Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

w wierze doktorów z księdzami,

Co celują2171 bystremi inszych rozumami

Aby dobrej Marfizie, skoro ją okrzcili,

Tajemnice w zakonie skryte wynurzyli.

Przyszedł poważny Turpin w biskupiem ubierze

I najpierwsze początki robi w świętej wierze.

Karzeł z pompą, z wielkiemi ceremoniami

Podnosi od zbawiennej wody, a prośbami

Boga błaga rzewnemi — ale o tem skrócę,

A do zmysłu się znowu grabinego wrócę,

Z którem zstępował Astolf z nieba wysokiego

Na wozie, Heliasza co porwał wielkiego.

Już zjeżdżał z jasnej sfery z naczyniem szczęśliwem

Grof na ziemię pospołu z prorokiem prawdziwem,

Aby rozum mistrzowi wojn2172 krwawych wielkiemu

Wrócił, co głupstwem czyni strach światu wszystkiemu,

Gdy mu ziółko ukazał mocy doświadczonej

Apostoł na dolinie przykro pochylonej

I kazał, aby oczu tknął niem Synapowi,

Bo tak ku pierwszemu go przywróci wzrokowi.

A on tak za tę, jako za pierwsze posługi,

Których mu czas zapomnieć i wiek nie da długi,

Ma przebranego ludu pozwolić tak wiele,

Z którem Bizertę mocną zdoła obledz śmiele;

Z temi zaś jako miejsca puste z Murzynami2173

Przejdzie, aby zasuty nie zginął piaskami,

Jako mu prędkich wichrów wściekłość nie dokuczy,

Najświętobliwszy starzec powieda i uczy.

A potem go do konia prowadzi rączego,

Co Rugierów beł przedtem i wieszczka starego.

Żegna grof święte kraje, odpuszczenia prosi

I na swem hipogryfie wzgórę się podnosi.

Bok o bok z Nilem bieży2174 i swą tam prostuje

Bestyą, gdzie obłoki niższe upatruje;

A poznawszy Nubią, powolnemi loty

Spuszczał się prosto w pałac do Synapa złoty.

O, jako z niewymowną chęcią go przymuje,

O, jak ochoty dziwne w twarzy ukazuje!

Dobroczynności mu tkwią w sercu znamienite,

Pomni, iż z państwa wygnał ptastwo jadowite;

Ale skoro grof dobry moc ziela drogiego

Powiedział i przycisnął na źrzenice jego,

Dopiero się król wielki, przejrzawszy, raduje,

Dopiero go, jak Boga, czci, chwali, szanuje!

I nie jeno tak wiele dał wojska swojego,

Co Bizertę wywróci z gruntu ostatniego,

Lecz sto tysięcy nadto wybrać rozkazuje,

Z któremi sam bez zwłoki jechać obiecuje.

Ledwie lud wszystek stanął w polu zgromadzony,

Zaraz szerokie łąki, pola okrył ony.

Prawda, iż pieszo byli, bo w tamecznej stronie

Wielbłądy tylko same rodzą się i słonie.

Tej nocy, co z Nubiej wyjazd poprzedzała,

Taka grofowi rada najlepsza się zdała,

Aby na hipogryfie góry południowe

Oglądał, gdzie są lochy głębokie Austrowe2175,

Z których z najprzykrszem szumem swe wydyma gniewy,

Skały, drzewa porywa, jako letsze plewy.

Uczynił tak, jaskinią nalazł, miejsce potem,

Skąd na morza wściekłość śle z żeglarskiem kłopotem.

A iż w pamięci Jana najświętszego chował

Nauki, pęcherz z niemałej skóry nagotował;

I kiedy srogi Notus2176 spał po prącej w dziurze,

On na cienkiem, nachytrszy2177, zawiesił go sznurze

Na kształt sidła jakiego tuż przy samem wietrze,

Aby, skoro się porwie rano trząść powietrze,

Wpadł w miech niespodziewanie i tam zawiązany

Z hańbą szaleniec wielką dyszał, poimany.

Sprawił to; potem z łupu już uweselony,

Przybieżał do Nubiej w etyopskie strony

I tegoż dnia puścił się w drogę z wojski swemi,

Żywności z potrzebami wziąwszy wojennemi.

Idzie obok Atlanta najwynieślejszego,

Który Maurytanią od słońca przykrego

Zasłania, środkiem piasków, co już żadnej szkody

Nie czynią, gdy Austrowe milczą niepogody.

I wszedszy na część góry, oczyma bystremi

Upatruje z wodami równinę morskiemi.

Potem mężniejszych z ludu obiera swojego,

Którzy są sposobniejszy do Marsa krwawego,

I z niemi idzie w górę barziej wywyszszoną,

Co się w końcu z doliną dzieli rozciągnioną;

W tem miejscu, iż szerokie, wszystkich zostawuje,

A sam na trochę wyszszy pagórek wstępuje.

Tam upadł na kolana swe, zachwyconemu

Podobny, i modlił się mistrzowi świętemu;

A tusząc, iż przyjęte będą prośby jego,

Ciskał na dół moc wielką kamienia twardego.

Ojak, kto ma nadzieję w Bogu, zyskał siła!

O, jak szczęśliwy, wiara kogo uzbroiła!

Z skał wywalonych mocą, konie w mgnieniu oka

Zstały się, które i sam grof widzi z wysoka,

Gdy z wesołemi krzyki po pagórkach onych

I po polach, w szerokiem placu rozwiedzionych,

Zawód wielki biegały, ten szpakowatemu

Podobny, ten cisawy, ten jasno-siwemu.

Murzynowie, co niżej w równinie czekali,

Skoro dzielne bez prącej konie połapali,

Najrętszy dziwnie prędko strzemion dopadają,

Koła jak najcieśniejsze dla próby działają.

Sto ośmdziesiąt tysięcy grof wojska pieszego

Wsadził we dwie godzinie na konia rączego

I obegnał afrycki lądem kraj wokoło,

Wyborniejszych na samo postawiwszy czoło.

Pali żołnierz, plundruje, uwodzi korzyści,

Choć powierzonych fezki król pilnuje włości

I Branzard2178 z poruczenia Agramanta swego;

Cóż potem: nie mogą znieść sił wojska wielkiego.

W łodzi lekkiej, którą nieść zwykł żagiel przez wały

Tak żartko, iż nie jest ptak lotów prędszych śmiały,

Posłali, oznajmując swojemu królowi,

Że nie jeno wytrzymać polem Murzynowi

Nie mogą, ale odbiedz muszą i Afryki:

Tak jem potężne wojska coraz mylą szyki.

Poseł przybiegszy, króla w pół obleżonego

Zastał w Arii; sam Karzeł z wojskiem szedł do niego.

Dopiero na nowinę taką zadumiały,

Gryzie się, żyły z strachu i z gniewu skakały;

Widzi, iż nabywając królestwa cudzego,

Bez mała nie utraci w kilku dniach własnego.

Królów, książąt pogańskich zwołać rozkazuje;

Czoło marszczy, brwi krzywi, smutną ukazuje

Postać, na Marsylego z Sobrynem pogląda,

Których rady w najgorszych raziech zawsze żąda.

Potem rzekł: »Wiem ja dobrze, iż boskie wyroki

»Miecą czasem strzały swe bez żadnej odwłoki,

»Skąd jeśli szkoda jaka przydzie człowiekowi,

»Mniej winien ani się to ma nierozumowi

»Słusznie przyczytać jego; lecz kto wiedząc, błądzi,

»Sam sobie przyczyną jest, sam się niechaj sądzi.

»Zgrzeszyłbym, zostawiwszy Afrów bez obrony,

»Gdybym się beł spodziewał wójsk z nubijskiej strony.

»Ale któż jest tak mądry prócz Boga samego,

»Coby wiedział pewny czas nieszczęścia przyszłego?

»Kto to kiedy rozumiał, aby lud daleki

»Chciwej używać myślił na me państwo ręki?

»Lud, co go nieprzejrzane piaski dzielą z nami,

»Grób i śmierć najpewniejsza, gdy igra z wiatrami,

»Ato obiegł Bizertę, wszerz, wzdłuż ziemię psuje,

»Pustoszy, w mieście, w polu leje krew, morduje«.

»Na tak pochyłe rzeczy ratunku zdrowego

»Proszę: mamli stąd jechać, zamysłu chciwego

»Nie natkawszy, czy czekać, ażby w łykach moich

»Beł Karzeł, a z koroną postradał państw swoich,

»Albo jakobym wraz mógł i swą wyswobodzić

»Stolicę i królestwu tutecznemu szkodzić?

»Kto co wie, niechaj mówi: na moje sumnienie

»Usłucham, bo nas, widzę, gubi to milczenie«.

Tak rzekł król; a gdy żaden nic nie odpowiedział,

Pojrzał na Marsylego, który bliżej siedział,

Dając znać, iż to właśnie należało jemu,

Zaczem dosyć ma czynić powołaniu swemu.

A ten też zaraz powstał, kolana i głowę

Wprzód skłoniwszy, szanując króla, potem mowę

Zaczął, gdy znowu na swem siadł królewskiem tronie,

A najbielsze koroną złotą okrył skronie:

Lubo dobre przynosi lub złe sława wieści,

»Zwyczaj ma, królu, swoich przyczyniać powieści;

»Diategom ja beł zawsze serca jednakiego,

»Choć żal dręczył, choć rozkosz lała z brzegu swego,

»W tej wadze mając strachy, w której i nadzieje,

»Bo dziś przeciwna smęci, a jutro się śmieje,

»Wesoła; lecz gdy samej prawdy dojedziemy,

»Iż język siła przydał, snadno się dowiemy.

»Słusznie mu mniej potrzeba wierzyć w każdej rzeczy,

»Zasadziwszy zmysł, rozum przeciwko człowieczy.

»Bo co za podobieństwo i teraz, słyszemy,

»Aby z ludimi Afrykę tak niezliczonemi

»Jeden król miał najechać hardzie, srogo, śmiele

»Przez piasek niebezpieczny, przez królestw tak wiele,

»Przez piasek, który wojska wielkie Kambyzowi

»Pożarł, gdy głupi wierzył głupszemu wieszczkowi?

»Podobna to, iż zbójcy wpadli Arabowie,

»Gór mieszkańcy, co swoje łupem tuczą zdrowie;

»Podobna, iż cokolwiek spalili, plon wzięli,

»Jeśli przeciwko sobie nikogo nie mieli.

»Zaczem Branzard, na miejscu coś go swem zostawił,

»Umyślnie z tem poselstwem do ciebie wyprawił,

»Strach czyniąc, aby snadniej wymówione było

»Niedbalstwo, przez które się w Afryce zgrzeszyło.

»Jeszcze pozwalam, że są Nubowie, i tego:

»Niech to z deszczem cudownie z nieba wysokiego

»Pospadali, niech przyszli, zakryci obłokiem,

»Bo ich nikt, gdy w drodze szli, swem nie postrzegł okiem.

»Cóż, tuszysz tak, aby lud, kradziestwu oddany,

»Sprawił co, gdy nie będzie prędko ratowany?

»O, jak będą obrony twe za fraszkę stały,

»Gdy się mdłych, nagich, marnych, brzydkich Maurów bały!

»Pośli, usłuchaj rady, kilka statków wodnych

»Z równem ludzi swych pocztem, do potrzeby zgodnych..

»Ledwie chorągwie, ledwie znaki ujrzą twoje,

»Nogom poruczą prędkiem zaraz zdrowia swoje

»Ci, lub to są od granic dalekich, Nubowie,

»Lub rozbójnicy z bliższych lasów, Arabowie,

»Którzy wiedząc, żeś odszedł za morze z wojskami,

»Przerywają wspaniałe zamysły z pracami.

»Masz teraz czas, gdy wnuka Karzeł nie ma swego,

»Wnuka, co murem wojska słusznie jest wszystkiego,

»Snadno twych pomścisz się krzywd: któż rycerstwu twemu.

»Wydoła w ustawicznych bitwach zaprawnemu?

»Na pilności należy: tej przyłóż, a potem

»Ujrzysz, iż cię zwycięstwo wieńcem uczci złotem.

»Inaczej goły z hańbą tył łapać będziemy

»Po czasie, gdy za włosy szczęście brać nie chcemy«.

Tak rzekł Hiszpan i słowy znacznemi przywodził

Króla, aby z Francyej żyznej nie wychodził,

Z królestwy, na wygnanie posławszy samego.

Póki Karłowi sceptru nie wydrze złotego

Lecz w mądrości i w radzie Sobryn doświadczony

Postrzegł, że chciwością jest Marsyl uwiedziony;

Widzi, do czego zmierza, własny go przejmuje

Pożytek, mniej o spólny trwa, złe rady knuje.

Wstawszy, mówi: »Przed czwartem lubo trzeciem rokiem

»Obym, królu, fałszywem beł raczej prorokiem,

»Albo, jeśli me słowa prawdę powiedały,

»Czemuż wiary dotychczas odnieść nie zdołały?

»Ufałeś, odpuść, proszę, Martanozynowi,

»Ufałeś z Marbolustem i Rodomontowi;

»Na tych dziś — prawe szczęście gdyby zdarzyć chciało —

»Moje oko radoby przy tobie patrzało.

»Wymówiłbym, a zwłaszcza z Algieru królowi,

»Co Francyą równą być mówił kryształowi

»I stłuc ją, jako śkło, miał, dlaczego nie wzięły

»Skutku słowa pierzchliwe, lecz wiatrem puknęły.

»Chciał przedtem na dno skoczyć piekła głębokiego,

»Gdybyś kazał, chciał nieba dobywać samego:

»Teraz gdzieś próżnowaniem brzuch tuczy, a owi,

»Coć się tchórzami zdali, dziś umrzeć gotowi.

»Z temi ja wiary tobie z mojej powinności

»Dotrzymam, chociam się to skrzywił od starości,

»Poświęcęć zdrowie moje, staruszek zgrzybiały.

»By też olbrzyma wojska Karłowe wysłały

»Przeciwko mnie, mam jeszcze siłę, ręce obie,

»Jeszcze i czerstwość, żywe serce czuję w sobie.

»Nie zgani, da Bóg, spraw mych ten, co chlubą robi,

»Prawda, męstwo, cnota mię u świata ozdobi.

»Nie rozumiej, aby ta śmiała moja mowa

»Hardość, butę i próżne miała tylko słowa;

»Nie z płochego, uwierz mi, serca to pochodzi,

»Ale co miłość szczerą, co życzliwość rodzi.

»Ja radzę co najprędzej, abyś do swojego

»Biegł królestwa i wygnał Nubów z granic jego:

»Głupi, co państwa chcąc brać cudze przez swe męstwo,

»Traci tem czasem z hańbą ojczyste królestwo.

»Trzydzieści dwaj nas królów w swej własnej osobie

»Od portu na tę wojnę pchnęło się przy tobie;

»Teraz, każeszli znowu po głowie rachować,

»Trzej zaledwie tu w Arii mogą się znajdować.

»Bóg niech strzeże ostatka, ale się ja boję,

»Bo będzieszli upartość zwykłą trzymał twoję,

»Pomrą i ci bez chyby, a potem surowy

»Miecz ostatkom biednego gminu zdejmie głowy.

»A iż Orlanda niemasz, nie to już wygrana:

»I nasz obóz i nasza strona odbieżana,

»Odbieżana od wielu; tem nie umniejszemy

»Niebezpieczeństw, nad głową które już widziemy.

»Bo Rynald serdeczny jest, Rynald, co siłami

»Dał próbę, iż się potkać może z olbrzymami,

»I ukazał, że nie jest podlejszy od swego

»Orlanda z naszą szkodą, brata stryjecznego.

»Nuż inszych grofów aza mało we Francyej,

»Co z namężniejszych poszli rycerzów liniej?

»Mają — odpuść mi, królu, iż to szczerze, co wiem,

»Chwaląc nieprzyjacioły, dzisia tobie powiem —

»Brandymarta w obozach swoich najśmielszego,

»I ten w oczach wójsk naszych sprzątnął niejednego;

»Nakoniec, choć Orlanda dawno swego zbyli,

»Przecię niezapomniane żale porobili.

»Nam wypadł z wielką szkodą Mandrykard serdeczny,

»Gradas ponno, aby beł w królestwie bezpieczny,

»Ujechał: sprzykrzył mu się niewczas; więc i ona

»Opuściła nas męstwem Marfiza wsławiona,

»Nad którą bohatyrki ja oczyma memi

»Nie widziałem wspanialszej miedzy wojski temi,

»Król z Algieru do tego, co okrom zazdrości,

»By beł wiary dotrzymał, przeszedł nas w dzielności.

»Prócz tych, jeno się pilno sam chciej dowiadować,

»Jako wiele tysięcy daliśmy pochować

»Podlejszych dusz, co byli u nas zaniedbani;

»Patrzyłeś sam, gdy nędzni i odżałowani

»Hurmem we krwi tonęli swej: ato późniejsze

»Posiłki były twoje w czasy teraźniejsze.

»U nich co dzień przybywa z różnych stron pomocy,

»Twoje jakoś szwankują i słabieją mocy.

»Wiesz ponno, jakiej Gryfon i Gwido jest siły,

»Bo to ich szable w ludzie twojem oświadczyły,

»Sansonet z Akwilantem, co sobie równego

»Nie mają prócz z Rynaldem Orlanda samego.

»Tych ja boję się barzo, ci swe ostre bronie

»Napoją we krwi naszej i podbrodzą

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz