Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

iż Hiszpanią, Karzeł wnet starguje,

A on sam płacić będzie musiał cło swojego

Uporu, gdy zgasła moc króla afryckiego.

Do Walencyej tedy bieży, jak szalony,

Miasta mocni, fortecom przyczynia obrony;

To sprawiwszy, odnowił wojnę, która wzięła

Zły koniec, bo nadzieja z szczęściem się minęła.

Agramant ku Afryce płynie po staremu

I łaje, najsmutniejszy, szczęściu opacznemu;

Zdumiewa się, w okrętach widząc lud tak rzadki,

Cieszy, sam utrapiony, mizerne ostatki.

Cieszy, lecz ci w sercu swem myślą co inszego:

Pysznem, okrutnem, głupiem cicho króla swego

Nazywają najwięcej stąd, iż nie ratował

Tych, co po zad zwycięzca surowy mordował.

Jeden drugiemu, wierni zwłaszcza przyjaciele,

Zwierza się tego jadu tajemnego śmiele

I pospołu gniew wielki, słuszny, sprawiedliwy

Wynurzają z serc swoich przez język dotkliwy.

Agramant, iż nie słyszy tego w swoje uszy,

O ich przeciwko sobie wierze dobrze tuszy,

To dla tego, że twarzy wszyscy mu zmyślone

Pokazują, pochlebstwa, zdrady mówiąc płone.

Nakoniec postanowił w głowie i uradził,

Aby swych w port bizerski ludzi nie prowadził:

Miał od szpiegów wiadomość pewną i przestrogi,

Iż Nubowie wszystkie w moc wzięli lądem drogi.

Tak milczkiem dalej żagle puścić rozkazuje

I opodal Bizerty w bok zsieść usiłuje,

Chcąc, sporządziwszy wojska ostatek na ziemi,

Niespodziewanie przypaść i zetrzeć się z niemi.

Dobra rada, ale ją los wywrócił płochy

I zabronił cieszyć się z tej, co zbywa, trochy.

Z armatą, która śpieszny lot swój prostowała

Do Prowincyej, aby brzeg jej w mocy miała,

Potkał się, gdy noc wyszła z progu podziemnego,

Okrywszy czarnem skrzydłem krąg świata wszystkiego,

Noc niepodobnie ciemna, chmurna, niepogodna,

Do wykonania śmiałych zamysłów wygodna.

Nie miał jeszcze Agramant o tem wiadomości,

Aby pływał po morskiej Dudon głębokości

Z swem wojskiem ani ponno uwierzyłby temu,

Iż sto okrętów różne rózgi dały jemu.

Dla tego bez bojaźni pruł morze bezpiecznie,

Żadnych trwóg w myśli swojej nie mając koniecznie;

Prócz straży i prócz szpiegów biegł w domowe strony,

Wysoką fantazyą swą ubezpieczony.

Tak okręty, które miał od Astolfa swego

Dudon z niemałą liczbą żołnierstwa dobrego,

Wpadły nań niespodzianie i wnet się mieszają;

Lecz jak prędko po mowie Maurów poznawają,

Żelaz dobywszy krzywych, na to Dudon godzi,

Aby niemi zatrzymał budowne ich łodzi;

Krzyk mężów zapalczywych, chrzęst zbrój i dźwięk broni

Wydziera słuch każdemu i wiatr lekki goni.

Skoro w zapędzie mocnem wraz w się uderzyli,

Królewskich kilka galer stłukszy, utopili.

Więc iż po naszej stronie Mars służył życzliwy,

Za najpierwszem zdarzeniem lud nasz, boju chciwy,

Zaraz oszczepy, strzały i ognie ciskają,

Zaraz pogan strwożonych wiele zabijają.

Już morze krwią spłynęło, okryte trupami,

Już pożera szyszaki, szable z puklerzami.

Przyszedł czas, aby skarał Bóg pogańskie złości,

Pychę, krzywoprzysięstwo, chciwe wszeteczności;

Zaczem bohatyrowie, co z Dudonem byli,

Snadno ich w słonem morzu, gdy On chciał, grążyli.

I z daleka tak dają raz nieuchroniony,

Że ledwie sam Agramant, nieszczęściem zemdlony,

Cał dotąd; chmura na nich strzał pada, a z boku

Insze pociski lecą, niedościgłe oku.

Z machin ciężarów wielkich wyciśnione skały

Wszystko z wielkiem poganów strachem druzgotały;

Skałubami2225 leje się szerokiemi woda,

Lecz przez ogień daleko nieznośniejsza szkoda,

Przez ogień, który jako prędko się zajmuje

Z małej skry, wszytko niszczy, gubi, trawi, psuje.

Niefortunny gmin to w ten, to w ów kąt ucieka,

Bólem, strachem ujęty, ledwie się nie wścieka.

Ci o zdrowiu zwątpiwszy, w morze się ciskają,

Ci na pomniejszych batach w stronę uciekają;

Tonie ich niezmierna moc, mroki niewidome

Ciałmi ludzkiemi wody karmiły łakome,

Gdy razem szkody, śmierci, rany i dzielności

Okrywała noc czarna płaszczem swych ciemności.

Więc i pomniejsze barki, jak znosić nie mogły

Ciężaru, do zginienia nędznikom pomogły.

Ci, co darskiem2226 pływaniem śmierć oszukać chcieli,

Nadmordowawszy sobie, gdy już tonąć mieli,

Znowu do swych okrętów na zad powracają,

Które ogniem gwałtownem haniebnie pałają.

Strach utonięcia przykry, aby gardł na wodzie

Nie dali, tak ich dusi, przymusza i bodzie,

Iż gorające drzewa biedni obłapiają

I we dwu mękach jakby dwakroć umierają.

Siła ich, co pociskom gdy się umykali,

W nienasyconą morską głębokość wpadali;

Tak jednej chcąc się ustrzedz, wnet śmierć biorą drugą —

Ale żebym was razem nie zabawiał długą

Powieścią jednej rzeczy, odmieniwszy strony,

W inszej pieśni napiszę rym niedokończony.

Tuszę, iż na to z chęcią sami pozwolicie,

Bo coraz świeższe słyszeć nowiny wolicie.

Koniec pieśni trzydziestej dziewiątej.

XL. Pieśń czterdziesta Argument

Gdy nieuczciwy morzem Afer tył podaje,

Z daleka swe zniszczone widzi ogniem kraje,

Wysiada smutny na ląd, gdzie Gradas serdeczny

Namawia go z Orlandem na bój niebezpieczny

I chce mieć, aby wyzwał choć samotrzeciego2227,

A on w starciu łeb uciąć obiecuje jego.

Rugier zwodzi z Dudonem pojedynek srogi,

Pragnąc z oków wyzwolić siedmi królów nogi.

Allegorye

W tej czterdziestej pieśni, pełnej pamięci godnych przykładów, poznać możesz przez szturm bizerski doskonały sposób dobywania miast, ziemią i morzem umocnionych; z Agramanta przykład weźmiesz mądrego, serdecznego i mężnego pana, z Sobryna szczerego i roztropnego poradnika, w Gradasie prawdziwego i jednakiego w obojem szczęściu poznasz przyjaciela; w Dudonie i Rugierze niemniej ludzkich, jako i wspaniałych dwuch bohatyrach, sercem wielkiem i poważną skłonnością świecących, ujrzysz chwały godny pojedynek.

1. Skład pierwszy

Gdybym różne przykłady boju straszliwego

Pisać miał, zacny synu Herkula2228 wielkiego,

Sowy do Aten2229 według dawnej przypowieści,

Krokodyle zdałbym się nieść w egipskie włości.

Darmo do Samu2230 z inszych państw kryształ przychodzi2231,

Nie trzeba w las nosić drew, bo się to tam rodzi.

Ciebie miały hetmanem wojska zagniewane,

Ja śpiewam z historyków krwie dawno przelane.

Widział twój lud przez mury i brony otwarte,

Gdy żagle nieprzyjaciół hardych rozpostarte

Najłakomszy ogień żarł wespół z galerami,

A łby, dziwnie ostremi ucięte szablami,

W piaskach pogrzeb nalazły. O, jak ogłuszały

Przeraźliwe wrzaski świat i wiatry mieszały!

Padus krwią zafarbował wiry zrumienione,

Kręciły maszty sztyry, na poły spalone.

Przyznam, swemi oczyma nie widałem tego,

Bo dnia przed tą szczęśliwą porażką szóstego

Do Rzymu kazałeś mi, abym święte nogi

Pocałowawszy, twoje opowiedział trwogi

I ratunku wraz prosił; lecz cóż po tem było?

Po odjeździe mem wszystko dobrzeć się zdarzyło:

Takeś przytępił ostrych pazurów zjadłemu

Lwowi, iż szkodzić państwu już nie myśli twemu.

Ale Alfonsyn, Trotto, co beł w tej potrzebie

Z Morem, z Afraniem2232, zdrowie swe kładąc dla ciebie,

Więc Annibal, Zerbinet, trzej Aryostowie,

Bania2233 laty zeszłego dorośli synowie,

Powiedzieli mi samę rzecz, potem znak dały

Chorągwie, które w wielkiem kościele wisiały,

Niemniej piętnaście galer u portu z więźniami,

Co ich miedzy gęstemi wiązano śmierciami.

Kto te haniebne ognie i śmierci bladawe,

Kto wyroki złych losów widział niełaskawe,

Które się naszych domów popalonych mściły,

Gdy z ciał zimnych z jelity dusze się toczyły,

Może snadno swą objąć myślą i ten twardy

Stos2234, co go wziął na morzu król afrycki hardy,

Kiedy Dudon serdeczny, Dudon zapalczywy

We krwi jego chciał gasić swój gniew, pomsty chciwy.

Noc była nazbyt czarna, tak, iż dla brudnego

Cienia nie widział jeden w okręcie drugiego,

Ale kiedy się srogie zabijania wszczęły,

A ognie siarką, smołą przyprawione, jęły,

Płomień żartki wybuchnął, w popiół i w perzyny

Obracając galery w minucie godziny.

Zaraz gęste ćmy z nagła uciekły, a wkoło

Blask z nocy dzień uczynił, wzrok ciesząc wesoło.

Dopiero najbiedniejszy król widzieć mógł siły,

Które jego potęgę słabszą przechodziły.

Trwoży, bojaźń za boki blada go chwytała

I strach w żyły, krwie próżne, okropny wlewała.

Bo póki nieprzejrzane mroki noc czyniły,

Póki mdłe ognie góry z dymów nie wybiły,

Lekce ważył ten rozruch i tak mu się zdało,

Iż wojsko jego snadnie uskramiać go miało.

Potem rzeczy mizerną postać obaczywszy,

A Sobrynowi swemu tylko się zwierzywszy,

Przesiadł się, troską zjęty, dziwnie skłopotany,

Gdzie skarby i Bryljador jego beł kochany.

Tak cichuchno na małej, lecz sposobnej łodzi,

Zostawiwszy nieszczęsne swe ludzie, uchodzi;

Którem woda, płomienie, szabla dokuczała,

A śmierć w trojakiej męce jeden żywot brała.

Ucieka król, a mając przy sobie Sobryna,

Na widome nieszczęście narzeka chudzina;

Łzy gęste z oczu pędzi, dziwnie mu żal tego,

Iż rady, jako boskiej, nie usłuchał jego.

Niech się zrze; do Orlanda my się nawróciemy,

Który radami grofa nalegał zdrowemi,

Aby Bizertę z ziemią zrównał, nim w obrony

Nowe będzie skąd inąd Branzard opatrzony.

Tak jawnie po obozie wszytkiem wytrąbiono,

Iż dla szturmu trzeci dzień pewny naznaczono;

Statki wodne, co jeno jeszcze ich zostało,

Astolf Sansonetowi i wojsko w moc dało,

Sansonetowi, co jest rycerz doświadczony,

Lub morzem lubo lądem krwie nienasycony

Mars swoje proby czyni; ten w mili niemałej

Od portu ku Bizercie stanął okazałej.

Jak dobrzy chrześcijanie, surowo kazali

Orland z grofem, aby post wszyscy zachowali:

Wiedzą, że każde sprawy od Boga zaczęte

I koniec dobry muszą mieć i skutki święte;

Nadto porządkiem obóz cicho obwieszczają,

Iż trzeciego dnia kusić o mury się mają.

Zaczem na odpoczynek wolno iść każdemu

Dla obmyślania pociech sumnieniu swojemu.

Gdy takowem porządkiem toczyły się rzeczy,

A zmysł w bogobojnościach utonął człowieczy,

Powinni, przyjaciele, bracia się starali,

Aby pospołu z sobą przez on czas mieszkali;

Zajadłe morzą gniewy i wszelakie winy,

Choć to z najwiętszej kiedyś urosły przyczyny,

Obłapiają się wespół, łzy każdy z nich leje,

Jakby tracili spólnej miłości nadzieje.

W obleżonej Bizercie do meczetnych progów

Biedny lud pośpiesza się głuchych wzywać bogów;

Tłuką piersi chudzięta, a głosy smutnemi

Na Makona wołają, aby swą nad niemi

Litość pokazał prędką; o, jak ślubów wiele

I darów znamienitych wieszają w kościele,

Pamiątkę niefortunnych trosk, płaczu gorzkiego,

Najnieszczęśliwszych żalów, strachu widomego!

A gdy błogosławieństwo od każdego mieli,

Zbroje wdziawszy, do murów wyniosłych bieżeli.

Jeszcze jutrzenka nazbyt mdły słała i mały

Dzień, jeszcze mroki ciemne wszystko okrywały,

Kiedy z jednego boku z ludźmi przebranemi

Grof stanął, a Sansonet z drugiego z swojemi.

Potem głos usłyszawszy trąb krzykliwych, który

Chętne serca zapalał, skoczyli pod mury.

Morze głębokie ze dwu stron Bizerta miała,

Ze dwu drugich na suchej równinie siedziała.

Starą robotą wały, ale mur północny,

Gdzie woda nie zachodzi, nad podziw ma mocny.

Przekopy zaniedbane, bo do ich poprawy

Czas ścisły Branzardowi bronił i zabawy

Naglejsze; więc o cieśle przytrudniejszem2235 było:

Co żywo się za wojskiem hultajską włóczyło.

Astolf z najprzedniejszemi skoczył Murzynami,

Którzy łukiem groźni są, kuszą i procami;

Lekce ważą śmierć, pełni wesołej ochoty,

Tak w letszych zbrojach jazda, jako i piechoty;

I już się do przekopów rączo przymykali,

Aby je równo z murem miąższem wyrównali,

Już gwałt2236 chróstu, kamienia, ziemie, drzewa na dnie:

Idzie z rąk nieleniwych pilna praca snadnie.

Pomogło niemniej i to, iż wodę odjęli

Dniem przedtem, niż do szturmu lud przypuścić mieli.

Tak, choć się zbyt głębokie samy w sobie zdały,

Wypełnił je i dobrze i w skok Murzyn śmiały;

Zaledwie się haniebne murów nie tykają

Kupy skał, które gęste ręce w rów ciskają.

Astolf, Orland, widząc to, ludzie zgromadzone

Bez odwłoki na mury wiodą wywyszszone.

Więc i sami Nubowie, dawno ukwapliwi

Na zysk i zdobycz, której tuszą dostać chciwi,

Z wielką ochotą, tarcze niosąc nad głowami,

Skoczyli z rozwitemi na prost chorągwiami.

Ci ze spodu mur duży, walą, wywracają,

Ci naczyniem sposobnem brony wyważają;

Daje srogi, śmiertelny raz, niewytrzymany

Tram ścienie, wielką mocą wzdłuż rozkołysany.

Na zjednoczone siły Afrowie strapieni

Race, wieńce, gromadę spychają kamieni.

Ktokolwiek ukaże się z naszych, murów blizki,

Ognie, żelaza, różne nań lecą pociski;

Ciężkie drzewa, gwałtownie z obłamków2237 spuszczone,

W trzaski kruszą zasłony, wzgórę wyniesione,

Kruszą i niejednemu zdruzgotały czoło

Przez szyszak; piasek mózgiem, krwią skropił się wkoło.

Dodaje serca, otuch Orland niecierpliwy,

Ze wszystkich stron odnawia bój i szturm straszliwy.

W port z armatą Sansonet swoją wpadł bez zwłoki

I uderzył się o mur narożni szeroki,

Na który wojska z chęcią pną się natarczywe;

Szablami błyszczą, łuki wyciągają krzywe,

Dardy2238, proce i długie drabiny gotują

I z przewagą ostatnią pod sam wierzch wstępują.

Oliwier z Brandymartem z drugiej także strony

I Astolf jedną ścieszką idzie odważony;

Krwawą bitwę wznawiają, wzrok podnoszą srogi,

Bezpieczniejsze do weścia upatrując drogi.

Raz bron patrzą spiżanych2239, prędkiemi nogami

Obbiegając mocny mur z dużemi2240 basztami;

Potem, kędy wre bitwa najniebezpieczniejsza,

Wpadają, nie trwoży ich strzelba2241 najgęściejsza.

Widome być odwagi każdego musiały,

Sława najsłodsza, sromy serca dodawały;

Świadkiem dzielności jeden zostawał drugiego,

Snadno

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz