Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

mi o Rugierze wprzód trzeba powiedzieć,

Który onę sławną tarcz, przez czary zrobioną,

Wrzucił w głęboką studnią, w lesie nalezioną.

Jeszcze beł mile od tej studnie nie ujachał,

Kiedy go Agramantów posłaniec dojachał,

Z tych, co beli posłani po to, aby byli

Na pomoc mu rycerze jego zgromadzili.

Ten na on czas powiada cnemu Rugierowi,

Że zbyt ciężko już beło tak Agramantowi,

Że jeśli wczesnej prędko pomocy nie będzie,

Wojsko zgubi, żywota i sławy pozbędzie.

Różne myśli na on czas Rugiera mieszały,

Co mu się beły w głowę wszytkie wraz zebrały,

Nie wie, jaką odprawę posłowi onemu

Dać ma, bo nie miał miejsca i czasu po temu

Namyślić się; nakoniec przystojnemi słowy

Posła zbywszy, tam jachał, gdzie od białejgłowy

Był, jeśli to pomnicie, smętnej prowadzony

Na pomoc młodzieńcowi, co miał być spalony.

I tak jachał w swą drogę tam, gdzie go niewiasta

Wiodła i po południu przyjachał do miasta,

Które w śrzodku Francyej król trzymał spokojnie,

Marsyli, pod cesarzem zdobyte na wojnie.

Ani u mostu ani w bramie w onej chwili

Wolnego mu przejazdu namniej nie bronili,

Choć przy bramie i kolo przykopów niemało

Pospólstwa i żołnierstwa było się zebrało.

Iż znano białągłowę, co go prowadziła

I co mu w onej drodze przewodnikiem była,

Dla tego i Rugiera nie zahamowano,

Który z nią beł, ani go, skąd jachał, pytano.

Wjachał na plac i ujźrzał ogień zapalony

I lud około ognia wielki zgromadzony,

A we śrzodku młodzieniec stał, na śmierć skazany,

Blady na twarzy, mocno powrozy związany.

Rugier skoro mu wejźrzał w oczy umoczone

Łzami, które ku ziemi trzymał pochylone,

Ma go za Bradamantę swoję: tak nadobny

On młodzieniec we wszytkiem beł do niej podobny!

Potem im mu się dalej z blizka przypatruje,

Tem go jej podobniejszem twarzą być najduje;

Mówi sobie: »Abo to ona nieomylnie,

Albom ja nie jest Rugier!« a patrzy weń pilnie.

»Nic inszego; jeno że na to się puściła,

»Aby osądzonego na śmierć wyzwoliła,

»Potem jako się jej ta sprawa źle nadała,

»Poimana, jako to widzę, tu została.

»Ach, czemu się kwapiła, że mię mieć nie mogła

»Z sobą, żebyśwa beła sobie spół pomogła!

»Jednak Bogu mojemu mam za co dziękować,

»Żem w czas przybeł, tak, że jej będę mógł ratować«.

I nie rozmyślając się nic, szable dobywa,

Bo kopiej na on czas nie miał i rozrywa

Gęsty lud, rozpuściwszy konia, i rozczyna

Srogie dzieło: temu łeb, a temu ucina

Rękę razem z ramieniem i kręci nakoło

Ostrą szablą, tego tnie w gębę, tego w czoło.

Wszyscy, ujęci strachem, krzyczą i wołają,

Wszyscy jako nadalej z rynku uciekają.

Jako szpacy bezpieczni stadami latają

I powolej pokarmu po ziemi szukają,

Jeśli z góry krogulec rączy wpadnie na nie,

Albo jednego porwie z nich niespodziewanie,

Wszyscy idą w rozsypkę, każdy zostawuje

Towarzystwo i aby sam uciekł, pilnuje:

Tak tam właśnie pospólstwa one uciekały,

Kiedy między nie z szablą wpadł bohatyr śmiały.

Czterem albo sześciom z nich zdjął do czysta głowy,

Którzy nie uciekali, bohatyr surowy1428;

Sześciom je porozdzielał aż do samej gęby,

Niezliczonem po piersi, po oczy, po zęby.

Prawda, że nie nakryli beli głów hełmami,

Ale ich przecię siła beło z misiurkami1429;

Ale małoby beły i hełmy pomogły,

Boby pewnie tak wielkich strzymać sił nie mogły,

Taką miał moc cny Rugier, jaka być w człowieku

Najmocniejszem nie może dzisiejszego wieku,

Jakiej lwi i niedźwiedzie i jakiej zubrowie1430

I inszy co najsroższy nie mają źwierzowie;

Podobno ziemie drżenie z jegoby zrównało

Wielką mocą albo też wielkie jakie działo,

Do którego, skoro knot i ogień przyłoży,

Drży i niebo i ziemia, morze sobą trwoży.

Nigdy mniej nad jednego, a czasem padali

Dwa od jednego cięcia, owszem powiadali,

Że i czterech zabijał jednem tylko razem

Z tych, którzy przyodziani nie byli żelazem;

Bo takie ostrze jego szabla sroga miała,

Że natwardszą stal, jako mleko, rozcinała.

Faleryna ją beła w ogrodzie zrobiła1431

Organy1432 na to, aby Orlanda zabiła.

Ale że ją zrobiła, prędko żałowała,

Gdy przez nię spustoszony swój ogród widziała;

A teraz, co mniemacie, jako wielkie rany

Czyniła, kiedy ją siekł mąż tak zawołany?

Jeśli kiedy beł Rugier śmiały, jeśli siła

Jego widziana kiedy i wielka moc była,

Tu ją miał, tu jej użył, tu ją pokazował,

Gdy Bradamanty, jako rozumiał, ratował.

Ale mu wszyscy takie czynili obrony,

Jakie zając psom czyni, w polu naleziony;

Siła beło tych, którzy pobici zostali,

Ale tych nie mógł zliczyć, co pouciekali.

Tem czasem białagłowa ręce rozwiązała

Młodzieńcowi i jako najlepiej umiała,

Oblokła go we zbroję, tarcz mu zawiesiła

Na ramieniu, bronią go dobrą opatrzyła.

On się mści, swoją wielką krzywdą urażony,

I tak lud pospolity siecze potrwożony,

Że u każdego dobre mniemanie o sobie

Zostawuje dzielnością swoją w onej dobie.

Już beło złote koła słońce utopiło

I w morze swoje wozy zachodnie wpędziło,

Kiedy Rugier zwyciężca i z młodzieńcem onem

Jachał z zamku, od śmierci przezeń wybawionem.

Który, skoro bezpieczny beł za zamkowemi

Murami i za bramą z Rugierem, pięknemi

Słowy, które w swej głowie w on czas wynajdował,

Rugierowi, wybawcy swojemu, dziękował,

Że nie znając go nigdy, takiem mu się stawił

I z sromotnej go śmierci ogniowej wybawił,

Prosząc, aby mu imię swe własne powiedział,

Aby, komu tak wiele beł powinien, wiedział.

Mówi Rugier do siebie: »Niebieską ozdobę,

»Twarz gładką i urodę i stan1433 i osobę

»Widzę mej Bradamanty, ale słodkiej mowy

»Jej nie słyszę z pięknemi, uciesznemi słowy;

»I dziwuję się, że mi tak barzo dziękuje,

»Czego wierny miłośnik jej nie potrzebuje.

»Lecz jeśliż to jest ona, czemuż wżdy własnego

»Tak prędko zapomniała imienia mojego?«

I aby się dowiedział o tem pewnej sprawy,

Mówi mu: »Tak mi się zda, że cię znam z postawy,

»I myślę, gdziem cię widział, lecz sobie nie mogę

»Wspomnieć; ale mnie ty sam nawiedź na tę drogę

»I powiedz, jeśliś się gdzie widział kiedy ze mną

»I nie utajaj swego imienia przedemną,

»Abym przynamniej wiedział, komu się przydała

»Moja siła i kogo dzisia ratowała«.

»Być może, żeś mię widział — rzekł mu — ja nie pomnię,

»Gdzie i kędy, i pewnie, że sobie nie wspomnię,

»Bym myślił, nie wiem jako; prawda, że szukając

»Szczęścia, jeżdżę po świecie, sławy dostawając.

»Podobnoś to gdzie widział jednę siostrę moję,

»Co miecz nosi u boku, ubiera się w zbroję,

»Co mi tak jest podobna, jako powiadają,

»Że nas czasem i swoi nie rozeznawają.

»A bliźniętaśmy sobie. Nie dwaj, nie trzej byli,

»Nie pięć, nie sześć, którzy się w tem często mylili;

»Ale bracia i ociec, na ostatek matka

»Nie może nas rozeznać dobrze do ostatka.

»Prawda, że to czyniło tylko między nami

»Różnicę, że ja chodzę z długiemi włosami,

»Jako mężczyzny chodzą, a ona plecione

»Ma warkocze, około głowy obwinione.

»Ale kiedy jednego dnia beła raniona,

»O czymby beło siła mówić, postrzyżona

»Od pewnego kapłana do pół uszu była,

»Aby się jej tem pręcej rana zagoiła.

»Żadnego miedzy nami znaku już nie było

»I krom płci, krom imienia, nic nas nie różniło.

»Mnie Ryciardynem, one Bradamantą zową,

»Jam bratem a ona jest siostrą Rynaldową.

»I jeśli wam nie przykro, sprawę usłyszycie

»Zbyt foremną1434, której się barzo zadziwicie,

»Która mi się stąd, żem jej podobny, trafiła

»I pociech wprzód a potem mąk mię nabawiła«.

Rugier, co historyej słodszej i wdzięczniejszej

Nie mógł słyszeć i uszom swojem przyjemniejszej

Nad tę, w której o jego miłej była mowa,

Chciał ją słyszeć, a on ją rozpoczął w te słowa:

»Trafiło się, że siostra w drogę się wybrała

»W tych dniach i kiedy przez las pewny przejeżdżała,

»Sarraceni ją w wielkiej gromadzie potkali

»I ranę jej, bo hełmu nie miała, zadali

»Prawie wśrzód głowy; którą jeśli zgoić chciała,

»Włosy ostrzydz i urżnąć warkocze musiała,

»Bo rana wielka i zbyt niebezpieczna była,

»I w drogę, zbywszy włosów, dalszą się puściła,

»Miedzy lasy do zdroju trafiła z przygody,

»Z którego wynikały przeźrzoczyste wody,

»Gdzie strudzona, zdjąwszy hełm z głowy, z konia zsiadła

»I na sen się na trawie zielonej układła —

»Nie wierzę, aby bajka mogła być piękniejsza,

»Jako ta historya moja teraźniejsza —

»A wtem się Fiordyspina1435 Hiszpanka trafiła,

»Która po chróście prędkie zające goniła.

»Ta, kiedy siostrę moję zastała uśpioną,

»W żelazo okrom twarzy wszytkę obleczoną,

»Która, miasto kądziele, miecz u boku miała,

»Że to beł jakiś rycerz błędny, rozumiała.

»Twarzy się i postawie męskiej przypatruje,

»Nakoniec serce w sobie zapalone czuje:

»W towarzystwo ją z sobą na myśliwstwo wzywa,

»Potem się sama jedna z nią gęstwą okrywa.

»A skoro się na miejscu osobnem ujźrzała

»I że jej tam nikt zastać nie miał, rozumiała,

»I mową i postawą serce zniewolone

»Odkrywa jej i ostrem sztychem przebodzione;

»I z wzdychaniem i wzrokiem, srodze zapalonem,

»Daje jej znać o swojem utrapieniu onem,

»Raz zblednie, drugi raz się wstydem zafarbuje,

»Nakoniec ośmielona w usta ją całuje.

»Moja siostra, która się tego domyśliła,

»Że królewna hiszpańska na płci się myliła,

»Nie mogąc jej w tem pomódz, czego ona chciała,

»W wielkiem się labiryncie1436 zgoła najdowała.

»»Lepiej, że tak omylne mniemanie o sobie

»»Wykorzenię — tak z sobą mówi w onej dobie —

»»Lepiej mi się, czemem jest, odkryć i ukazać,

»»Aniżli się nikczemnem mężczyzną pokazać«.

»A prawdę pewnie żywą i szczerą mówiła,

»Że to nikczemność wielka i wyraźna była,

»Nie człowiekowi, ale raczej spruchniałemu

»Drewnu raczej przystojna, gdyby ten, któremu

»Chciałaby być tak piękna kwoli białagłowa,

»Trzymał skrzydła spuszczone, jako leśna sowa.

»Lecz to lekarstwo beło późne i leniwe:

»Tak barzo miłość serce raniła troskliwe.

»A do boku dlatego szable przypasała,

»Aby przez nię na świecie sławy nabywała.

»Urodziwszy się w ciepłej Afryce, gdzie swemi

»W Ardzilli morze tłucze brzeg wały strasznemi,

»Z młodu zaraz kopią władnąć się uczyła,

»Z młodu tarcz siedmioskórą na ręce nosiła.

»Cóż potem: te wymówki nie beły przyjemne,

»Próżne wywody, słowa niewdzięczne, daremne.

»Nie przeto w pięknej twarzy kochać się przestawa

»I w pięknych obyczajach i wszystka się dawa

»W moc miłości i serce, które od niej poszło,

»Do kochanych się oczu zarazem przeniosło.

»Nie wie, przypatrując się jej męskiem ubiorom,

»Jako dogodzić żądzom i swojem przemorom1437,

»Bo kiedy myśli, że jest dziewica, z żałości

»Umiera, od okrutnej zagrzana miłości.

»Ktoby beł onego dnia widział jej wzdychanie

»I słyszał płacz i żałość i jej narzekanie,

»I samby beł z nią płakał. »Sroższa — tak mówiła —

»»Męka nad moję jeszcze na świecie nie była:

»»W każdej inszej miłości swójbym skutek miała

»»I pożądnegobym1438 się końca spodziewała;

»»Same tylko me żądze, czemu nie pomogą

»»Żadne dowcipy, końca swego mieć nie mogą.

»»Jeśliś mię, o miłości sroga, trapić chciała,

»»Kiedyś mi szczęśliwego żywota zajźrzała,

»»Mogłaś przestać na jakiej męce obyczajnej

»»I między miłośniki inszymi zwyczajnej:

»»I w ludziachem i w stadzie nigdy nie widziała,

»»By samica samicę kiedy miłowała;

»»Niewiasta o niewiastę drugą nie dba ani

»»Owca owce pożąda ani łaniej łani.

»»Ja sama tylko taka na morzu, na ziemi,

»»Na powietrzu, którą ty trapisz tak ciężkiemi

»»Mękami na to, aby mój błąd na czas wieczny

»»Beł w twojem panowaniu przykład ostateczny.

»»Niezbożna była żądza żony króla Nina1439,

»»Która swego własnego miłowała syna,

»»Mirra1440 ojca, a z Krety Pazyfae1441 byka,

»»Jako nie u jednego najdzie historyka.

»»Biała płeć do mężczyzny żądze obracała

»»I każda pożądany skutek w niej uznała.

»»Pazyfae w drzewianą1442 krowę, słyszę, wlazła

»»I na miłość swój sposób przecię wynalazła;

»»Ale mnie nie rozwiąże sam Dedalus1443 węzła

»»Najwiętszem swem dowcipem, w któremem uwięzła,

»»Którem mię zawiązało samo przyrodzenie,

»»Mistrz zbyt pilny, nad wszelkie mocniejszy stworzenie«.

»Takiego narzekania, takich słów używa

»I płacze ustawicznie dziewka nieszczęśliwa;

»Piersi tłucze, twarz drapie, krzywdę niewinnemu

»Wielką czyni swojemu włosowi złotemu.

»Siostra, przypatrując się tak wielkiej żałości

»Nieszczęsnej dziewki, żądze i próżne chciwości

»Chce jej koniecznie wybić i wytrącić z głowy;

»Ale próżne jej słowa, próżne beły mowy.

»Ona, która pomocy, nie słów potrzebuje,

»Jeszcze barziej narzeka, ciężej się frasuje.

»Już się też do wieczora słońce nachylało

»Iw ocean się wielki ukryć gotowało,

»Wcześna godzina, w którą do dom się wracają

»Myśliwcy, co na lesie spać wolej nie mają,

»Kiedy królewna siostrę pilnie nalegała,

»Aby

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz