Kasrylewka - Szolem-Alejchem (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .txt) 📖

Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

357. goj — nie-Żyd. [przypis edytorski]

358. Purim — radosne święto żydowskie upamiętniające cudowne ocalenie Żydów za panowania perskiego króla Achaszwerosza. [przypis edytorski]

359. w try miga — błyskawicznie. [przypis edytorski]

360. felczer — osoba wykonująca proste zabiegi medyczne. [przypis edytorski]

361. Ahaswer, Haman, Mordechaj, Waszti — bohaterowie Księgi Estery, według której perski król Achaszwerosz (Ahaswer) oddalił swoją piękną żonę Waszti, ponieważ podczas publicznej uczty okazała nieposłuszeństwo jego rozkazom. Haman, pierwszy minister króla, nienawidził Żydów do tego stopnia, że skłonił władcę, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz, szukając następczyni Waszti, pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a miejsce niegodziwego ministra zajął Mordechaj. Na pamiątkę tego cudownego ocalenia Żydzi obchodzą święto Purim. [przypis edytorski]

362. cymes — słodka potrawa z ryżu lub makaronu i marchewki; tu: rarytas, smakołyk. [przypis edytorski]

363. haman tasz — trójkątne ciasto nadziewane makiem i rodzynkami, smakołyk spożywany w święto Purim. [przypis edytorski]

364. szałech-mones — dosł.: „posyłanie darów”. W święto Purim istnieje zwyczaj posyłania sobie nawzajem prezentów w postaci najrozmaitszych smakołyków, owoców a także pieniędzy. [przypis tłumacza]

365. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

366. rebe — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis edytorski]

367. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

368. biblijny rzeźbiarz Becalel — Becalel syn Uriego, doskonały rzemieślnik obrabiający szlachetne metale, kamień i drewno, powołany imiennie przez Boga do wykonania Arki Przymierza, miedzianego ołtarza i innych przedmiotów liturgicznych (zob. Wj 31, 1n; 2Krn 1, 5). [przypis edytorski]

369. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

370. Szoszanas Jaakow — Róża Jakuba, pieśń-modlitwa. [przypis tłumacza]

371. Pesach — dosł.: „przeskoczyć, ominąć”; nazwa świąt wielkanocnych, pochodząca stąd, że według Biblii dziesiątą plagą, którą Bóg doświadczył Egipcjan przed wyzwoleniem Żydów z ich niewoli, było uśmiercenie egipskich niemowląt pierworodnych płci męskiej, czego dokonując Pan Bóg omijał (przeskakiwał) te domy, w których mieszkali Żydzi (pomazane uprzednio krwią baranka). W święta te Żydom nie wolno spożywać chleba, bułek ani żadnego pieczywa wypiekanego na drożdżach. Ponadto nie wolno używać naczyń, w których gotuje się przez cały rok, gdyż zachodzi obawa, by nie zjeść czegoś, co nie jest przaśne. Używa się więc wtedy specjalnych naczyń oraz jadła dozwolonego przez ściśle przestrzegane przepisy religijne. Pesach jest też nazwą ofiary religijnej w formie uczty, libacji sakralnej. [przypis tłumacza]

372. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

373. maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]

374. kantor — śpiewak prowadzący modły przed pulpitem w bożnicy. [przypis tłumacza]

375. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

376. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis edytorski]

377. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

378. bar micwa — dosł. „syn przepisów”. Każdy chłopiec w dniu swoich trzynastych urodzin staje się pełnoletni wobec obowiązujących przepisów religijnych. W tym dniu nakłada po raz pierwszy tefilin i odtąd odpowiada za wszystkie swoje postępki. Podczas tej ceremonii wygłasza przemówienie, w którym popisuje się znajomością Pisma Świętego lub Talmudu. Następnie jego ojciec publicznie dziękuje Bogu, że wybawił go od poniesienia kary za grzechy syna, za którego dotąd był odpowiedzialny wobec Stwórcy. [przypis tłumacza]

379. goj — nie-Żyd. [przypis edytorski]

380. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

381. Arka Przymierza — tu: szafa ołtarzowa, Aron Hakodesz, we wschodniej ścianie bóżnicy, gdzie przechowywane są zwoje Tory. [przypis edytorski]

382. tałes — dosł.: „narzuta”; szata liturgiczna, wełniana biała chusta w niebieskie lub czarne pasy, w którą owijają się żonaci mężczyźni podczas modlitwy porannej oraz w czasie innych, ściśle określonych przez przepisy religijne nabożeństw. [przypis tłumacza]

383. pisz na Berdyczów — powiedzonko z kresów wschodnich: pisz tam, gdzie listy nie dochodzą, przen.: nie zmienisz mojego postępowania. [przypis edytorski]

384. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

385. mitygować — hamować, odwodzić od gwałtownego zachowania. [przypis edytorski]

386. hawdala — dosł.: „odróżnienie”; modlitwa odmawiana nad winem w sobotę wieczór lub w wieczory ostatniego dnia świąt. Modlitwą tą żegnają Żydzi kończące się właśnie święto i „odróżniają” dzień świąteczny od dni powszednich. [przypis tłumacza]

387. Jom Kipur — dosł.: „dzień przebaczenia”, święto znane Polakom pod nazwą Dzień Pojednania lub Sądny Dzień. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. W czasie tego święta Żydzi umartwiają się, modlą się od rana do nocy i poszczą, przy czym nie tylko nie wolno im jeść, ale nawet napić się wody. Post obowiązuje od południa dnia poprzedzającego święto do wieczora dnia następnego, a od południa wigilii święta do następnego ranka — nawet małe dzieci. [przypis tłumacza]

388. karbowaniec — tu: daw. określenie rubla. [przypis edytorski]

389. mincha — dosł.: „ofiara, dar”; nazwa modlitwy popołudniowej. [przypis tłumacza]

390. bet hamidrasz — dom nauki i modlitwy. [przypis tłumacza]

391. gabe a. gabaj — jeden z przełożonych bożnicy, pełniący nad nią nadzór. [przypis tłumacza]

392. szolem alejchem — dosł.: „pokój z wami”; przywitanie u Żydów. [przypis tłumacza]

393. kantor — śpiewak prowadzący modły przed pulpitem w bożnicy. [przypis tłumacza]

394. brys (hebr. brit: przymierze, obrzezanie) — żydowska ceremonia obrzezania niemowlęcia płci męskiej w ósmym dniu jego życia. Jest to chwila przystąpienia człowieka do przymierza, zawartego — według wierzeń religijnych — między Bogiem a praojcem Abrahamem. [przypis tłumacza]

395. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

396. Kol Nidrej — modlitwa śpiewana w wieczór rozpoczynający Jom Kipur. [przypis tłumacza]

397. tałes — dosł.: „narzuta”; szata liturgiczna, wełniana biała chusta w niebieskie lub czarne pasy, w którą owijają się żonaci mężczyźni podczas modlitwy porannej oraz w czasie innych, ściśle określonych przez przepisy religijne nabożeństw. [przypis tłumacza]

398. korim — klękanie podczas modlitwy w Jom Kipur. [przypis tłumacza]

399. litwak — tak nazywano Żydów z Litwy i Białorusi, którzy słynęli jako zaciekli przeciwnicy chasydyzmu i rabinów-cudotwórców. Litwak to synonim uporu, przekory, trzeźwości umysłu, człowiek wierzący tylko w to, co można zbadać, udowodnić. [przypis tłumacza]

400. neile — modlitwa kończąca Jom Kipur. [przypis tłumacza]

401. szofar — róg barani. [przypis tłumacza]

402. maariw — dosł.: „zmierzch”; nazwa modlitwy wieczornej. [przypis tłumacza]

403. mełamed — dosł.: „nauczyciel”; uczył on dzieci żydowskie (od najmłodszego wieku, częstokroć od trzeciego roku życia) czytania po hebrajsku, znajomości Pięcioksięgu, modlitw, a także Talmudu i innych dzieł religijnych. [przypis tłumacza]

404. Hamaariw arowim — „sprowadzający wieczory” (modlitwa). [przypis tłumacza]

405. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

406. mecyja — osobliwość, przysmak. [przypis edytorski]

407. Gemara — dosł.: „zakończenie”; nazwa części Talmudu, zawierająca komentarze do Miszny. [przypis tłumacza]

408. Tanach — skrót od słów: Tora — Pięcioksiąg, newiim — Prorocy, chtuwim — Pisma, czyli cała Tora. [przypis tłumacza]

409. Rambam (Majmonides) — skrót imienia rabi Mosze Ben Majmon (w Polsce znanego jako Majmonides), średniowiecznego filozofa racjonalisty oraz wybitnego lekarza. [przypis tłumacza]

410. beer majim chaim (hebr.) — studnia żywej wody. [przypis tłumacza]

411. Ibn Ezra — Abraham ben Meir (1092–1167), hebrajski poeta, uczony i filozof z Hiszpanii; autor komentarzy do Biblii, rozprawy filozoficznej w duchu neoplatonizmu, poematów religijnych i drobnych utworów o tematyce świeckiej. [przypis tłumacza]

412. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

413. obgryzione kości z ćwiartki kury itd. — rzecz dzieje się w święto Jom Kipur, wymagające postu. [przypis edytorski]