Wyznania - Jean-Jacques Rousseau (jak czytać książki w internecie za darmo txt) 📖

stoicki; zalecany przez staroż. filoz. szkołę stoików: charakteryzujący się umiarem, opanowaniem i spokojem wewnętrznym niezależnie od sytuacji życiowych. [przypis edytorski]

868. spalono książkę nie wiem już gdzie — w Paryżu, równocześnie ze Słownikiem filozoficznym Woltera [oraz w Hadze; red. WL]. [przypis tłumacza]

869. Stół Pański (rel.) — w protestantyzmie: komunia. [przypis edytorski]

870. komunikować się — tu: przyjmować komunię. [przypis edytorski]

871. składać coś (daw.) — stanowić coś, tworzyć coś; składać się na coś. [przypis edytorski]

872. Reforma — tu: reformacja. [przypis edytorski]

873. kuban (daw.) — łapówka. [przypis edytorski]

874. zaród — zalążek, zaczątek. [przypis edytorski]

875. w sprawie pastora Petitpierre — Ferdinand Olivier Petitpierre, pastor w wiosce Ponts, został w 1758 oskarżony o wygłoszenie kazania, w którym zaprzeczał wieczności kar piekielnych; mimo pouczenia przez kolegium duchownych kalwińskich, obstawał przy swoich poglądach i w 1760 ponownie wygłosił je w kazaniu; decyzji władz duchownych o jego usunięciu sprzeciwili się parafianie, którzy zwrócili się do władz świeckich i poprosili o interwencję króla Fryderyka. [przypis edytorski]

876. do kąpiel (daw.) — do uzdrowiska z gorącymi źródłami. [przypis edytorski]

877. Bourbonne-les-Bains — miejscowość w płn.-wsch. Francji, uzdrowisko z gorącymi źródłami. [przypis edytorski]

878. wchodowy (daw.) — wejściowy. [przypis edytorski]

879. Historia domu Stuartów — wydana przez Hume’a w 1754, stała się częścią jego sześciotomowej Historii Anglii (1754–1761), która przyniosła mu sławę i niezależność finansową. [przypis edytorski]

880. Prévost, [Antoine (1697–1763)] — autor Manon Lescaut. [przypis tłumacza]

881. widziałem, jak rodziny moich przyjaciół [...] wchodzą dość otwarcie w ligę z mymi prześladowcami — fatalność ta zaczęła się za mego pobytu w Yverdon. Kiedy młodszy Roguin umarł w rok czy dwa po moim wyjeździe z miasta, stary Roguin miał tę uczciwość, aby mi donieść z boleścią, iż znaleziono w papierach jego krewnego dowody, iż maczał palce w spisku mającym na celu wygnanie mnie z Yverdon i ze stanu berneńskiego. Dowodziło to bardzo jasno, iż spisek ten nie był, jak starano się wmówić, sprawką bigotów, ile że baneret Roguin nie tylko nie był dewotem, ale posuwał materializm i niedowiarstwo aż do nietolerancji i do fanatyzmu. Poza tym nikt w całym Yverdon tak mi nie nadskakiwał, nie obsypywał mnie czułościami, pochwałami i pochlebstwami co właśnie ów jegomość. Trzymał się wiernie ukochanego planu moich prześladowców. [przypis autorski]

882. nie wyjmując — dziś: nie wyłączając. [przypis edytorski]

883. sól attycka — tradycyjne określenie ciętego, lecz eleganckiego dowcipu; od Attyki, krainy greckiej, w której położone są Ateny. [przypis edytorski]

884. Vernes, Jacob (1728–1791) — teolog protestancki, pastor w Genewie, znany z korespondencji z Wolterem i Rousseau. [przypis edytorski]

885. wydać przeciwko mnie listy — Lettres sur le Christianisme de J. J. Rousseau (Listy o chrystianizmie J. J. Rousseau), opublikowane w lipcu 1763. [przypis edytorski]

886. zarozumienie (daw.) — zarozumiałość. [przypis edytorski]

887. Bonnet, Charles (1720–1793) — znakomity filozof i naturalista szwajcarski. [przypis tłumacza]

888. Flegeton (mit. gr.) — płomienista rzeka w podziemnej krainie umarłych; w Boskiej komedii (Piekło, pieśń XIV) Dantego Flegeton jest rzeką wrzącej krwi w siódmym kręgu Piekła. [przypis edytorski]

889. kordegarda — wartownia straży pałacowej. [przypis edytorski]

890. przymiotna choroba a. przymiot (daw.) — kiła, syfilis. [przypis edytorski]

891. Nietrudno mi było poznać rękę autora — autorem tego pisma, pt. Sentiments des citoyens, był w istocie — jak to dziś z pewnością wiadomo — nie kto inny, tylko Wolter. [Przyczyną zaciekłej reakcji Woltera było publiczne ujawnienie przez Rousseau w Listach z gór, że to Wolter był autorem anonimowego Kazania pięćdziesięciu (Sermon des cinquante, 1749), zjadliwego ataku na chrześcijaństwo; red. WL] [przypis tłumacza]

892. konstytucja — tu: indywidualne cechy budowy ciała. [przypis edytorski]

893. Pani Cramer napisała do du Peyrou, że pewna jest, iż broszurka nie jest pióra Vernes’a — pani Cramer to żona jednego z braci Cramer, wydawców Woltera. Wiedziała, kto jest autorem broszury, ale nie mogła podać nazwiska. [przypis edytorski]

894. zapoznawać kogoś (daw.) — nie doceniać kogoś; przeoczać; zapominać o kimś. [przypis edytorski]

895. ront (daw.) — patrol. [przypis edytorski]

896. Walpole, Horacy (1717–1797) — pochodzący z arystokratycznej rodziny pisarz angielski, żył długi czas we Francji, gdzie wiązała go serdeczna przyjaźń z margrabiną du Deffand. [przypis tłumacza]

897. Biel, fr. Lac de Bienne, niem. Bielersee — jezioro w zach. Szwajcarii. Największym miastem nad jego brzegami jest dwujęzyczne Bienne (Biel). [przypis edytorski]

898. Więcej tam czynią, nic bowiem nie czynią — wiersz La Fontaine’a z utworu Le Diable de Papefiguière [1674, ze zbioru La Fontaine’a Contes et nouvelles en vers (Opowiastki i nowele wierszem); motyw wyspy Papimanii został przez La Fontaine’a zaczerpnięty z IV księgi Gargantui i Pantagruela; red. WL]. [przypis tłumacza]

899. wczas (daw.) — odpoczynek, wytchnienie. [przypis edytorski]

900. Flora Petrinsularis (łac.) — Roślinność Wyspy Św. Piotra. [przypis edytorski]

901. Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która przez 20 lat wiernie czekała na powrót męża z wojny trojańskiej. W tym czasie zwodziła ubiegających się o jej rękę zalotników, obiecując, że wyjdzie ponownie za mąż, gdy skończy tkać całun dla teścia, lecz każdej nocy pruła robioną w dzień tkaninę. [przypis edytorski]

902. Linneusz, właśc. Carl von Linné (1707–1778) — szw. przyrodnik, profesor Uniwersytetu w Uppsali, twórca systemu klasyfikacji organizmów żywych, zastosowanego w jego dziełach opisujących system natury oraz gatunki (gł. roślin): Systema Naturae (1735–1770), Genera Plantarum (1737) i Species Plantarum (1753). [przypis edytorski]

903. Ludwig, Christian Gottlieb (1709–1778) — niem. botanik i lekarz. [przypis edytorski]

904. Fagon, Guy-Crescent (1638–1718) — francuski lekarz i botanik, gł. lekarz nadworny Ludwika XIV, dyrektor Ogrodu Królewskiego. [przypis edytorski]

905. dyssekować (daw.) — dokonywać rozbioru, szczegółowo analizować części czegoś; dokonywać sekcji. [przypis edytorski]

906. Kirchberger, Nicolas-Antoine (1739–1799) — oficer szwajcarski, zachęcony przez Bernoulliego i Rousseau poświęcił się literaturze i filozofii, korespondował również z Eckartskausenem, Zimmermannem, Saint-Martinem. [przypis edytorski]

907. nie stoję o to prawo — nie dbam o to prawo. [przypis edytorski]

908. Buttafoco, Mateo de (1731–1806) — oficer regimentu korsykańskiego, rojalista i zwolennik przyłączenia Korsyki do Francji, później marszałek polny Francji. [przypis edytorski]

909. Paoli, Pasquale (1725–1807) — bohater narodowy Korsyki, przywódca pierwszego i jedynego niepodległego państwa korsykańskiego (1755–1769); syn Giacinto Paoliego, przywódcy powstania przeciw Genui z roku 1729; przeciwnik polityczny Napoleona Bonapartego. [przypis edytorski]

910. traktat z Genueńczykami — od XIII w. Korsyka należała do Republiki Genui. Od r. 1729 na wyspie rozpoczęły się walki o niepodległość, w listopadzie 1755 proklamowana została Republika Korsykańska pod przywództwem Pasquale Paoliego. Uchwalono pierwszą na świecie konstytucję (1755), napisaną w języku włoskim. W traktacie z Versailles zawartym 15 maja 1768 Genua w zamian za darowanie długów zrzekła się pretensji do wyspy na rzecz Francji, która w tym samym roku wysłała na nią swoje oddziały. Walki trwały do 1769 i skończyły się zwycięstwem Francuzów, w 1770 Korsyka stała się prowincją Francji. [przypis edytorski]

911. znosić się z kimś (daw.) — spotykać się z kimś, porozumiewać się, współpracować. [przypis edytorski]

912. afektacja — przesada w okazywaniu uczuć, egzaltacja. [przypis edytorski]

913. Beauteville, Pierre de Buisson de (1703–ok. 1792) — francuski ambasador w Szwajcarii (1762–1775). [przypis edytorski]

914. in fiocchi (wł.) — tu: oficjalnie, z całym splendorem; dosł.: we frędzlach, od kapeluszy kardynalskich ozdobionych umieszczonymi po bokach sznurami z frędzlami, noszonych dawniej podczas szczególnie ważnych uroczystości. [przypis edytorski]