Kasrylewka - Szolem-Alejchem (ogólnopolska biblioteka cyfrowa .txt) 📖

częstokroć od trzeciego roku życia) czytania po hebrajsku, znajomości Pięcioksięgu, modlitw, a także Talmudu i innych dzieł religijnych. [przypis tłumacza]

287. mykwa — basen z bieżącą wodą w łaźniach żydowskich, służący do rytualnych kąpieli; żartobliwie także mycie się, kąpanie. [przypis tłumacza]

288. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

289. cadyk — dosł. „sprawiedliwy”; Żydzi zazwyczaj nazywają tak słynnych rabinów, uczonych, bogobojnych mężów słynących ze sprawiedliwości, dobroci i pobożności. [przypis tłumacza]

290. hajdamaka (daw.) — zbuntowany Kozak. [przypis edytorski]

291. Elul (Ełuł) — żydowska nazwa miesiąca odpowiadająca według kalendarza juliańskiego drugiej połowie sierpnia i pierwszej połowie września. [przypis tłumacza]

292. kantor — śpiewak prowadzący modły przed pulpitem w bożnicy. [przypis tłumacza]

293. szamesi — tak nazywano sługę bożnicy, synagogi oraz żydowskiej gminy wyznaniowej; właściwie jest to woźny bożnicy, gminy lub rabina. [przypis tłumacza]

294. brys (hebr. brit: przymierze, obrzezanie) — żydowska ceremonia obrzezania niemowlęcia płci męskiej w ósmym dniu jego życia. Jest to chwila przystąpienia człowieka do przymierza, zawartego — według wierzeń religijnych — między Bogiem a praojcem Abrahamem. [przypis tłumacza]

295. parnose — zarobek, płatne zajęcie. [przypis tłumacza]

296. mełamed — dosł.: „nauczyciel”; uczył on dzieci żydowskie (od najmłodszego wieku, częstokroć od trzeciego roku życia) czytania po hebrajsku, znajomości Pięcioksięgu, modlitw, a także Talmudu i innych dzieł religijnych. [przypis tłumacza]

297. mazl tow — dosł.: „gwiazda, dobry los”. Słowa te wśród Żydów oznaczają życzenia, gratulacje; wypowiada się je przy każdym radosnym wydarzeniu, jak urodzenie się dziecka, zaręczyny, ślub czy po zażegnaniu jakiegoś nieszczęścia, po pomyślnym zakończeniu czynności itp. [przypis tłumacza]

298. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

299. mycwa — tu: religijny obowiązek. [przypis edytorski]

300. sandek — osoba trzymająca chłopca na kolanach podczas dokonywania na nim obrzezania. [przypis tłumacza]

301. krzesło proroka Eliasza — zasiadający na nim trzyma chłopca w czasie uroczystości obrzezania. [przypis tłumacza]

302. mecica — wyssanie krwi po nacięciu napletka podczas uroczystości obrzezania. [przypis tłumacza]

303. lechaim — toast przy wznoszeniu kielicha, znaczy „na życie”. [przypis tłumacza]

304. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

305. bar micwa — dosł. „syn przepisów”. Każdy chłopiec w dniu swoich trzynastych urodzin staje się pełnoletni wobec obowiązujących przepisów religijnych. W tym dniu nakłada po raz pierwszy tefilin i odtąd odpowiada za wszystkie swoje postępki. Podczas tej ceremonii wygłasza przemówienie, w którym popisuje się znajomością Pisma Świętego lub Talmudu. Następnie jego ojciec publicznie dziękuje Bogu, że wybawił go od poniesienia kary za grzechy syna, za którego dotąd był odpowiedzialny wobec Stwórcy. [przypis tłumacza]

306. baal mecicy — człowiek dokonujący mecicy. [przypis tłumacza]

307. Symchat Tora (Symchas Tojre) — dosł. „radość Tory”; święto przypadające w ósmym dniu święta Sukot, związane z odczytywaniem Pięcioksięgu Mojżeszowego, którego rozdziały w ciągu całego roku odczytuje się podczas nabożeństw w świątyniach w sobotę i święta. W to święto wierzący przy śpiewie nabożnych pieśni obnosząobnoszą rodały [przyp. tłum: rodały — pięcioksięgi przeznaczone do celów rytualnych, spisane na sklejonych arkuszach pergaminu. Arkusze te owija się na ozdobnych drewnianych drążkach, następnie przywdziewa się je w ozdobne haftowane pelerynki i przechowuje w świątyniach, w specjalnie do tego celu przeznaczonej szafie, zwanej aron-kojdesz (święta szafa, arka).] wokół ambon w świątyniach. [przypis tłumacza]

308. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

309. Po nim — oby nawet po stu dwudziestu latach — według Biblii (Rdz 6, 3) Bóg ustalił limit ludzkiego życia na 120 lat. [przypis edytorski]

310. Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]

311. Maharam — rabi Meir, syn Barucha z Rottenburga (1220–1293). [przypis tłumacza]

312. Meir ben Gedalia z Lublina — znany rabin, talmudysta (1558–1616). [przypis tłumacza]

313. Burowie — potomkowie europejskich (głównie holenderskich) osadników w Afryce Południowej, na przełomie XIX i XX w. pokonani przez Anglików w tzw. wojnach burskich. [przypis edytorski]

314. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

315. cheder — dosł.: „pokój”; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis tłumacza]

316. bet hamidrasz — dom nauki i modlitwy. [przypis edytorski]

317. sycowy — wykonany z prostej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]

318. alleluja (hebr. Hallelu Ja) — „chwalcie Boga” (modlitwa). [przypis tłumacza]

319. min hamecar — modlitwa mająca wspomóc w nieszczęściu. [przypis tłumacza]

320. Gemara — dosłownie: zakończenie; nazwa części Talmudu, zawierająca komentarze do Miszny. [przypis tłumacza]

321. Tosefot — suplementy do Talmudu. [przypis tłumacza]

322. tefilin — dosł.: „modlitwy”; nazwa dwóch skórzanych pudełeczek zawierających wypisane na pergaminie modlitwy — przepisy, które mężczyźni od trzynastego roku życia wkładają na głowę i lewą rękę podczas modlitwy porannej w dni powszednie. [przypis tłumacza]

323. szabat nachmu — szabat po dziewiątym dniu miesiąca Aw, czyli po żałobnym dniu, w którym wypada rocznica zburzenia obu świątyń jerozolimskich. Kończy się wtedy okres żałoby związany z opłakiwaniem zburzenia świątyni i kraju oraz wygnania Żydów z ich ojczyzny. W języku hebrajskim szabes nachmu oznacza dosłownie „sobota-pocieszcie”. Jest to sobota, w którą odczytuje się podczas nabożeństwa XL rozdział księgi proroka Jezajasza, zaczynający się od słów: Nachmu, nachmu, ami (hebr.: pocieszcie, pocieszcie mój lud). [przypis tłumacza]

324. mechutan — ojciec jednego z nowożeńców. [przypis tłumacza]

325. klezmer (pot.) — muzykant. [przypis tłumacza]

326. Elul (Ełuł) — żydowska nazwa miesiąca odpowiadająca według kalendarza juliańskiego drugiej połowie sierpnia i pierwszej połowie września. [przypis tłumacza]

327. pejsy — długie pasma włosów na skroniach, zwieszające się przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów. [przypis tłumacza]

328. podkoszulek tałesowy — mężczyźni na co dzień pod ubraniem noszą „mały tałes”, rodzaj podkoszulka z frędzlami (cyces). [przypis edytorski]

329. sprawa Dreyfusa — sprawa Alfreda Dreyfusa (1859–1935), francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego, oskarżonego o szpiegostwo na rzecz Niemiec, skazanego na dożywotni pobyt w kolonii karnej w 1894, ułaskawionego w 1906; sprawa podzieliła społeczeństwo francuskie, prowokując wielu intelektualistów do ostrych wypowiedzi (Dreyfusa bronili m. in. Emil Zola i Marcel Proust). [przypis edytorski]

330. vive (fr.) — niech żyje. [przypis edytorski]

331. sycowy — wykonany z prostej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]

332. podkoszulki tałesowe — „małe tałesy”, rodzaj podkoszulków noszonych na co dzień pod ubraniem, z frędzlami (hebr. cicit, jid. cyces) przy rogach. [przypis edytorski]

333. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

334. „Hacefira” — „Jutrzenka”, nazwa pierwszej hebrajskiej gazety w Polsce. Jej redaktorem był Chaim Zelig Słonimski, dziadek Antoniego Słonimskiego. [przypis tłumacza]

335. kahał — żydowska gmina wyznaniowa. [przypis tłumacza]

336. szacher macher — oszustwo. [przypis tłumacza]

337. Słuchali go tak, jak Haman słucha grzechotu kołatek i grzechotek — podczas święta Purim w bóżnicy odczytywana jest publicznie Księga Estery, a kiedy z ust czytającego pada imię Hamana, niegodziwego prześladowcy Żydów, wierni hałasują kołatkami i grzechotkami, żeby je zagłuszyć. [przypis edytorski]

338. Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu; opublikował 20-tomowy cykl powieści Rougon-Macquartowie, przedstawiający pełny obraz epoki (Nana, Germinal, Ziemia, Klęska). Autor najważniejszego artykułu krytycznoliterackiego przedstawiającego teorię oraz estetykę naturalizmu Powieść eksperymentalna. [przypis edytorski]

339. pejsy — długie pasma włosów na skroniach, zwieszające się przed uszami, noszone przez ortodoksyjnych Żydów. [przypis tłumacza]

340. alleluja (hebr. Hallelu Ja) — „chwalcie Boga” (modlitwa). [przypis tłumacza]

341. Purim — żydowskie święto losu. [przypis tłumacza]

342. maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]

343. Pesach — dosł.: „przeskoczyć, ominąć”; nazwa świąt wielkanocnych, pochodząca stąd, że według Biblii dziesiątą plagą, którą Bóg doświadczył Egipcjan przed wyzwoleniem Żydów z ich niewoli, było uśmiercenie egipskich niemowląt pierworodnych płci męskiej, czego dokonując Pan Bóg omijał (przeskakiwał) te domy, w których mieszkali Żydzi (pomazane uprzednio krwią baranka). W święta te Żydom nie wolno spożywać chleba, bułek ani żadnego pieczywa wypiekanego na drożdżach. Ponadto nie wolno używać naczyń, w których gotuje się przez cały rok, gdyż zachodzi obawa, by nie zjeść czegoś, co nie jest przaśne. Używa się więc wtedy specjalnych naczyń oraz jadła dozwolonego przez ściśle przestrzegane przepisy religijne. Pesach jest też nazwą ofiary religijnej w formie uczty, libacji sakralnej. [przypis tłumacza]

344. pud — daw. rosyjska jednostka masy. [przypis edytorski]

345. szalech-mones — dosł.: „posyłanie darów”. W święto Purim istnieje zwyczaj posyłania sobie nawzajem prezentów w postaci najrozmaitszych smakołyków, owoców, a także pieniędzy. [przypis tłumacza]

346. reb — skrót hebrajskiego słowa rabi, które jest tytułem uczonego, rabina itp. U Żydów wyraz reb przed imieniem własnym oznacza szacunek dla osoby, do której zwracają się oni w ten sposób lub o której mówią. Młodszy wiekiem zawsze tak mówi do starszego. [przypis tłumacza]

347. Słuchała ich tak, jak Haman słucha grzechotek w święto Purim — podczas święta Purim w bóżnicy odczytywana jest publicznie Księga Estery, a kiedy z ust czytającego pada imię Hamana, niegodziwego prześladowcy Żydów, wierni hałasują kołatkami i grzechotkami, żeby je zagłuszyć. [przypis edytorski]

348. sycowy — wykonany z prostej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]

349. brys (hebr. brit: przymierze, obrzezanie) — żydowska ceremonia obrzezania niemowlęcia płci męskiej w ósmym dniu jego życia. Jest to chwila przystąpienia człowieka do przymierza, zawartego — według wierzeń religijnych — między Bogiem a praojcem Abrahamem. [przypis tłumacza]

350. kidusz — dosł.: „uświęcenie”; tak nazywa się błogosławieństwo odmawiane nad winem w wigilię sobót i świąt oraz w dni sobotnie i świąteczne tuż po nabożeństwie przedpołudniowym. [przypis tłumacza]

351. Sukot — dosł.: „szałasy”; święto przypadające w pięć dni po Sądnym Dniu. Jest to też święto zbiorów. W święto Sukot pobożni Żydzi stawiają sobie szałasy, na pamiątkę szałasów, w których odpoczywali ich przodkowie wędrujący przez 40 lat do Kanaan po wyzwoleniu ich przez Mojżesza z niewoli egipskiej. [przypis tłumacza]

352. alija — dosł.: „wznoszenie się”; uroczyste wezwanie na bimę [red. WL: podium w środku bożnicy] do odczytania urywku z Pięcioksięgu. [przypis tłumacza]

353. hosen berejszit — osoba wywoływana na bimę [red. WL: podium w środku bożnicy] do odczytania pierwszego rozdziału Biblii, który zaczyna się od słowa: Berejszit... („Na początku...”). [przypis tłumacza]

354. hosen Tora — osoba wywoływana na bimę [red. WL: podium w środku bożnicy] do odczytania ostatniego rozdziału Biblii. [przypis tłumacza]

355. cures — zmartwienia, kłopoty. [przypis tłumacza]

356.