Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖

popr. pisownia: księżniczka. [przypis edytorski]

1667. kosa (tu daw.) — warkocz. [przypis edytorski]

1668. xiężna — dziś popr. pisownia: księżna. [przypis edytorski]

1669. skazka (z ros.) — bajka. [przypis edytorski]

1670. kraśny — dziś popr. pisownia: krasny, tj. czerwony a. barwny. [przypis edytorski]

1671. ocz — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]

1672. wynijść (daw.) — wyjść. [przypis edytorski]

1673. synu — dziś popr. forma C. l.poj.: synowi. [przypis edytorski]

1674. inszy (daw.) — inny. [przypis edytorski]

1675. patrzeć wracających — oglądać wracających, przeglądać. [przypis edytorski]

1676. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

1677. znojny — tu: zmęczony, spocony. [przypis edytorski]

1678. układli — dziś popr.: ułożyli, poukładali. [przypis edytorski]

1679. wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

1680. brzemie — dziś popr. pisownia: brzemię. [przypis edytorski]

1681. wczora (daw.) — wczoraj. [przypis edytorski]

1682. młódszy — dziś popr. pisownia: młodszy. [przypis edytorski]

1683. xiążęta żmudzkie i trockie — dziś popr.: książęta żmudzcy i troccy. [przypis edytorski]

1684. włosy złotemi — dziś popr. forma N. lm: złotymi włosami. [przypis edytorski]

1685. komor — dziś popr.: komar. [przypis edytorski]

1686. kładnąc — dziś popr. forma: kładąc. [przypis edytorski]

1687. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

1688. kładnie — dziś popr. forma: kładzie. [przypis edytorski]

1689. domagać — dziś: domagać się. [przypis edytorski]

1690. wreście — dziś popr.: wreszcie. [przypis edytorski]

1691. uchylił głowy — tu: skinął głową na potwierdzenie. [przypis edytorski]

1692. zpod — dziś popr. pisownia: spod. [przypis edytorski]

1693. macierz (tu daw.) — matka. [przypis edytorski]

1694. wezmiecie — dziś popr. pisownia: weźmiecie. [przypis edytorski]

1695. kto pod nią schował, kto pod nią urodził — dziś oba czasowniki zwrotne: schował się, urodził się. [przypis edytorski]

1696. wiano (daw.) — ślubny dar męża dla żony, zabezpieczenie posagu. [przypis edytorski]

1697. opona (tu daw.) — zasłona, przykrycie. [przypis edytorski]

1698. co dotknie — dziś popr.: czego dotknie. [przypis edytorski]

1699. jak król ów bajeczny przerabia na złoto — nawiązanie do mitu gr. o frygijskim królu Midasie, dla którego wymarzona zdolność zamiany w złoto dotkniętych przedmiotów okazała się ostatecznie przekleństwem. [przypis edytorski]

1700. zmięszany — dziś popr.: zmieszany. [przypis edytorski]

1701. zsyłać — tu: wysyłać listy. [przypis edytorski]

1702. czekając z pokłony — czekając z pokłonami, tj. wstrzymując się z przekazaniem pozdrowień (matce). [przypis edytorski]

1703. rzadzéj — dziś popr.: rzadziej. [przypis edytorski]

1704. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

1705. sokoł — dziś popr. pisownia: sokół. [przypis edytorski]

1706. wskróś — dziś popr.: wskroś. [przypis edytorski]

1707. pochyły — tu: przygarbiony. [przypis edytorski]

1708. Bogóm — dziś popr. forma C. lm: Bogom. [przypis edytorski]

1709. rozgościć — dziś popr.: rozgościć się. [przypis edytorski]

1710. któś taki (daw.) — kim jesteś. [przypis edytorski]

1711. xiążęcy — dziś popr. pisownia: książęcy. [przypis edytorski]

1712. męzki — dziś popr. pisownia: męski. [przypis edytorski]

1713. osuty (daw.) — osnuty, spowity. [przypis edytorski]

1714. roskosz — dziś popr. pisownia: rozkosz. [przypis edytorski]

1715. imie — dziś popr. pisownia: imię. [przypis edytorski]

1716. ktożeś ty (daw.) — kim jesteś. [przypis edytorski]

1717. mięszać — dziś popr.: mieszać. [przypis edytorski]

1718. jastrząb’ — dawna pisownia, z zaznaczoną miękkością końcowego b; dziś popr.: jastrząb. [przypis edytorski]

1719. pastwa (daw.) — ofiara. [przypis edytorski]

1720. ptastwo — dziś: ptactwo. [przypis edytorski]

1721. skośniały — skostniały. [przypis edytorski]

1722. spodnica — dziś popr. pisownia: spódnica. [przypis edytorski]

1723. wstępywać — dziś popr.: wstępować. [przypis edytorski]

1724. Gulbi (mit. litew.) — duch opiekuńczy. [przypis edytorski]

1725. użyzniać — dziś popr. pisownia: użyźniać. [przypis edytorski]

1726. Turza Góra — dziś: Góra Zamkowa. [przypis edytorski]

1727. gród Gedymina — Wilno. [przypis edytorski]

1728. Łysą Górę — dziś: Góra Trzech Krzyży a. Góra Trzykrzyska; wcześniej także Krzywa Góra. [przypis edytorski]

1729. swoję — dziś popr. forma B. lp r.ż.: swoją. [przypis edytorski]

1730. Bogóm — dziś popr. forma C. lm: Bogom. [przypis edytorski]

1731. Juljanna, właśc. Julianna twerska (ok. 1325–1392) — córka księcia twerskiego Aleksandra, druga żona Olgierda Giedyminowicza, matka Jagiełły. Była chrześcijanką; wg legendy ufundowała cerkiew ku czci męczenników chrześcijańskich Jana, Eustachego i Antoniego straconych w 1347 r. za przyjęcie prawosławia. [przypis edytorski]

1732. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

1733. kniaziu — dziś popr. forma C. lp: kniaziowi. [przypis edytorski]

1734. Dymitr, właśc. Dymitr Doński (1350–1389) — wielki książę moskiewski i włodzimierski, święty kościoła prawosławnego. [przypis edytorski]

1735. jaje — dziś: jajo a. jajko. [przypis edytorski]

1736. znać — tu: wiedzieć. [przypis edytorski]

1737. o lepszą (daw.) — o lepsze, o pierwszeństwo. [przypis edytorski]

1738. Dymitru — dziś popr. forma C. lp: Dymitrowi. [przypis edytorski]

1739. święto w Sobotę — Wielka Sobota wielkanocna. [przypis edytorski]

1740. posły — dziś popr. forma M. lm: posłowie. [przypis edytorski]

1741. gońce — dziś popr. forma M. lm: gońcy. [przypis edytorski]

1742. Michał Twerski, Michał Aleksandrowicz (1333–1399) — książę twerski od 1368, wielki książę twerski od 1382; brat Julianny, drugiej żony Olgierda Giedyminowicza; wuj Jagiełły. [przypis edytorski]

1743. Światosławu — tak w źródle, prawdopodobnie pomyłka, powinno być: Światosław (tak sugeruje rytm wiersza). [przypis edytorski]

1744. Drucki, właśc. Dymitr Starszy Olgierdowic (1320–1399) — książę drucki i wielki książę trubecki, jeden z synów Olgierda Giedyminowica. [przypis edytorski]

1745. Andrzéj Połocki, Andrzej Garbaty a. Andrzej Olgierdowic (1319–1399) — książę połocki, starszy przyrodni brat Jagiełły. [przypis edytorski]

1746. Lubart Dymitr Giedyminowicz (ok. 1313 – przed 1386) — syn Giedymina, książę połocki, włodzimierski i halicki. [przypis edytorski]

1747. lacka rubież (daw.) — polska granica. [przypis edytorski]

1748. ćma (tu daw.) — ogromna ilość, tłum. [przypis edytorski]

1749. szeptają — dziś popr. forma: szepczą, rzadziej: szepcą. [przypis edytorski]

1750. brat Michał, właśc. Koriat Michał Giedyminowicz (ok. 1307 – ok. 1365) — jeden z synów Giedymina, książę Nowogródka. [przypis edytorski]

1751. czerń (tu daw.) — tłumy ludzi niskiego stanu, biedota, chłopstwo. [przypis edytorski]

1752. z wiatry na skrzydła się mienia — zamienia się z wiatrami na skrzydła, tj. bardzo szybka. [przypis edytorski]

1753. gnać się — dziś popr.: gnać. [przypis edytorski]

1754. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

1755. nie ma — taka pisownia w tym miejscu w wydaniu źródłowym; rym (trzyma) świadczy jednak o wymowie z é pochylonym: nié ma. [przypis edytorski]

1756. Góra Pokłonna — pot. Pokłonka, wzniesienie kiedyś daleko poza granicami miasta, obecnie w centrum Moskwy, na terenie Parku Zwycięstwa. [przypis edytorski]

1757. mrówię — dziś popr.: mrowie. [przypis edytorski]

1758. Olgierdow — dziś: Olgierdowy a. Olgierda. [przypis edytorski]

1759. spójrzeć — dziś popr. pisownia: spojrzeć. [przypis edytorski]

1760. strzymać (daw.) — tu: dotrzymać. [przypis edytorski]

1761. Kremlu — dziś popr. forma D.: Kremla. [przypis edytorski]

1762. Kremel — dziś popr.: Kreml. [przypis edytorski]

1763. dotknąć się — dziś: dotknąć. [przypis edytorski]

1764. xiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

1765. Krewiczanie a. Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]

1766. młódszy — dziś popr. pisownia: młodszy. [przypis edytorski]

1767. gnać się — dziś popr.: gnać. [przypis edytorski]

1768. Elżbieta, tj. Elżbieta Łokietkówna (1305–1380) — siostra Kazimierza Wielkiego, regentka Polski po jego śmierci. Żona króla Węgier Karola Roberta, matka węgierskiego i polskiego króla Ludwika Węgierskiego, babka królowej polskiej Jadwigi. [przypis edytorski]

1769. Tarnow — dziś popr. pisownia: Tarnów. [przypis edytorski]

1770. zwycięzki — dziś popr. pisownia: zwycięski. [przypis edytorski]

1771. ubiedz — dziś popr. pisownia: ubiec; tu: zdążyć zająć. [przypis edytorski]

1772. zwycięztwo — dziś popr. pisownia: zwycięstwo. [przypis edytorski]

1773. Prussy — dziś popr. pisownia: Prusy. [przypis edytorski]

1774. na Wilnie — tj. na zamku wileńskim. [przypis edytorski]

1775. alus (litew.) — piwo. [przypis edytorski]

1776. synóm — dziś popr. forma C. lm: synom. [przypis edytorski]

1777. bracióm — dziś popr. forma C. lm: braciom. [przypis edytorski]

1778. Wilija — dziś: Wilia. [przypis edytorski]

1779. Juljanna — dziś popr. pisownia: Julianna. [przypis edytorski]

1780. chrześcijaninem — tu w źródle pisownia: chrześcianinem. Rytm wiersza sugeruje, że wyraz ten w tym miejscu należy wymawiać jako czterosylabowy: chrześć-ja-ni-nem. [przypis edytorski]

1781. syny twe — dziś popr. forma M. lm: twoi synowie. [przypis edytorski]

1782. bojary moje — dziś popr. forma M. lm: moi bojarzy. [przypis edytorski]

1783. rodnia (daw.) — rodzina. [przypis edytorski]

1784. swoję — dziś popr. forma B. lp r.ż.: swoją. [przypis edytorski]

1785. młódszy — dziś popr. pisownia: młodszy. [przypis edytorski]

1786. synu — dziś popr. forma C. l.poj.: synowi. [przypis edytorski]

1787. dziecióm — dziś popr. forma C. lm: dzieciom. [przypis edytorski]

1788. dziadowska wiara — wiara dziadów, tj. przodków. [przypis edytorski]

1789. Lubart Dymitr Giedyminowicz (ok. 1313 – przed 1386) — syn Giedymina, książę połocki, włodzimierski i halicki. [przypis edytorski]

1790. Jawnut, dziś raczej Jawnuta, litew. Jaunutis (ok. 1305–1366) — jeden z ośmiu synów Giedymina, brat Olgierda i Kiejstuta. Miał zostać następcą ojca i przejąć Wilno, ale bracia pokonali go, a władcą Litwy został Olgierd. Jawnuta przyjął prawosławie, licząc na pomoc władców ruskich w odzyskaniu władzy, ale ostatecznie wrócił na Litwę i osiadł w majątku, wyznaczonym mu przez braci. W momencie śmierci Olgierda nie żył już od 11 lat. [przypis edytorski]

1791. Patelo, Pateno, Potelo (mit. litew.) — litewskie bóstwo, przewodnik dusz. [przypis edytorski]

1792. Juljanna — dziś popr. pisownia: Julianna. [przypis edytorski]

1793. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

1794. moję — dziś popr. forma B. lp r.ż.: moją. [przypis edytorski]

1795. cisnął — dziś: ściskał. [przypis edytorski]

1796. łzóm — dziś popr. forma C. lm: łzom. [przypis edytorski]

1797. zaprzeć (daw.) — zamknąć. [przypis edytorski]

1798. wiżos (z litew.) — obuwie. [przypis edytorski]

1799. zamkniętemi oczy — dziś popr. forma N. lm: zamkniętymi oczami. [przypis edytorski]

1800. dyszeć — tu: oddychać. [przypis edytorski]

1801. nócić — dziś popr. pisownia: nucić. [przypis edytorski]

1802. xiężna — dziś popr. pisownia: księżna. [przypis edytorski]

1803. Juljanna — dziś popr. pisownia: Julianna. [przypis edytorski]

1804. rauda (z litew.) — pieśń pogrzebowa. [przypis edytorski]