardzo szybko, tak dalece, iż mimo obecności widzów, piękna dziewczyna musiała wreszcie sama mnie wstrzymywać, byłem bowiem jak pijany, lub raczej jak oszalały. Skoro ujrzała, iż dopięła zamierzonego celu, okazała więcej umiarkowania w pieszczotach, co jednak w niczym nie ostudziło wrodzonej jej żywości. Wreszcie raczyła nam wytłumaczyć prawdziwą lub fałszywą przyczynę tych uniesień. Rzekła, iż jestem do złudzenia podobny do pana de Brémond, naczelnika ceł w Toskanii; że szalała swego czasu za tym Brémondem, szaleje za nim dziś jeszcze, a rzuciła go, ponieważ była głupia. Oświadczyła, iż bierze mnie na jego miejsce; chce mnie kochać, ponieważ taką ma ochotę; nakazuje mi kochać ją, póki ona zechce; skoro mnie zaś puści w trąbę, wówczas winienem to znieść równie cierpliwie, jak niegdyś drogi jej Brémond. Jak rzekła, tak się stało. Objęła mnie w posiadanie jak swoją własność, dała do pilnowania rękawiczki, wachlarz, cinda488, stroik na głowę, kazała mi iść tu, tam, robić to, tamto; usłuchałem. Powiedziała, abym odprawił jej gondolę, ponieważ chce wracać moją: tak się stało; kazała mi ustąpić miejsca i poprosić Carria, aby je zajął, ponieważ ma z nim do pomówienia; ustąpiłem. Rozmawiali bardzo długo, po cichu; nie przeszkadzałem im. Zawołała mnie, przyszedłem. „Słuchaj, Zanetto — rzekła — ja nie chcę, żebyś mnie kochał na sposób francuski, a nawet to by nie było bezpiecznie: za pierwszym momentem nudy, idź precz. Ale póki jesteś ze mną, to cały, ostrzegam cię”. Pojechaliśmy po obiedzie odwiedzić fabryki szkła w Murano. Kupiła mnóstwo breloczków, za które kazała nam zapłacić bez ceremonii; ale dawała wszędzie napiwki o wiele większe niż to, co myśmy wydali. Z obojętności, z jaką sama wyrzucała pieniądze i nam kazała je wyrzucać, widać było, że nie mają dla niej żadnej wartości. Kiedy kazała się opłacać, sądzę, że czyniła to bardziej przez próżność niż przez chciwość: pokładała dumę w cenie, jaką szacowano jej łaski.

Wieczorem odwieźliśmy ją do domu. Wśród rozmowy ujrzałem na stole dwa pistolety. „Ha, ha! — rzekłem, biorąc jeden do ręki. — Oto mi cacka nowego systemu. Wolno wiedzieć, jakie ich przeznaczenie? Ej, moja śliczna, toć umiesz strzelać oczkami o wiele celniej i pewniej”. Po paru żarcikach z tego samego tonu rzekła z naiwną dumą, która czyniła ją jeszcze bardziej uroczą: „Kiedy obdarzam względami kogoś, kogo nie kocham, każę sobie opłacać przykrość, jaką mi to sprawia; nic sprawiedliwszego; ale cierpiąc pieszczoty, nie mam zamiaru cierpieć zniewag i nie chybię pierwszego, który mi uchybi”.

Żegnając ją, umówiłem się na jutro. Nie dałem na siebie czekać. Zastałem ją in vestito di confidenza489, w negliżu więcej niż swobodnym, jaki znają jedynie kraje południowe i którego opisem nie będę się zabawiał, mimo że pamiętam go aż nazbyt dobrze. Powiem jedynie, że mankietki i szalik na szyi były obdziergane jedwabną nitką, przybraną różowymi pomponikami. Taki strój bardzo korzystnie uwydatnia piękność cery. Zauważyłem później, że to jest moda w Wenecji; jest tak urocza, że dziwię się, że ta moda nie przeszła nigdy do Francji. Nie miałem pojęcia o rozkoszach, jakie mnie czekały. Mówiłem o pani de Larnage, pod wpływem uniesień, w jakie wspomnienie jej wprawia mnie jeszcze niekiedy; ale jakże była ona stara, brzydka i zimna wobec Zulietty! Nie próbujcie sobie wyobrazić powabów i uroków tej czarodziejskiej dziewczyny, zostalibyście daleko w tyle za rzeczywistością; młode dziewice w klasztorze mniej są świeże, piękności seraju490 mniej żywe, hurysy491 rajskie mniej kuszące. Nigdy równie słodka rozkosz nie zastawiła stołu sercu i zmysłom śmiertelnika. Ach! Gdybym bodaj przez chwilę umiał kosztować jej w całej pełni i doskonałości! Kosztowałem, ale bez uroku; ścierałem wszystkie jej słodycze; zabijałem je jak gdyby z umysłu. Nie, natura nie stworzyła mnie do używania. Wszczepiła w mą nieszczęsną głowę truciznę, zabójczynię tego niewymownego szczęścia, którego pragnienie wraziła w moje serce.

Jeżeli jaka okoliczność w mym życiu dobrze maluje mą naturę, to ta, którą tu opowiem. Siła, z jaką ogarniam w tej chwili pamięcią przedmiot mej książki, każe mi wzgardzić względami fałszywej przystojności, które przeszkodziłyby mi dopełnić zadania. Kto bądź jesteście, jeśli chcecie poznać człowieka, odważcie się przeczytać parę następnych stronic — poznacie w całej pełni Jana Jakuba Rousseau.

Wszedłem do alkowy kurtyzany jak do sanktuarium miłości i wdzięku, zdawało mi się, że ich bóstwo widzę w jej osobie. Nigdy nie byłbym uwierzył, iż bez szacunku i czci można doznawać czegoś podobnego jak to, co ona budziła we mnie. Ledwie w momencie pierwszych zbliżeń poznałem siłę jej uroków i pieszczot, natychmiast, z obawy, iż zawczasu stracę ich owoc, chciałem najspieszniej je uszczknąć. Nagle w miejsce płomieni, które mnie pożerały, uczułem śmiertelny chłód w żyłach; nogi ugięły się pode mną i bliski omdlenia siadłem, tonąc we łzach jak dziecko.

Kto mógłby odgadnąć przyczynę łez i myśli, które przebiegały mi przez głowę w tej chwili? Mówiłem sobie: „Ta istota, którą mam w swej mocy, jest arcydziełem natury i miłości; duch, ciało, wszystko jest doskonałe; jest równie dobra i szlachetna, jak powabna i miła; magnaci, książęta warci są być jej niewolnikami; berła powinny by chylić się do jej stóp. I oto jako nędzna ulicznica wydana jest na żer pospólstwu; kapitan kupieckiego okrętu rozporządza nią do woli; rzuca mi się na szyję, mnie, o którym wie, że nie mam nic, mnie, którego wartość, niedostępna jej ocenie, musi być w jej oczach żadna. Jest w tym coś niepojętego. Albo serce mnie zwodzi, oszałamia me zmysły i czyni mnie łatwowierną ofiarą niegodnej ladacznicy, albo też jakaś nieznana mi tajemna wada musi niweczyć działanie jej powabów i czynić ją odrażającą tym, którzy powinni by walczyć o jej łaski”. Zacząłem szukać tej ułomności z niezwykłym napięciem uwagi: nie postało mi nawet w myśli, iż złowieszcza choroba mogłaby w tym mieć udział. Świeżość jej ciała, śliczna cera, białość zębów, słodycz oddechu, pozór czystości rozlany w całej osobie oddalały ode mnie tę myśl tak zupełnie, iż niepewny jeszcze swego stanu od czasu Padoany, ja sam czyniłem sobie raczej skrupuł, iż nie jestem dosyć zdrów dla niej. Jestem najzupełniej pewny, iż pod tym względem zaufanie nie myliło mnie.

Te tak w porę nawiedzające mnie refleksje wzruszały mnie aż do łez. Zulietta, dla której to wszystko było widowiskiem, w danych okolicznościach wcale nowym, stała jakiś czas zdumiona; ale okrążywszy dokoła pokój i przeszedłszy koło zwierciadła, zrozumiała — a oczy moje potwierdziły to — iż odraza nie gra w tym roli. Nie trudno przyszło jej wyleczyć mnie z mego stanu i zatrzeć tę lekką porażkę: ale w chwili, gdy już, już, miałem się oddać ekstazie na piersi, która zdawała się pierwszy raz cierpieć dotknięcie ust i dłoni mężczyzny, spostrzegłem, iż jedna pierś nie miała brodawki. Przyglądam się, zastanawiam, zdaje mi się, że ta pierś ma inny kształt niż druga. I oto zaczynam sobie łamać głowę, jakim cudem można mieć pierś bez brodawki; stopniowo dochodzę do przekonania, iż musi to mieć związek z jakąś znaczną przyrodzoną ułomnością. Tak długo obracam i wałkuję tę myśl, iż widzę jasno jak słońce, że w miejsce najbardziej uroczej osoby, jaką mógłbym wymarzyć, trzymam w objęciach jakieś monstrum, zakałę natury, płci i miłości. Posunąłem niezgrabstwo tak daleko, iż zwróciłem jej uwagę na ten brak brodawki. Wzięła zrazu rzecz na wesoło i w swojej pustocie zaczęła mówić i robić rzeczy zdolne przywieść do szaleństwa. Ale widząc, iż zachowuję w głębi niepokój, którego nie umiałem ukryć, zaczerwieniła się widocznie, okryła się staranniej, wyprostowała i nie mówiąc słowa, siadła przy oknie. Chciałem się zbliżyć; usunęła się i przysiadła na sofie. W chwilę później wstała i przechadzając się po pokoju i wachlując, rzekła zimno i wzgardliwie: „Zanetto, lascia le donne, e studia la matematica”492.

Nim ją opuściłem, poprosiłem na drugi dzień o nową schadzkę. Odłożyła ją na pozajutrze, dodając z ironicznym uśmiechem, iż muszę potrzebować spokoju. Spędziłem ten czas nierad ze siebie, z sercem pełnym jej uroków i powabów, czując własną niedorzeczność, wyrzucając ją sobie, żałując chwil tak źle spędzonych, podczas gdy ode mnie jeno zależało, aby je uczynić najsłodszymi w mym życiu. Z najżywszą niecierpliwością oczekiwałem sposobności wynagrodzenia tej straty, mimo wszystko trawiony równocześnie niepokojem i niemożnością pogodzenia doskonałości tej czarodziejskiej dziewczyny z nikczemnością jej stanu. Pobiegłem, pomknąłem do niej o oznaczonej godzinie. Nie wiem, czy jej gorący temperament bardziej byłby zadowolony z tej wizyty; ale przynajmniej duma jej miałaby prawo tryumfować. Z nieporównaną rozkoszą układałem sobie zawczasu, jak na wszystkie sposoby okażę jej, do jakiego stopnia zdolny jestem naprawić me winy. Oszczędziła mi tej próby. Gondolier, którego posłałem z oznajmieniem, wrócił z wiadomością, iż poprzedniego dnia wyjechała do Florencji. Jeśli nie zdawałem sobie sprawy z całej mej miłości w chwili, gdym miał Zuliettę w mej mocy, uczułem ją bardzo okrutnie po stracie. Szalony żal długo mnie nie opuścił. Mimo wszystkich uroków i powabów, jakie miała w mych oczach, byłbym mógł pocieszyć się, że ją tracę; ale po czym, wyznaję, nie mogłem się pocieszyć, to iż uniosła po mnie wspomnienie jedynie pełne wzgardy.

Oto moje dwie przygody. Osiemnaście miesięcy, które spędziłem w Wenecji, nie dostarczyły mi poza tym nic do opowiedzenia, chyba że wspomnę jedynie prosty zamiar. Carrio był wielki kobieciarz. Zniecierpliwiony tym, iż ciągle kręcił się w kole dziewcząt żyjących z innymi, zapałał chęcią posiadania własnej kochanki; że zaś stanowiliśmy nierozłączną parę, poddał mi układ, nierzadki w Wenecji, aby wziąć sobie dziewczynę na współkę493. Zgodziłem się. Chodziło o to, aby znaleźć pewną. Szukał póty, aż znalazł dziewczynkę jedenasto- lub dwunastoletnią, którą niegodna matka starała się sprzedać. Poszliśmy obejrzeć ją razem. Serce mi się ścisnęło, gdym ujrzał to dziecko. Była to blondynka, łagodna jak jagniątko: nikt by nie przypuścił, że to Włoszka. W Wenecji życie jest bardzo tanie. Daliśmy nieco pieniędzy matce i podjęliśmy się utrzymywać córkę. Miała głos; chcąc jej dać w rękę talent, który by jej był pomocą, najęliśmy szpinet494 i zgodzili nauczyciela śpiewu. Wszystko to kosztowało nas zaledwie po dwa cekiny na miesiąc, a oszczędzało znacznie więcej na innych wydatkach; ale ponieważ trzeba było czekać aż dziewczynka podrośnie, znaczyło to siać na daleką przyszłość. Mimo to, radzi, iż mamy gdzie spędzać wieczory, że możemy rozmawiać i żartować niewinnie z tym dzieckiem, bawiliśmy się przyjemniej może, niż gdybyśmy ją posiadali. Faktem jest niewątpliwym, iż głównym smakiem towarzystwa kobiet jest nie rozpusta, ale ów szczególny urok życia w ich pobliżu! Nieznacznie serce moje przywiązało się do małej Anzolety, ale przywiązaniem ojcowskim, w którym zmysły miały tak mały udział, iż w miarę jak sympatia rosła, tym trudniej byłoby mi skierować ją na drogę pospolitego stosunku. Czułem, iż zbliżyć się do tej dziewczyny, z chwilą gdy stanie się dojrzałą, budziłoby we mnie grozę niby ohydne kazirodztwo. Widziałem, iż uczucia poczciwego Carria przybierają bezwiednie ten sam