Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

panieńskiej krwie serce niesyte?«

Potem mu tłucze głowę, twarz kąsa zębami,

Drugie ostrem paznokciem drą, kolą szpilkami.

108

Jako ojczysty potok, co go uczyniły

Niezmiernem deszcze, lody, śniegi, gdy puściły,

Leci z najstraszliwszem z gór szumem, rwie kamienie,

Chałup, brogów, drzew wielką moc do morza żenie;

A kiedy zaś ustały głębokie powodzi,

Znowu malusieńki jest, nikomu nie szkodzi,

Pychy zapomniał pierwszej, wązkość brodów jego

Bez zapędów przeniesie krok chłopca małego:

109

Tak Marganor niedawno krajom okolicznem

Beł straszny swem tyraństwem srogiem, ustawicznem;

Teraz czas przyszedł, w który rogów mu utarto

I w garści mdłej białej płci moc dziką zawarto.

Biedne dziecka2153 pastwią się, plugastwem ciskają,

Gęby krzywią, plują nań, w błota popychają.

Rugier zaś z kompanią porwawszy się swoją,

Do pałaców pobiegli, co na skale stoją.

110

Prócz wszelakiej trudności w zamek ich puszczono,

W którem skarbów, klejnotów siła naleziono;

Część biorą, część rozdają gościom ukrzywdzonem,

Więc i tarczą naleźli złotą w miejscu onem —

Rada jej Ulania — a potem szukają

Trzech królów; kłódki u turm wszystkich odbijają

I widzą, iż do kloców, blachą okowanych,

Przywiązani są mocno w sukniach oszarpanych

111

Bez szabel; bo jako są zrzuceni z swych koni

Od Bradamanty, nie mieć poprzysięgli broni,

Ażby znacznej niesławy, znacznej zelżywości

Zmazę plugawą znieśli i skutek dzielności

Szczęśliwszej kędykolwiek otrzymali, swemi

Zdarszy zbroje najtwardsze rękami dużemi2154,

U rycerzów przedniejszych, których w onej stronie

Potkają i zwyciężą w Marsowej obronie.

112

Wyniść każą z więzienia wszystkiem trzem ciężkiego,

A same, nim odjadą do kraju inszego,

Obywatelom tamtem przysiądz rozkazują,

Aby, jeśli się w słusznej powinności czują,

Żony, mężom w swem mieście pobrane, oddali,

A z dalszych wzięte krajów bez zwłok odesłali;

Inaczej srogą pomstą grożą i karaniem,

Nie pójdąli za wolą tą i rozkazaniem.

113

Nadto jeszcze chcą, żeby i to obiecali,

Iż gdyby w te odległe kąty przyjechali,

Lubo rotmistrze sami lubo roty jakie,

Będą powinni przysiądz wprzód na punkta takie

Przez Boga i przez świętych, albo jeśli mają

Sroższe klątwy w tem mieście, co ich zażywają,

Że wielkiemi białej płci przyjaciółmi będą,

A ich nieprzyjaciołom na garle usiędą.

114

Więc i z przedniej szych domów wszyscy małżonkowie

Swych żon, gdy zwłaszcza która co do rzeczy powie,

Słuchać koniecznie będą, bo tak snadno rady

Białogłowskie wielkiemi wsławią się przykłady.

Ażeby to w swej klubie, co mówią, zostało,

Marfiza wrócić się chce, nim rok zbieży cało,

I jeśli zwyczaj nie ten, lecz zastanie iny,

Lud wyścina, a miasto obróci w perzyny.

115

To sprawiwszy, ukazać miejsce każą sobie,

Gdzie Druzylline ciało w sprosnem leży grobie.

To biorą, splugawione, z jej mężem pospołu

I do jednego kładą w jednej trunnie dołu

Z takiem dostatkiem, z taką pompą i żałością,

Jaka za małą czasu mogła być krótkością.

Tem czasem starka biedna Marganora swego

Trapi i dojmuje mu bojcem do żywego.

116

Potem wspaniałe dziewki przy jednem kościele

Słup widzą, co pismo niósł, wyryte na czele

Prawa, które sam tyran stanowił bezecny,

Gdy obchód Tanakrowi czynił ostateczny.

Na tem Marfiza dobra tarcz, hełm, zbroję jego

Zawiesiwszy, znak dała tryumfu wielkiego

I wydrożyć kazała z wierzchu literami

Żywot srogi, bezbożny z złemi postępkami.

117

A na drugiej zaś stronie swoje prawa nowe,

Przeciwne temu, co jest złe, dzikie, surowe

Z strony niewinnych dziewcząt, wyryć rozkazuje;

Pierwsze do szczętu niszczy, maże, skrobie, psuje.

Islandka zaś dla inszych szat się odłączyła,

Które jej wierna sługa swą ręką robiła;

Bo wstyd wielki rozumie, zelżywość niemałą

Przyść w Karłów dwór tak marną, tak nieokazałą.

118

Zostaje tedy w mieście z biednem Marganorem,

Który aby ludziom beł przykładem i wzorem

Karania za swe złości, nie mordując więcej

Białej płci, na wieżą go prowadzić co pręcej

I z najwyszszego ganku każe, aby skoczył.

Ten, ledwie spadł, haniebnie krwią swą ziemię zbroczył.

Ale już o niej dosyć; o tych, co się śpieszą

Do Arie, wiersze moje coś nowego wniesą.

119

Cały ten dzień i cztery godziny drugiego

Jechali do gościńca śpieszno dwoistego:

Jeden w obozy nasze drogę ukazował,

Drugi ścieszkę do morza ku Arii prostował.

Zsiadszy kochana para, gdy nie ma przekazy2155,

Obłapia się, żegnając, do tysiąca razy.

Potem Rugier w swą drogę biegł; te się udały

W obóz — moje też wiersze wytchnąć będą chciały.

Koniec pieśni trzydziestej siódmej.

XXXVIII. Pieśń trzydziesta ósma Argument

Jedzie Rugier do Arie, Marfiza do Karła,

Krztu pragnie, w naszej wierze chcąc, aby umarła.

Astolf raj opuściwszy, przybył w ziemskie strony

I wraca Synapowi wzrok przedtem stracony;

Potem z swem wojskiem w państwo króla afryckiego

Wpada nagle i żyzny kraj pustoszy jego.

Karzeł z Afrem pozwala, aby się dwaj bili

Rycerze i burdom kres krwawem uczynili.

Allegorye

W tej trzydziestej ósmej pieśni przez Astolfa, który cudownie skały przemieniał w konie, poznasz snadno, jako rzeczy niemasz tak niepodobnej, którejby ten, kto miłosierdziu ufa boskiemu, snadno otrzymać nie mógł. Przez radę Agramantowę, która się w Marsylem i Sobrynie doskonalsza najduje, uważyć możesz, jako szkodliwa rzecz jest na perswazye spuszczać się cudze, zwłaszcza gdy różne w różnych głowach rozpierają się dowody.

1. Skład pierwszy

Nasławniejsza biała płci przez swe dzielne sprawy,

Co rymom dajesz mojem wzrok i słuch łaskawy,

Wiem ja, iż odjazd nagły Rugiera zacnego

Gwałtem cię do mniemania wzbudza opacznego,

Rodząc frasunek w sercach, jaki smutna miała

Bradamanta, kiedy go na drodze żegnała;

Bo któżby nie rozumiał, że jego wnętrzności

Kłamliwy palił ogień nieszczerych miłości?

Gdyby insza przyczyna nad wolą kochanej

Wypędziła go dziewki smętnej, upłakanej,

Lub to skarbów tak wiele, któremi samemu

Zrównaćby mógł Krezowi z Krasem2156 bogatemu,

Ja sam trzymałbym, że mu serca nie zraniła

Miłość, choć w same piersi swą strzałą trafiła;

Bo jej rozkoszy słodkie z lubemi żartami

Przewyszszają nadroższe kruszce z klejnotami.

Ale iż uczciwemu kwoli swemu drogę

Przed się wziął, snadno, snadno wymówić go mogę;

I jeszcze to powiadam, iż stąd osobliwej

Godzien chwały i sławy, w przyszłe wieki żywej;

A gdyby najkochańsza tego mu broniła

Bradamanta, słusznieby taki głos2157 puściła

O sobie, że rozsądku lub to jest miałkiego,

Lub serdecznie Rugiera nie miłuje swego.

Bo jeśli przyjaciela przyjaciel prawdziwy

Ma tak szanować, jako swój żywot właściwy,

Cóż rozumiecie o tych, co szczerej miłości

Nierozerwanem związkiem spięci od młodości?

Nad rozkosz, której jedno udziela drugiemu,

Powinni pierwsze miejsce dawać uczciwemu

Tem ochotniej, im pewniej wiedzą, iż przechodzi

Sława żywot, co się tak z wielką pracą rodzi.

Słusznie tedy do króla jedzie Rugier swego,

Aby nie mazał w żadnej sprawie uczciwego.

Bo odjazdu namniejszej nie mając przyczyny,

Trudnoby uść miał płochej porywczości winy.

Więc jeśli Almont ojca jego zamordował,

Nie jeno się kilkakroć Agramant sprawował2158,

Lecz łaski pańskiej kładł nań różne często znakiv

Życząc, aby dostatek z sławą miał wszelaki.

Słusznie i Bradamanta na to przypadała,

Choć obraz jego wdzięcznej twarzy w sercu miała.

Słusznie prośbą, słusznie go łzami nie wstrzymywa,

Któremi bielsze nad śnieg jagody umywa;

Wie najwdzięczniejsza dziewka, iż jej to nagrodzi,

W krótkiem przybywszy czasie, choć teraz odchodzi,

A gdyby na uczciwem wziąć miał zmazę jaką,

Nie nagrodziłoby lat sto z liczbą dwojaką.

Przyjechawszy do Arie, gdzie Agramant swego

Ludu ostatki zbierał z pogromu pierwszego,

Myśli różne nadzieją ustawiczną wspiera,

A od świeżych zaledwie tęsknic nie umiera.

Bradamanta zaś serce Marfizie kochanej

Wylawszy, do obozu z nią za zorze ranej

Przybyła, kędy Karzeł wszystkiemi siłami

Spustoszenia Francyej mścił się nad Maurami.

Co żywo się raduje, drogę jej przebiega,

Winszowania różnego huk, głos się rozlega;

Ten wita, ów pochwala przyjemnemi słowy,

Ona każdemu schyla najwspanialszej głowy.

Sam Rynald przeciwko niej z stanowiska swego

Bieży, mając Ryciarda z sobą rodzonego;

Mile ją obłapiwszy, wesoło przymują,

W twarzy ochotnej szczerą miłość ukazują.

A skoro po obozie ta wieść się rozeszła,

Że Marfiza w namioty z nią pospołu weszła,

Marfiza, co od granic Kataju żyznego

Po same oceanu brzegi niezmiernego

Niewymówionemi się dziełami wsławiła,

Najmniejsza dusza z kotar2159 swoich wychodziła;

Pragną ją widzieć wszyscy, ten tego popycha,

Ledwie już w najgęściejszej ciżbie drugi dycha.

Dla witania zaś kiedy do Karła przybyła,

Pisze Turpin, iż nizki pokłon uczyniła,

Na kolana upadszy: dla cnót, dostojności

Sam Karzeł godny się jej zdał tej uczciwości.

Bo jako na okrągły świat się urodziła,

Tak schylonej pokory nigdy nie czyniła

I sarraceńskiem królom i tem, co panują

W chrześcijaństwie, a wszytkich możnością celują2160.

Wyszedszy z swych namiotów, chęć jej ukazuje

Cesarz wzajem i obok siedzieć rozkazuje

Wyszszej królów i książąt, co mu hołdowali,

A dla niego w tej wojnie krew swą rozlewali.

Potem ustąpić zaraz pospólstwu kazano,

Przedniejsze urzędniki ledwie zostawiono.

Biorą swe miejsca, pełni wesołej ochoty;

Gmin podły dla przestrzeństwa wyszedł za namioty.

Marfiza wesoły wzrok w twarzy utopiła

Cesarskiej i tak usty słodkiemi mówiła:

»O, jeden między królmi godny naleziony,

»Którego dźwięk głośnych spraw niezastanowiony

»Od tyrreńskiej odnogi u Scyty białego

»Nie został, ale przeszedł Murzyna brudnego,

»Twego krzyża się wszystek świat nie darmo lęka,

»Bo sprawiedliwem sądem zwycięstwo cię czeka.

»Ta sława z ostatecznych kątów świata tego

»Przygnała mię, o królu, do ciebie samego,

»Niemniej i zazdrość, jeśli przyznam prawdę tobie,

»Bom w głowie fantazyą tę uprzędła sobie:

»W okrutnem przelewaniu krwie bić się z twojemi,

»Chcąc, aby przedniejszy pan miedzy europskiemi

»Różnej nie szczepił wiary; alić patrz odmiany:

»Dziś dla ciebie do boku mam miecz przypasany.

»Bo kiedym ci najbarziej i twem szkodzić chciała,

»Żem córką Rugier ową, trefniem2161 usłyszała,

»Którego bezecny brat zabił w niewinności,

»Gdy matka napełnione mną miała wnętrzności,

»Matka trzykroć nieszczęsna, na morze wypchniona,

»Gdzie z wylaniem hojnych łez jam jest urodzona.

»Chował mię czarnoksiężnik siedm lat przy krynicy,

»Temu zaś arabscy mię wzięli rozbójnicy

»I w Persyej królowi przedali jednemu.

»Lecz ja musiałam głowę, jako swowolnemu,

»Uciąć, bo skaźcą2162 być chciał niewinnej czystości;

»Potem i naród2163 jego w podziemne nizkości

»Posławszy, samam wielkie królestwo rządziła,

»A tak fortuna cnocie mej życzliwa była,

»Iż w osimnastem lecie wieku panieńskiego

»Sześć królestw przyłączyłam do państwa mojego.

»Sławy potem zazdroszcząc, jakom powiedziała,

»Tobie, tum się umyślnie w te kraje udała,

»Abym wyniosłość wielkich dzieł i męstwa twego

»Zniżywszy, popsowała do szczętu samego.

»Lubo to były dobre lubo złe zamysły,

»Ty sam sądź, jeśli z brzegów przystojności wyszły.

»Ato memu opadły skrzydła już gniewowi:

»Dość, żem tak wielkiemu krwią blizka jest królowi.

»A jako ociec mój beł sługą krewnem tobie,

»Toż, o królu, obiecuj i po córce sobie.

»Tych zazdrości, tych jadów nieuhamowanych,

»Chciwości do lania krwie niewypowiedzianych,

»Krwie, mówię, chrześcijańskiej zapominam, ale

»Na Agramanta wszystko zachowam to wcale

»I na jego potomki, stryje, bracią, sługi:

»Śmierć ojcowska z myśli mi nie zejdzie czas długi«.

Dalej mówi, iż pragnie prędko krztu świętego,

Po którem Agramanta zabiwszy hardego,

Do swoich państw wrócić się chce znowu wschodowych,

Aby poddane wiary i obrzędów nowych

Nauczywszy, królestwo szerokie okrzciła,

A stamtąd świeże wojsko zaś wyprowadziła

Na tych, którzy Makona2164 z Trywigantem2165 chwalą,

Jeśli meczetów brzydkich zaraz nie obalą.

Cesarz, co beł wymowny nie mniej, jak waleczny,

Chwali początki pierwsze i zamysł serdeczny;

Ojca jej przypomina sprawy znakomite

I wszystkiego domostwa2166, które on wyryte

Na swem sercu teraz ma i dotąd mieć będzie,

Póki ostatniem dusze ciało tchem nie zbędzie.

Nakoniec przysięgłemi tak zamyka słowy,

Iż ją za własną córkę przyjąć jest gotowy,

I powstawszy, znowu ją obłapia, całuje;

Lud wszystek uprzejmie się weseli, raduje,

Ci zwłaszcza, co z Mongrany2167 są i z Jasnej Góry2168,

Ledwie z ochoty wielkiej nie wyskoczą z skóry.

Jaką jej Rynald czyni uczciwość wspaniały,

I twarz i oczy same snadno wyświadczały,

Tem ochotniej, im częściej jej śmiałość cudowną

Niedawno pod Albraką widywał budowną2169.

Długobym musiał pisać, jak jej Gwidon duży2170

Rękę całuje mężną, z wielką chęcią służy.

Akwilant z Sansonetem, Gryfon urodziwy

Pomnią ją w mieście, dekret gdzie mężczyzn straszliwy

Zabijał, pomni Ryciard, Wiwian w tej stronie,

Kiedy przeciw Maganzom była ku obronie,

Stryjecznego odbiwszy brata Bertolowi,

Który zapłacił go beł drogo Hiszpanowi.

Na jutrzejszy dzień tedy sam cesarz gotować

Miejsce kazał, gdzie się krztu miały odprawować

Święte ceremonie, z królestwa całego

Przywoławszy biskupów do aktu wielkiego

I najuczeńszych

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz