Kasrylewka - Szolem-Alejchem (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .txt) 📖

200. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

201. nechaj buło połowina — niech będzie połowa. [przypis edytorski]

202. mirtszem (z hebr. im jirce haszem) — jeśli Bóg zechce. [przypis tłumacza]

203. nachtejse (hebr.), właśc. mechetejse — bardzo proszę, no i dobrze. [przypis tłumacza]

204. kenore (hebr.) — bez uroku. [przypis tłumacza]

205. łesate (hebr. lees ata) — tymczasem. [przypis tłumacza]

206. łeawdł (hebr.) — dla odróżnienia. [przypis tłumacza]

207. git-jontew (hebr.) — wesołych świąt. [przypis tłumacza]

208. chumec — kwaszony chleb. [przypis tłumacza]

209. prystaw (ros.) — komisarz policji. [przypis edytorski]

210. judofob — człowiek nienawidzący Żydów. [przypis tłumacza]

211. Haman — tu przenośnie: zaciekły antysemita [przyp. tłum.: Haman — pierwszy minister Persji za panowania króla Achaszwerosza. Nienawidził on Żydów do tego stopnia, że skłonił króla, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a jego miejsce zajął wuj królowej, Mordechaj. Na pamiątkę tego wydarzenia Żydzi obchodzą radosne święto Purim (hebr.) — dosłownie: losy.]. [przypis edytorski]

212. cheder — dosłownie: pokój; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis edytorski]

213. Pięcioksiąg — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też księgami Mojżeszowymi. Ta ostatnia nazwa nie wskazuje bynajmniej autora tych ksiąg, lecz tylko stwierdza, że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe (stąd hebrajska nazwa Księga Prawa, Prawo — Tora). Pięcioksiąg opisuje, jak powstało to prawo, ilustruje wydarzeniami historycznymi lub uważanymi za historyczne, genezę i rozwój tego prawa. [przypis tłumacza]

214. Raszi — skrót imienia rabiego Szlomo Icchaki (1040–1105), najpopularniejszego komentatora Pisma Świętego oraz Talmudu. [przypis tłumacza]

215. gramotny — piśmienny. [przypis edytorski]

216. goj — nie-Żyd. [przypis tłumacza]

217. puryc — dziedzic, magnat. [przypis tłumacza]

218. Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego, pobiblijnego dorobku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary. [przypis edytorski]

219. Szulchan Aruch — kodeks zawierający przepisy religijne regulujące postępowanie człowieka w każdej sytuacji. [przypis tłumacza]

220. gabe a. gabaj — jeden z przełożonych bożnicy, pełniący nad nią nadzór. [przypis tłumacza]

221. naczalstwo — władza. [przypis edytorski]

222. prystaw (ros.) — komisarz policji. [przypis edytorski]

223. Ne ma łutsze — nie ma nic lepszego. [przypis edytorski]

224. z tiortym chrienom — z tartym chrzanem. [przypis edytorski]

225. cymes — słodka potrawa z ryżu lub makaronu i marchewki. [przypis edytorski]

226. kugel — rodzaj leguminy, przysmak podawany jako deser po obiedzie sobotnim. [przypis tłumacza]

227. czulent — jednodaniowa potrawa szabasowa składająca się z mięsa wołowego, kartofli, kaszy perłowej, czasem śliwek i innych przypraw, tradycyjnie spożywana przez Żydów aszkenazyjskich na obiad. [przypis tłumacza]

228. Przejmują się nią tak, jak Haman przejmuje się hałasem grzechotek w Purim — podczas święta Purim w bóżnicy odczytywana jest publicznie Księga Estery, a kiedy z ust czytającego pada imię Hamana, niegodziwego prześladowcy Żydów, wierni hałasują kołatkami i grzechotkami, żeby je zagłuszyć. [przypis edytorski]

229. kahał — żydowska gmina wyznaniowa. [przypis tłumacza]

230. ryps — rodzaj prążkowanej tkaniny. [przypis edytorski]

231. perkal — cienkie płótno bawełniane. [przypis edytorski]

232. cajg — rodzaj mocnej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]

233. szewiot — tkanina z wełny owiec gatunku Cheviot. [przypis edytorski]

234. subiekt (daw.) — sprzedawca w sklepie. [przypis edytorski]

235. szacher macher — oszustwo. [przypis tłumacza]

236. arszyn — daw. rosyjska miara długości, ok. 3/4 metra. [przypis edytorski]

237. pejsy — długie pasma włosów na skroniach, zwieszające się przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów. [przypis tłumacza]

238. jarmułka — okrągła sukienna czapka na czubek głowy, charakterystyczna dla Żydów. [przypis edytorski]

239. hucpa — czelność. [przypis tłumacza]

240. litwak — tak nazywano Żydów z Litwy i Białorusi, którzy słynęli jako zaciekli przeciwnicy chasydyzmu i rabinów-cudotwórców. Litwak to synonim uporu, przekory, trzeźwości umysłu, człowiek wierzący tylko w to, co można zbadać, udowodnić. [przypis tłumacza]

241. szojchet — rytualny rzeźnik. [przypis edytorski]

242. cadyk — dosł. „sprawiedliwy”; Żydzi zazwyczaj nazywają tak słynnych rabinów, uczonych, bogobojnych mężów słynących ze sprawiedliwości, dobroci i pobożności. [przypis tłumacza]

243. Lewiatan (bibl.) — legendarny potwór morski, symbol zła. [przypis edytorski]

244. Szor Habor — legendarny wół, byk pustynny pasący się na rajskiej łące, którego mięso — według wierzeń Żydów — spożywać będą sprawiedliwi po przyjściu Mesjasza. [przypis tłumacza]

245. przyzba — wał ziemi usypanej dookoła podmurówki chaty. [przypis edytorski]

246. mykwa — basen z bieżącą wodą w łaźniach żydowskich, służący do rytualnych kąpieli; żartobliwie także mycie się, kąpanie. [przypis tłumacza]

247. tałes — dosł.: „narzuta”; szata liturgiczna, wełniana biała chusta w niebieskie lub czarne pasy, w którą owijają się żonaci mężczyźni podczas modlitwy porannej oraz w czasie innych, ściśle określonych przez przepisy religijne nabożeństw. [przypis tłumacza]

248. tefilin — dosł.: „modlitwy”; nazwa dwóch skórzanych pudełeczek zawierających wypisane na pergaminie modlitwy — przepisy, które mężczyźni od trzynastego roku życia wkładają na głowę i lewą rękę podczas modlitwy porannej w dni powszednie. [przypis tłumacza]

249. kantor — śpiewak prowadzący modły przed pulpitem w bożnicy. [przypis tłumacza]

250. szajgec — określenie pejoratywne nieżydowskiego chłopca. Potocznie w znaczeniu łobuziaka, urwisa. [przypis tłumacza]

251. Zahubiw, czerewik! A ja szow! Taj noszow! Taj pidniow! Taj piszow! — Zgubił czerwieniec (grosik)! A ja szedłem! I znalazłem! I podniosłem! I poszedłem! [przypis edytorski]

252. Jom Kipur — dosł.: „dzień przebaczenia”, święto znane Polakom pod nazwą Dzień Pojednania lub Sądny Dzień. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. W czasie tego święta Żydzi umartwiają się, modlą się od rana do nocy i poszczą, przy czym nie tylko nie wolno im jeść, ale nawet napić się wody. Post obowiązuje od południa dnia poprzedzającego święto do wieczora dnia następnego, a od południa wigilii święta do następnego ranka — nawet małe dzieci. [przypis tłumacza]

253. goj — nie-Żyd. [przypis edytorski]

254. elewator (z ang.) — winda. [przypis edytorski]

255. hurry up (ang.) — pospiesz się. [przypis edytorski]

256. sznaps (z niem.) — spirytus, mocny alkohol. [przypis edytorski]

257. fight (ang.) — walka. [przypis edytorski]

258. no, sir (ang.) — nie, proszę pana. [przypis edytorski]

259. Jom Kipur — dosł.: „dzień przebaczenia”, święto znane Polakom pod nazwą Dzień Pojednania lub Sądny Dzień. Pobożni Żydzi wierzą, że w tym dniu Bóg wyznacza losy wszystkich ludzi na następny rok, według ich dotychczasowych uczynków. W czasie tego święta Żydzi umartwiają się, modlą się od rana do nocy i poszczą, przy czym nie tylko nie wolno im jeść, ale nawet napić się wody. Post obowiązuje od południa dnia poprzedzającego święto do wieczora dnia następnego, a od południa wigilii święta do następnego ranka — nawet małe dzieci. [przypis tłumacza]

260. litwak — tak nazywano Żydów z Litwy i Białorusi, którzy słynęli jako zaciekli przeciwnicy chasydyzmu i rabinów-cudotwórców. Litwak to synonim uporu, przekory, trzeźwości umysłu, człowiek wierzący tylko w to, co można zbadać, udowodnić. [przypis tłumacza]

261. Sukot — dosł.: „szałasy”; święto przypadające w pięć dni po Sądnym Dniu. Jest to też święto zbiorów. W święto Sukot pobożni Żydzi stawiają sobie szałasy, na pamiątkę szałasów, w których odpoczywali ich przodkowie wędrujący przez 40 lat do Kanaan po wyzwoleniu ich przez Mojżesza z niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

262. Vth Avenue (ang.) — Piąta Aleja. [przypis edytorski]

263. lulaw — gałąź palmowa, nad którą w święto Sukot odmawia się błogosławieństwo. [przypis tłumacza]

264. etrog — odmiana owocu cytrusowego; z kształtu przypomina cytrynę, lecz ma zielonkawą barwę i jest o wiele kwaśniejszy w smaku oraz niezwykle aromatyczny. W święto Sukot podczas modlitwy porannej Żydzi odmawiają w bożnicy błogosławieństwo nad tym owocem. Czynią tak wszyscy modlący się, toteż pożądane jest, by każdy posiadał taki owoc. [przypis tłumacza]

265. pejsy — długie pasma włosów na skroniach, zwieszające się przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów. [przypis tłumacza]

266. Pesach — dosł.: „przeskoczyć, ominąć”; nazwa świąt wielkanocnych, pochodząca stąd, że według Biblii dziesiątą plagą, którą Bóg doświadczył Egipcjan przed wyzwoleniem Żydów z ich niewoli, było uśmiercenie egipskich niemowląt pierworodnych płci męskiej, czego dokonując Pan Bóg omijał (przeskakiwał) te domy, w których mieszkali Żydzi (pomazane uprzednio krwią baranka). W święta te Żydom nie wolno spożywać chleba, bułek ani żadnego pieczywa wypiekanego na drożdżach. Ponadto nie wolno używać naczyń, w których gotuje się przez cały rok, gdyż zachodzi obawa, by nie zjeść czegoś, co nie jest przaśne. Używa się więc wtedy specjalnych naczyń oraz jadła dozwolonego przez ściśle przestrzegane przepisy religijne. Pesach jest też nazwą ofiary religijnej w formie uczty, libacji sakralnej. [przypis tłumacza]

267. maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]

268. seder — dosł.: „porządek”; uroczysta wieczerza w wigilię i pierwszy dzień Pesach, odbywająca się według ustalonego przepisami religijnymi porządku. [przypis tłumacza]

269. charoset — potrawa pesachowa składająca się z musu jabłkowego, orzechów, migdałów, cynamonu i wina, mająca przypominać zaprawę murarską (glinę) do wytwarzania cegieł, używaną przez Żydów podczas niewolniczej pracy w Egipcie. [przypis tłumacza]

270. karpas — potrawa sederowa składająca się z pietruszki, spożywana podczas uczty sederowej w święto Pesach. [przypis tłumacza]

271. maror — potrawa sederowa (gorczyca, chrzan), mająca przypominać gorycz życia Żydów w niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

272. Korach — zbuntował się przeciwko Mojżeszowi (postać z Biblii). [przypis tłumacza]

273. po stu dwudziestu latach pogrzeb — według Biblii (Rdz 6, 3), Bóg ustalił limit ludzkiego życia na 120 lat. [przypis edytorski]

274. kantor — śpiewak prowadzący modły przed pulpitem w bożnicy. [przypis tłumacza]

275. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

276. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

277. pochówka — dziś popr. forma D.lp: pochówku. [przypis edytorski]

278. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis edytorski]

279. szabat (szabas) — sobota. [przypis tłumacza]

280. szolem alejchem — dosł.: „pokój z wami”; przywitanie u Żydów. [przypis tłumacza]

281. macewa — płyta nagrobna. [przypis tłumacza]

282. jatka — rzeźnia. [przypis edytorski]

283. parnose — zarobek, płatne zajęcie. [przypis tłumacza]

284. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

285. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

286. mełamed — dosł.: „nauczyciel”; uczył on dzieci żydowskie (od najmłodszego wieku,