Kasrylewka - Szolem-Alejchem (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .txt) 📖

Aw, król babiloński Nebuchadnezar zburzył pierwszą świątynię jerozolimską. W czasie Tisza b’Aw obowiązuje post taki, jak w Jom Kipur. Wszystkie inne posty obowiązują Żydów obojga płci tylko od trzynastego roku życia. [przypis tłumacza]

39. Besarabia — kraina historyczna, obecnie stanowiąca część Mołdawii i Ukrainy. [przypis edytorski]

40. mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis tłumacza]

41. pampuszki a. pampuchy — placki drożdżowe gotowane na parze. [przypis edytorski]

42. maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]

43. kamera (daw.) — zamknięte pomieszczenie. [przypis edytorski]

44. pud — daw. rosyjska jednostka wagi. [przypis edytorski]

45. lechaim — toast przy wznoszeniu kielicha, znaczy „na życie”. [przypis tłumacza]

46. Straszne Dni (hebr. Jomin Noroim) — tak nazywają Żydzi święta Nowego Roku i Sądnego Dnia, bowiem wówczas — według ich wierzeń religijnych — Bóg sądzi ludzi i wyznacza im los, zgodny z ich dotychczasowymi postępkami. [przypis tłumacza]

47. Erec Izrael — Ziemia Izraela. [przypis edytorski]

48. czczy (daw.) — jałowy, nic nieznaczący. [przypis edytorski]

49. Baba Jachne — odpowiednik polskiej Baby Jagi, postać z dramatu ojca teatru żydowskiego — Abrahama Goldfadena. [przypis tłumacza]

50. Kołdunia — tytuł dramatu Abrahama Goldfadena. [przypis tłumacza]

51. bałaguła — furman. [przypis edytorski]

52. goj — nie-Żyd. [przypis edytorski]

53. madame (fr.) — pani. [przypis edytorski]

54. pejsy — długie pasma włosów na skroniach, zwieszające się przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów. [przypis tłumacza]

55. sztrajml — chasydzki kapelusz obramowany lisim futrem. [przypis tłumacza]

56. szabat (szabas) — sobota. [przypis tłumacza]

57. kahał — żydowska gmina wyznaniowa. [przypis tłumacza]

58. lulaw — gałąź palmowa, nad którą w święto Sukot (Święto Szałasów) odmawia się błogosławieństwo. [przypis tłumacza]

59. Święto Szałasów, Sukot — dosł.: „szałasy”; święto przypadające w pięć dni po Sądnym Dniu. Jest to też święto zbiorów. W święto Sukot pobożni Żydzi stawiają sobie szałasy, na pamiątkę szałasów, w których odpoczywali ich przodkowie wędrujący przez 40 lat do Kanaan po wyzwoleniu ich przez Mojżesza z niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

60. lulaw — gałąź palmowa, nad którą w święto Sukot odmawia się błogosławieństwo. [przypis edytorski]

61. golem — uformowane z gliny i ożywione niezdarne monstrum podobne do człowieka. [przypis tłumacza]

62. szolem alejchem — dosł.: „pokój z wami”; przywitanie u Żydów. [przypis tłumacza]

63. sztrajml — chasydzki kapelusz obramowany lisim futrem. [przypis edytorski]

64. mazl tow — dosł.: „gwiazda, dobry los”. Słowa te wśród Żydów oznaczają życzenia, gratulacje; wypowiada się je przy każdym radosnym wydarzeniu, jak urodzenie się dziecka, zaręczyny, ślub czy po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia, po pomyślnym zakończeniu czynności itp. [przypis tłumacza]

65. Pesach — dosł.: „przeskoczyć, ominąć”; nazwa świąt wielkanocnych, pochodząca stąd, że według Biblii dziesiątą plagą, którą Bóg doświadczył Egipcjan przed wyzwoleniem Żydów z ich niewoli, było uśmiercenie egipskich niemowląt pierworodnych płci męskiej, czego dokonując Pan Bóg omijał (przeskakiwał) te domy, w których mieszkali Żydzi (pomazane uprzednio krwią baranka). W święta te Żydom nie wolno spożywać chleba, bułek ani żadnego pieczywa wypiekanego na drożdżach. Ponadto nie wolno używać naczyń, w których gotuje się przez cały rok, gdyż zachodzi obawa, by nie zjeść czegoś, co nie jest przaśne. Używa się więc wtedy specjalnych naczyń oraz jadła dozwolonego przez ściśle przestrzegane przepisy religijne. Pesach jest też nazwą ofiary religijnej w formie uczty, libacji sakralnej. [przypis tłumacza]

66. ruki w wierch (ros.) — ręce do góry. [przypis edytorski]

67. prystaw (ros.) — komisarz policji. [przypis edytorski]

68. nazad (daw.) — z powrotem. [przypis edytorski]

69. kahał — żydowska gmina wyznaniowa. [przypis tłumacza]

70. maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]

71. Purim — żydowskie święto losu. [przypis tłumacza]

72. filantropia — dobroczynność. [przypis edytorski]

73. chumec — kwaszony chleb. [przypis tłumacza]

74. gabe a. gabaj — jeden z przełożonych bożnicy, pełniący nad nią nadzór. [przypis tłumacza]

75. naprasno (ros.) — na darmo. [przypis edytorski]

76. wozrażenie (ros.) — sprzeciw. [przypis edytorski]

77. chołostiak (ukr.) — kawaler, nieżonaty. [przypis edytorski]

78. wo wtorych (zniekszt. ros.) — po drugie. [przypis edytorski]

79. W tretich (ros.) — po trzecie. [przypis edytorski]

80. w czetwiortych (ros.) — po czwarte. [przypis edytorski]

81. dokazatielstwo (ros.) — dowód. [przypis edytorski]

82. na primier (ros.) — na przykład. [przypis edytorski]

83. biezsowiestnyje ekspłoatatory (ros.) — wyzyskiwacze bez sumienia. [przypis edytorski]

84. bolsze niczewo (ros.) — nic więcej. [przypis edytorski]

85. towariszci (ros.) — towarzysze. [przypis edytorski]

86. seder — dosł.: „porządek”; uroczysta wieczerza w wigilię i pierwszy dzień Pesach, odbywająca się według ustalonego przepisami religijnymi porządku. [przypis tłumacza]

87. prazdnowat’ (ros.) — świętować. [przypis edytorski]

88. propadajemy (ros.) — giniemy. [przypis edytorski]

89. murer, właśc. maror — potrawa sederowa (gorczyca, chrzan), mająca przypominać gorycz życia Żydów w niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

90. hagada — opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu, także opowiadanie interpretujące tekst biblijny z zawartym w nim przesłaniem moralnym. [przypis tłumacza]

91. w nastojaszcije wremia (ros.) — w prawdziwych czasach. [przypis edytorski]

92. lechaim — toast przy wznoszeniu kielicha, znaczy „na życie”. [przypis tłumacza]

93. Purim (hebr.: losy) — radosne żydowskie święto obchodzone na pamiątkę cudownego ocalenia Żydów od zagłady zaplanowanej przez złego Hamana za czasów panowania perskiego króla Achaszwerosza. [z przyp. tłum: Haman — pierwszy minister Persji za panowania króla Achaszwerosza. Nienawidził on Żydów do tego stopnia, że skłonił króla, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a jego miejsce zajął wuj królowej, Mordechaj]. [przypis edytorski]

94. goj — nie-Żyd [przypis edytorski]

95. dictum (łac.) — powiedzenie. [przypis edytorski]

96. megiła — zwój pergaminu lub skóry służący do spisywania tekstu księgi świętej. [przypis tłumacza]

97. lechaim — toast przy wznoszeniu kielicha, znaczy „na życie”. [przypis tłumacza]

98. suka — szałas. [przypis tłumacza]

99. Święto Szałasów, Sukot — dosł.: „szałasy”; święto przypadające w pięć dni po Sądnym Dniu. Jest to też święto zbiorów. W święto Sukot pobożni Żydzi stawiają sobie szałasy, na pamiątkę szałasów, w których odpoczywali ich przodkowie wędrujący przez 40 lat do Kanaan po wyzwoleniu ich przez Mojżesza z niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

100. firmament (z łac.) — sklepienie niebieskie. [przypis edytorski]

101. szolem alejchem — dosł.: „pokój z wami”; przywitanie u Żydów. [przypis tłumacza]

102. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

103. Dzień Postu Estery — po wydaniu przez Hamana dekretu o wymordowaniu Żydów, Estera postanowiła udać się z interwencją do króla Achaszwerosza. Wcześniej jednak czyn ten poprzedziła postem, który jest obchodzony nadal przez pobożnych Żydów. [przypis tłumacza]

104. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

105. Wajsuse — najgłupszy syn Hamana. [przypis tłumacza]

106. Waszti — według Księgi Estery piękna żona króla Achaszwerosza, oddalona przez niego za publicznie okazane nieposłuszeństwo; jej następczynią została Estera. [przypis edytorski]

107. krasawica — piękność. [przypis edytorski]

108. apopleksja — wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]

109. Szma Izrael — dosł.: „słuchaj Izraelu!”. Są to pierwsze słowa modlitwy odmawianej dwa razy dziennie podczas nabożeństw porannych i popołudniowych. Tę najstarszą z żydowskich modlitw recytowali już kapłani w Świątyni Jerozolimskiej. W diasporze stała się ona niejako hasłem narodu żydowskiego. Z tym wyznaniem na ustach szli na śmierć żydowscy męczennicy wszystkich czasów. [przypis tłumacza]

110. Symchat Tora (Symchas Tojre) — dosł. „radość Tory”; święto przypadające w ósmym dniu święta Sukot, związane z odczytywaniem Pięcioksięgu Mojżeszowego, którego rozdziały w ciągu całego roku odczytuje się podczas nabożeństw w świątyniach w sobotę i święta. W to święto wierzący przy śpiewie nabożnych pieśni obnoszą rodały [przyp. tłum: rodały — pięcioksięgi przeznaczone do celów rytualnych, spisane na sklejonych arkuszach pergaminu. Arkusze te owija się na ozdobnych drewnianych drążkach, następnie przywdziewa się je w ozdobne haftowane pelerynki i przechowuje w świątyniach, w specjalnie do tego celu przeznaczonej szafie, zwanej aron-kojdesz (święta szafa, arka).] wokół ambon w świątyniach. [przypis tłumacza]

111. tefilin — dosł.: „modlitwy”; nazwa dwóch skórzanych pudełeczek zawierających wypisane na pergaminie modlitwy — przepisy, które mężczyźni od trzynastego roku życia wkładają na głowę i lewą rękę podczas modlitwy porannej w dni powszednie. [przypis tłumacza]

112. szames — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

113. na przekąskę (...) trójkątnego bękarta — ciasto hamanowe, hamantasz, ma kształt trójkąta. [przypis tłumacza]

114. Szawuot — święto objawienia Tory Mojżeszowi na górze Synaj, zarazem święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]

115. kudy (rus.) — gdzie. [przypis edytorski]

116. bałabuchy — rodzaj pierogów. [przypis edytorski]

117. farfelki — rodzaj tartych klusek, danie kuchni żydowskiej. [przypis edytorski]

118. kugel — rodzaj leguminy, przysmak podawany jako deser po obiedzie sobotnim. [przypis tłumacza]

119. weksel — dokument zobowiązujący do spłaty okazicielowi długu w określonym terminie. [przypis edytorski]

120. Pesach — dosł.: „przeskoczyć, ominąć”; nazwa świąt wielkanocnych, pochodząca stąd, że według Biblii dziesiątą plagą, którą Bóg doświadczył Egipcjan przed wyzwoleniem Żydów z ich niewoli, było uśmiercenie egipskich niemowląt pierworodnych płci męskiej, czego dokonując Pan Bóg omijał (przeskakiwał) te domy, w których mieszkali Żydzi (pomazane uprzednio krwią baranka). W święta te Żydom nie wolno spożywać chleba, bułek ani żadnego pieczywa wypiekanego na drożdżach. Ponadto nie wolno używać naczyń, w których gotuje się przez cały rok, gdyż zachodzi obawa, by nie zjeść czegoś, co nie jest przaśne. Używa się więc wtedy specjalnych naczyń oraz jadła dozwolonego przez ściśle przestrzegane przepisy religijne. Pesach jest też nazwą ofiary religijnej w formie uczty, libacji sakralnej. [przypis tłumacza]

121. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

122. knysza — ciasto nadziewane kaszą lub serem. [przypis tłumacza]

123. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

124. Akdomos — utwór poetycki śpiewany podczas modłów w święto Szawuot. [przypis tłumacza]

125. Lewiatan (bibl.) — potwór morski, symbol zła. [przypis edytorski]

126. potężny pustynny byk — Szor Habor, legendarny wół, byk pustynny pasący się na rajskiej łące, którego mięso — według wierzeń Żydów — spożywać będą sprawiedliwi po przyjściu Mesjasza. [przypis tłumacza]

127. Purim — (z hebr. losy) święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić. [przypis tłumacza]

128. cymes — słodka potrawa z ryżu lub makaronu i marchewki. [przypis