Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Epopeja w dwunastu księgach opowiadająca o podróży Eneasza, który po upadku i spaleniu jego ojczystego miasta Troi dąży, kierowany wróżbami, do kraju swego przodka Dardanosa. Tam, w Italii, stoczywszy walkę z miejscowymi ludami, Eneasz zakłada nowe państwo, Rzym.
Droga do tego szczytnego celu jest jednak kręta i niebezpieczna, wiedzie przez wiele krain, a nawet prowadzi przez podziemne królestwo zmarłych. Przy okazji opowieści o przygodach Eneasza i jego towarzyszy oraz o zmaganiach poprzedzających powstanie Rzymu, czytelnicy zostają wprowadzeni w świat mitów i wierzeń starożytnego świata.
Wergiliusz pisał Eneidę u schyłku życia, w latach 29–19 p.n.e. i nie dokończył dzieła, choć aby temu sprostać, podjął podróż do Grecji, ojczyzny Homera. Epos został wydany dwa lata po śmierci autora, wbrew jego ostatniej woli, w redakcji dokonanej przez dwóch jego przyjaciół, na polecenie cesarza Oktawiana Augusta.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wergiliusz
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Eneida - Wergiliusz (gdzie czytac ksiazki online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wergiliusz
lud Latynów do pracy się garnie
Wśród lasów. Pod siekierą wysoki grzmi jesion,
Wali się bór sosnowy, pod niebo wyniesion,
Zgrzytają kliny w dębie i we wonnym cedrze;
Raz po raz wóz skrzypiący przez gąszcza się przedrze.
A już Wieść, przesłanniczka tak wielkiej boleści,
Dobiegła do Ewandra grodu i przedmieści,
Gdzie świeżo o zwycięstwach Pallasa szły gwary.
Arkadzi do bram biegną; jak zwyczaj chce stary,
Żałobne chwycą głownie — wnet droga rozpłonie
Rzędem świateł, szeroko odsłoni się błonie.
Z przeciwka rzesza Frygów, zawodząc z rozpaczą,
Złączy szyk. Gdy wchodzących do grodu zobaczą
Niewiasty, zgiełkiem miasto napełnią dokoła.
Ewandra żadna siła powstrzymać nie zdoła:
Zbiega w tłum. — Gdy z Pallasem mary staną z bliska,
Pada na ciało, z jękiem i łzami je ściska,
Wreszcie skargą tak koi bolesnych trosk nawał:
«Nie takieś mi, Pallasie, przyrzeczenia dawał,
Że nie złożysz ufności zbytniej w srogim Marsie!
Wiedziałem ja, o dziecię, jak wojenny żar się
W serce wślizga, gdy pierwszy bój wezwie do sławy!
O pierwszyzno młodzieńcza! O początku łzawy
Bliskiej wojny! O modły, których nie spełniono,
Śluby daremne!... Szczęsnaś, o droga ma żono,
Żeś zmarła, tej boleści nietknięta nawałem!
Ja zaś żyję i losy me przemóc musiałem,
Rodzic!... Przecz833 mnie wśród Trojan, przy oręża zgrzycie,
Nie przeszył grot rutulski? — sam oddałbym życie,
I mnie by, nie Pallasa, do dom odnosili —
Was, Teukrów, nie winiłbym za sojusz w tej chwili
I za dane prawice. — Starości mej właśnie
Ta śmierć się należała! Lecz choć syn mój gaśnie
Przed czasem, wielu przecież rękoma własnemi
Wolsków pobił i Teukrów wwiódł do Lacjum ziemi...
Jać sam nie inny pogrzeb dałbym, synu drogi,
Jak zbożny Enej, wielcy Frygowie bez trwogi,
Tyrreńscy wodze oraz drużyna ich cała.
Wielki łup niosą, który dłoń twoja pobrała!
Twe by zbroje na wielkim słupie teraz lśniły,
Gdyby równy był wiek wasz i te same siły,
Turnie! Lecz czemuż Teukrów zatrzymuję w mieście,
Nieszczęsny? Idźcie, słowa me królowi nieście:
Że po śmierci Pallasa nie schodzę do grobu,
Prawica twa to sprawia: pomstę za nas obu
Winieneś wziąć na Turnie! Tej braknie ci chwały
I szczęścia. — Uciech życia nie żądam, zbolały,
Lecz syna cień ucieszyć wśród Manów przestworza!»
Tymczasem, na znój budząc ludzi, miła Zorza
Rozbłysła ponad ziemią i morza odmętem.
Ojciec Enej i Tarchon na wybrzeżu krętem
Wznoszą stosy. Jak zwyczaj chce, ległych swych ciała
Znoszą na nie. Pożoga smutna zajaśniała,
Wysokie niebo w ciemnym ukryło się dymie.
Po trzykroć w lśniących zbrojach okrążą olbrzymie
Stosy; po trzykroć wodą żar i dymu chmury
Skropią z koni i okrzyk wydadzą ponury.
Ziemię i oręż wokół łez zwilżyła rosa.
Krzyk mężów i trąb dźwięki biją pod niebiosa.
Łup zdarty z ciał latyńskich do ognia tłum wlecze,
W żar miotają szyszaki i ozdobne miecze,
Uzdy i koła — inni zaś znanych tarcz zwały
Na stos kładą i włócznie, co szczęścia nie miały.
Wiele wołów w krąg ognia biją na cześć Śmierci;
Szczeciaste wieprze społem porąbią na ćwierci
I owce z pól spędzone. Tłum patrzy, jak płoną
Ciała druhów, dobywa kość na wpół spaloną,
I nie chce odejść, póki noc nieba w pomroce
Nie skryje i gwiazd skrzących rój nie zamigoce.
Niemniej i z drugiej strony, wśród Latynów, wrzała
Robota. Liczne stosy wznoszą, ległych ciała
Jedne w ziemię zakopią, inne w noc i we dnie
Do bliskich ziem i w miasta odnoszą sąsiednie.
Resztę na stos ogromny pozbierawszy, społem
Bez liczby i wyróżnień palą. Wielkim kołem
Płonące ognie obszar pól złocą szeroki.
Już trzecia zorza chłodne rozproszyła mroki:
Jęcząc, zebrany popiół z kośćmi zbielałemi
Grzebią i kryją kopcem z ciepłej jeszcze ziemi.
Dopieroż w domach, w grodzie możnego Latyna834,
Największy zgiełk i lament najsroższy się wszczyna.
Tam matki nieszczęśliwe, synowe i siostry,
I chłopcy, których ojców uśmiercił grot ostry,
Przeklinają bój srogi i zaloty razem
Turna. Temu się każą potykać żelazem,
Kto berła chce Italii i najpierwszej chwały.
Szczególnie srogo Drances się miota zuchwały,
Krzycząc, że jeno Turna do boju wróg woła.
Przecież i inne głosy się ozwą dokoła —
Za Turnem, bo królowej osłania go imię,
Wojennych zasług sława i łupy olbrzymie.
Gdy tak w tłumie stłoczonym zgiełk i lament wzrasta,
Oto posły z wielkiego Diomeda miasta
Odpowiedź niosą, że się nie przydały na nic
Zabiegi, złoto, dary kosztowne bez granic
I długie prośby; innej im szukać przystoi
Pomocy lub o pokój błagać króla Troi.
Traci ducha król Latyn. Z płaczem głośnym: «Nie ja —
Rzekł — ale losy jawnie wzywają Eneja.
Gniew bogów świadczy o tym i mogiły świeże!»
Zaraz więc na sejm walny starszych mężów zbierze,
Przez gońce przyzywając ich w zamek wysoki.
Oni schodzą się, tłoczą do gmachu bez zwłoki,
Gromadnie. — Starszy laty i powagą społem,
Zasiadł Latyn w pośrodku z nachmurzonym czołem.
Wzywa, by odprawieni z Etolii posłowie.
Odpowiedź króla całą w porządnej osnowie
Przedłożyli. Umilkła naokół drużyna,
A Wenul, według zleceń, tak mówić zaczyna:
«Widzielim Diomeda i Argiwów cały
Obóz. Żadne nas trudy w drodze nie wstrzymały,
Ścisnęlim rękę, której zburzyć było danem
Ilium835. On Argirypy gród z ojczystym mianem
Zakładał wśród Japygów na Garganu niwie.
Kiedy weszlim w próg domu, przyjęci życzliwie,
Niesiem dary — ojczyznę, ród nasz wyznawamy,
Kto zaczął wojnę, co nas wiedzie w Arpiów bramy836
Wysłuchawszy, z przyjazną tak ozwie się twarzą:
»O szczęśliwi Auzońce, których losy darzą
Saturna pieczą! Cóż was przynagla spokojny
Rzucać łan i w nieznanej wir puszczać się wojny?
My wszyscy, co miecz wnieślim do iliońskiej ziemi —
Pomijam bój pod Troi mury wysokiemi
I trupy, które poniósł Symoent — bez miary
Wszyscy zgoła za zbrodnie swe ponieślim kary.
I Pryjam czułby litość! O prawdzie słów szczerej
Minerwy smutna gwiazda świadczy i Kaferej837
Z wojny też w różne strony zbiegł zastęp nasz dumny:
Menelaj, Atreusza syn, ujrzał kolumny
Proteja838, Ulis widział Cyklopy przy Etnie...
Cóż mówić o Pyrrusie839, o wygnanym szpetnie
Idomeneju840. Lokrach z libijskiego brzega841?
Sam Achiwów wódz842, ledwo ojczyzny dobiega,
Z rąk złorodniczej małżonki zginął843 tuż za progiem;
Cudzołożnik owładnął złotem Azji drogiem.
Nie chciały także bogi, bym ja miłej żonie844
Był wrócon, Kalidonu piękne ujrzał błonie.
Potem dziw oczom moim się zjawił obrzydły:
Stracone druhy w przestwór uniosły się skrzydły
Jako ptaki nad rzeką (jakąż niebo śle mi
Karę!) — wśród skał się skarżą głosy żałosnemi!
To nieszczęście już w onym czasie mnie czekało,
Gdym z orężem się porwał na niebianki ciało,
Szalony, i prawicę zraniłem Wenerze.
Nie żądajcie, bym w boje szedł, wiążąc przymierze!
Nie walczę ja z Teukrami, odkąd leży w pyle
Pergam, i dawnych znojów nie wspominam mile.
Dary, które niesiecie mi z ojczystej niwy,
Oddajcie Enejowi. Niegdyś bój straszliwy
Zbliżył nas; wierzcie temu, co doznał, jak wali
On w tarcze, jak oszczepem dosięga z oddali.
Gdyby jeszcze dwóch takich w idajskich krainach
Żyło mężów, wśród grodów swych ujrzałby Inach
Dardanów, klęskę Grecy ponieśliby sami.
Kto trzymał nas pod Troi twardymi murami,
Jak nie Hektor i Enej? Mocą mężnej dłoni
Tryumf Grajów o dziesięć lat odwlekli oni.
Obaj szlachetni, sławę miłujący szczerze,
Ten bardziej zbożny. Zatem przyjmijcie przymierze.
Jakie daje, broń rzućcie, co szczęścia wam nie da...«
Oto, królu najlepszy, odpowiedź Diomeda
Słyszałeś, i co sądzi o całej tej wojnie».
Na te słowa wysłańców zawrzał niespokojnie
Tłum Auzońców: jak kiedy skał wielkie odłamy
Zawalą bystry strumień — szum słychać u tamy
I grzmią brzegi sąsiednie, tłuczone przez fale.
Gdy umysły i usta ochłodły w zapale,
Wezwawszy bogów, z tronu świetnego król powie:
«O rzeczy tak dla kraju ważnej, Latynowie,
Wolałbym, i byłoby lepiej, nie w tej chwili
Radzić, gdy mury możny wróg zdobyć się sili.
Bój przykry, druhy, z rodem prowadzimy bożym,
Przeciw niezwyciężonym zastępom się srożym,
Których zgoła nie łamie najcięższych klęsk nawał.
Nadzieję, jaką oręż etolski wam dawał,
Złóżcie — nadzieja w siłach. — Lecz jak one giną,
Jak ciężką nas los wrogi przytłacza ruiną,
Na oczy widzieliście, bolejąc niemało.
Nikogo nie oskarżam: co męstwo zdołało,
Czynilim; lud nasz toczył bój niezmordowanie.
Teraz, jakie myśl trwożna nasuwa mi zdanie,
Posłuchajcie, — krótkimi rzecz streszczę wam słowy:
Mam z dawna ziemię, żyzny ugór nadtybrowy,
Co na zachód Sykanów sięga pasmem długiem;
Auruńcy i Rutule ją sieją i pługiem
Krają stoki, z gór trzody spędzają co jesień.
Ten łan i cały obszar sosnowych zalesień
Przyjaźnie dajmy Teukrom i na słusznym prawie
Zawarłszy pokój, władzą dzielmy się łaskawie.
Niech osiędą, gdy pragną, i założą miasto.
Jeśli zaś w inne kraje chcą ruszyć, niech nas to
Nie trapi, byle z naszych ziem wyszli bez ujmy.
Dwanaście statków z dębów italskich zbudujmy
Lub więcej; leży wszelki nad rzeką budulec.
Liczbę i rodzaj sami przepiszą, my ulec
Winni; — spiż damy, pracę i wszelkie narzędzie.
Nadto stu przednich posłów wybrać trzeba będzie
Z Latynów rodu, z prośbą o przymierza związek.
Niechaj idą, oliwnych pęk niosąc gałązek;
Reszty złoto, słoniowa kość niechaj dokona,
Tron i płaszcz, władzy naszej królewskie znamiona. —
Radźcież więc i wesprzyjcie sprawę nadwątloną!»
Wtedy Drances, któremu gorzkie w piersi płoną
Gniewy i sława Turna spać nie da spokojnie,
Bogaty i wymowny, lecz lichy ku wojnie,
Wśród obrad zawsze gotów wytrwać do ostatka,
W wichrzeniu pierwszy — z rodu możnego go matka
Powiła, lecz o mianie rodzica nikt nie wie —
Wstał i tymi słowami odezwie się w gniewie:
«Rzecz znaną, w której zbędne są rozwlekłe słowa,
Doradzasz, dobry królu: każdy z nas, choć chowa
Milczenie, dobrze świadom jest ludu niedoli!
Niechże nam da przemówić, odetchnąć pozwoli
Ten, którego złe wróżby, złość w sercu szalonem
(Bo powiem, choćby jego miecz groził mi zgonem),
Zgubiły tylu wodzów, tak iż gród nasz cały
Tonie w żałości, kiedy on trojańskie wały
Ucieczką brać próbuje, trwożąc okrąg nieba
Mieczem. — Do darów, których nam wiele słać trzeba
Dardanidom (jak słusznie mówisz), jeden dodaj,
Najlepszy z królów: rękę twej córki — i bodaj
Niczyj gniew nie odstraszył cię, ojcze, w tej mierze;
Z tak godnym zięciem zawrzyj wieczyste przymierze.
Lecz jeśli wszyscy w takiej zostają obawie,
Błagajmy jego, niechaj ustąpi łaskawie
Praw, właściwych królowi i ojczyźnie społem! —
Przecz drugim giąć się każesz pod walki mozołem,
Ty, coś główną przyczyną klęsk Lacjum i zguby!
Nie ma w boju zbawienia! — O pokój cię luby
Prosim, Turnie, z rękojmią trwałą; w pierwszym rzędzie