Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

do przyległego miasta z nią jachała.

»Nie mogła jej odmówić i tak w onej dobie

»Na to miejsce pospołu przyjachały obie,

»Kędy mię niecnotliwi ludzie spalić chcieli,

»By beli w tem od ciebie przeszkody nie mieli.

»Fiordyspina mej siestrze wielkie pokazuje

»Swe chęci i wszytkiem ją swem czcić rozkazuje;

»Która się w białogłowskie szaty tam przebrała,

»J że beła dziewicą, wszytkiem ukazała.

»Widziała, że pożytku stąd nie odnosiła

»Żadnego, że po męsku ubrana chodziła,

»I nie chciała koniecznie, aby z onej miary

»Cierpieć miała przygany i jakie przywary,

»Aby ci, co nie dobrze o niej rozumieli,

»Stąd, że ją w męskich szaciech wielekroć widzieli,

»Teraz ją w białogłowskiem ujźrzawszy odzieniu,

»Już jej więcej nie mieli we złem podejźrzeniu.

»Na jednem lotu obie onej nocy spały,

»Ale różny sen, różny odpoczynek miaty:

»Jedna śpi, druga oczu nigdy nie zawiera

»I trapi się i płacze i schnie i umiera.

»Jeśli też onej ciężkiej, niespokojnej nocy

»Snu jej trochę krótkiego przypadnie na oczy,

»Śni się jej, te to sobie w niebie uprosiła,

»Że się w płeć Bradamanta lepszą obróciła.

»Jako chory, gorączką wielką upalony,

»Pragnie barzo i uśnie, w pragnieniu zemdlony;

»W onym śnie roierwanem, w onem niepokoju

»Wszytko mu się o wodzie śni i o napoju:

»Tak i onej na żądzą i na jej pragnienie

»Sen przynosi wesołe i lube widzenie.

»Ocyka się i ręką, ocknąwszy, wartuje1444,

»Ale darmo; bo czego szuka, nie najduje.

»O jak gorąco swego Makona prosiła,

»O jako częste śluby bogom swem czyniła,

»Aby cudem widomem, jawnem to sprawrili,

»Żeby w lepszą płeć siostrę moję odmienili.

»Lecz fałszywi bogowie tego nie słuchali

»I podobno się z głupiej prośby naśmiewali;

»A wtem mroki i ona przykra noc minęła,

»I słoneczna się światłość odkrywać poczęła.

»Skoro dzień wszedł, obiedwie zostawują łoże.

»Fiordyspina ulżyć swych mąk w sobie nie może;

»Której o swem odjeździe siostra powiedziała,

»Bo więcej w labiryncie1445 onem być nie chciała.

»Królewna jej na samem prawie rozjachaniu

»Hiszpańskiego dzianeta1446 dała na żegnaniu

»Z drogiem rzędem i zwierzchni nasuwień1447 przydała,

»Który sama z jedwabiów i z złota utkała.

»Chwilę ją Fiordyspina dobrą prowadziła,

»Potem płacząc do zamku swego się wróciła.

»Bradamanta tak śpiesznie stamtąd pojeżdżała,

»Że do Białej Góry w dzień onże przyjechała.

»Matka i my, jej bracia, skoro ją ujźrzemy,

»Niezmiernie się z przyjazdu siostry radujemy;

»Bośmy o niej nic a nic długo nie słyszeli

»I takeśmy, że miała zginąć, rozumieli.

»Skoro z głowy hełm zdjęła, poczniem się dziwować

»Krótkiem włosom, któremi głowę opasować

»Zwykła była nakoło przedtem, i onemu

»Strojowi jej nowemu i cudzoziemskiemu.

»Ona nam wszytkę sprawę z samego początku,

»Tak, jako się toczyła, odkrywa do szczątku:

»Jako ranę od pogan wielką w głowie miała

»I aby ją zgoiła, włosy zurzynała1448;

»Jako, kiedy usnęła na łące u wody,

»Trafiła na nię piękna łowczyna1449 z przygody,

»Jako się jej fałszywa postać podobała,

»Jako od swych daleko w gęstwę z nią wjachała;

»Więc jako, od okrutnej raniona miłości,

»Płakała na swe żądze i próżne chciwości,

»Jako z nią nocowała i to, co czyniła

»Przez wszytek czas, niżli się do domu wróciła.

»Znałem ja Fiordyspinę, nie z powieści czyjej,

»Alem ją w Syrakucy1450 widział we Francyej1451.

»I barzo mi się w on czas jej twarz i uroda

»I oczy podobały i gładka jagoda;

»Alem się nie śmiał w miłość tę wdać, bo szaleje

»Każdy, co się zaciąga w miłość bez nadzieje.

»Ale z onej powieści siestrzynej ożyły

»Dawne żądze i w sercu mi się odnowiły.

»Z tych nici tę osnowę, bo z inszych nie mogła,

»Miłość rozczęła i ta siła mi pomogła;

»Bo mi rady dodała i sposób mi pewny

»Ukazała, przez którym dostać miał królewny.

»Widziałem sam, że ta rzecz łatwie wyniść1452 miała,

»Bo jednakość dwu twarzy, która oszukała

»Wiele inszych, tem snadniej mogła Fiordyspinę

»Oszukać przezpodobną do siebie rodzinę..

»Długom myślił, jeślim miał tej sprawy zaniechać,

»Na ostatek się zaraz namyślam wyjechać.

»Nikomu onej myśli swojej nie odkrywam,

»Niczyjej do tej sprawy rady nie zażywam;

»Idę w nocy tam, kędy beła świetna zbroja,

»Z której się rozebrała beła siostra moja,

»I na konia jej wsiadam i pełny nadzieje

»Jadę, ani chcę czekać, aż się rozednieje.

»W nocy z domu wyjeżdżam, miłość ze mną jedzie,

»I prosto mię do pięknej Fiordyspiny wiedzie.

»A takem w one czasy jachał kłósem sporem,

»Żem na miejsce przyjachał przed samem wieczorem.

»Szczęśliwym się poczytał ten, który nowiny

»O mnie naprzód do gładkiej zaniósł Fiordyspiny,

»Tusząc, że mu dać dobry upominek miała,

»Że się naprzód od niego o mnie dowiedziała.

»Żem ja beł Bradamantą, wszyscy rozumieli,

»Jakoś i ty rozumiał, i za tę mię mieli,

»Tem więcej, żem miał szaty i konia i zbroję,

»W której widzieli w przeszły dzień rodzoną moję.

»A wtem przyszła po małem czasie Fiordyspina,

»Skoro jej przyszła o mem przyjeździe nowina,

»Z twarzą dziwnie wesołą, zbytnie się radując

»I niewymówione mi łaski pokazując.

»Potem mi się u szyje uwiesza rękami

»I łączy wargi swoje z mojemi wargami.

»Co mniemasz, jeśli miłość, co mnie tam przywiodła,

»Srogiem sztychem serca mi w on czas nie przebodła?

»Potem do osobnego gmachu mię prowadzi,

»Kędy beło niewolno chodzić jej czeladzi,

»I mówi mi, abym hełm i zbroję składała

»I ostrogi odjęła i miecz odpasała.

»Potem jednę swą szatę przynieść rozkazała,

»Zbyt bogatą, w którą mię sama ubierała,

»I jakobym niewiasta beła, w czepek złoty,

»Zbiera mi włosy, w czepek swej własnej roboty.

»Ja też zmyślam i skąpo oczyma szafuję

»I żem dziewka, sposobem każdem ukazuję;

»Głos mię mógł tylko wydać, alem i ten zmyślił,

»Cienko mówiąc, a nikt się tego nie domyślił.

»Potem mię na przestroną salę prowadziła

»Kędy beła rycerzów i białych głów siła,

»Którzy się nam kłaniali zwyczajem dworowem

»Tak, jako się kłaniają księżnom i królowem.

»O jakom z wielu szydził, którzy z podziwieniem,

»Nie wiedząc, że pod onem niewieściem odzieniem

»Mężczyzna beł potężny, oczy wytrzeszczali

»I chciwe wzroki we mnie ustawnie trzymali!

»Skoro było chwilę w noc — a już się też była

»Dobrze przedtem wieczerza bogata skończyła

»I potem po wieczerzy stół beł poprzątniony,

»Przedniemi potrawami wszytek zastawiony —

»Nie czeka, abym prosił o to, Fiordyspina,

»Po com do niej przyjechał, ale co siestrzyna

»Twarz do mojej podobna podomno sprawiła,

»Ażebym z nią nocował, sama mię prosiła.

»A skoro się i panie i panny rozeszły

»I wszytkie pacholęta z pokoju odeszły,

»Kiedym się ja i ona także rozebrała

»I jużeśmy leżeli, a świeca gorzała,

»»Nie dziwuj się — jam tak rzekł napierwej królewnie —

»»Żem się prędko wróciła do ciebie, bo pewnie,

»»Jakeś sobie tuszyła, takeś rozumiała,

»»Żeś aż co wiedzieć kiedy widzieć mię nie miała.

»»Powiem pierwej, czemum się od ciebie śpieszyła,

»»Potem, czemum się prędko tak na zad wróciła.

»»Kiedybych była ognie twoje zgasić mogła,

»»Cna królewno, kiedyćby była co pomogła

»»Moja bytność i moje przy tobie mieszkanie,

»»Zawszebym z tobą beła na twe rozkazanie.

»»Ale widząc, żem ci dać żadnej nie umiała

»»Pomocy ani mogła, od ciebiem jechała.

»»Fortuna mię życzliwa z gościńca bitego

»»W drodze zaprowadziła do lasu gęstego,

»»Gdziem niedaleko wielki krzyk i wrzask słyszała

»»Jakby białej płci, która o pomoc wołała.

»»Bieżę tam i nad rzeką ujźrzę kryształową

»»Poimaną wędami ręką satyrową,

»»Nagą, nadobną dziewkę wśrzód miedzy wodami,

»»Który ją chciał zjeść i już kąsał ją zębami.

»»Przypadłam tam, abym jej była co pomogła,

»»I mieczem, bom inaczej pomódz jej nie mogła,

»»Onegom okrutnego rybitwa zabiła,

»»A ona z brzegu w wodę natychmiast skoczyła.

»»Potem mi się oz wała zaraz z onej wody,

»»Mówiąc: Nie będziesz — prawi — za to bez nagrody:

»»Jam jest nimfa, która się pod wodami kryje

»»I która tu w tej rzece przeźrzoczystej żyje.

»»Siła ja mogę, tak wiedz, i słowy i zioły

»»Przymuszam przyrodzenie, przymuszam żywioły.

»»Proś mię, o co żywnie chcesz, a ja, ile mogę,

»»Do wszytkiegoć, a ty się spuść na mię, pomogę.

»»Na mój rym1453 tu na ziemię księżyc zchodzi z nieba,

»»Woda gore, a ogień marznie, jako trzeba;

»»Często na proste słowa, którem wymówiła,

»»Słońcem zastanowiła i ziemięm ruszyła.

»»Nie proszę jej na ono jej ofiarowanie

»»O skarby i o zamki i o panowanie,

»»Nie, abym niezwyczajnych sił jakich dostała,

»»Nie, abym w każdym boju zwyciężcą została:

»»Ale, aby albo cię jako pocieszyła,

»»Albo aby moję płeć w męską odmieniła;

»»Ani barziej o jedno, niż o drugie proszę,

»»Mając dosyć, że jedno ze dwojga odnoszę.

»»Ledwie com jej onę swą prośbę przełożyła,

»»Jako się wszytka znowu w wodzie ponurzyła

»»I po małej się chwili z niej zaś ukazała

»»I inszej odpowiedzi żadnej mi nie dała,

»»Jeno mię sczarowaną wodą pokropiła,

»»Co mi płeć, nie wiem, jako, zaraz odmieniła;

»»Czuję, widzę i ledwie wiarę temu dawam,

»»Ze z dziewice mężczyzną, dziwna rzecz, zostawam

»»I tybyś temu wiary, ja wierzę, nie dała,

»»Kiedybyś tego rzeczą samą nie doznała;

»»Toli1454, jakom w pierwszej płci była twoją sługą,

»»Tak w tej być chcę, jeślić się na co z swą posługą

»»Przydać mogę, i odtąd wszytkie wole moje

»»Są gotowe na każde rozkazanie twoje.«

»Takem rzekł, ona też wtem ręką doświadczyła,

»Ze to, com ja powiadał, prawda szczera była.

»Jako się pospolicie człowiekowi dzieje,

»Co o tej rzeczy, której zbyt pragnie, nadzieje

»Wszytkie stracił, od żalu tak, jako śnieg, taje

»Od słońca, że jej niema, że jej niedostaje,

»Jeśli ją potem nagle z przygody najduje,

»Niepodobnie się z szczęścia onego raduje

»I ledwie sobie wierzy, od nagłej zastany

»Radości, w sobie samem wszytek pomieszany:

»Tak Fiordyspina, która ręką się dotknęła

»Samej prawdy i rzeczy, której tak pragnęła,

»Nie wierzy swojej ręce, nie wierzy i oku

»I zda jej się, że się jej marzy w ciemnem mroku,

»I rozumie wątpliwa, że podomno spała,

»I lepszej inszej próby w tem potrzebowała.

»»Jeśli to sen — powiada — i jeślim usnęła,

»»Życzę sobie, żebym się nigdy nie ocknęła«.

»W bębny nie bito, w trąby trębacze nie grali,

»Kiedyśmy bój miłości z sobą rozczynali;

»Początkiem pierwszem beły częste całowania

»Naszej wojny, naszego onego potkania.

»Inszych broni krom mieczów w szturmie używamy,

»Oszczepów, strzał i łuków i tarczy nie mamy;

»Bez drabinym wlazł na mur, chorągiew na wieży

»Wytknąłem: mój podemną nieprzyjaciel leży.

»Jeśli beło, noc przedtem, wielkie narzekanie

»Na onem łożu i płacz i ciężkie wzdychanie,

»Ta druga beła śmiechu pełna i radości,

»Wesela i rozkoszy, smaku i słodkości.

»Nie tak się wielą węzłów bluszcze i macice

»Do muru i do swojej przywięzują tycze1455,

»Jakośmy byli w on czas gęstemi węzłami

»Spół ściśnieni: piersiami, rękami, nogami.

»Kilka miesięcy ta rzecz miedzy nami trwała,

»Że o niej żadna żywa dusza nie wiedziała;

»Nakoniec, nie wiem jako, beła postrzeżona

»I królowi srogiemu potem odniesiona.

»Ty, któryś mnie wybawił od tych, co już byli

»Wielki ogień, aby mię spalić, nałożyli,

»Możesz ostatek sprawy tej sam łatwie wiedzieć;

»Ale jakom żałosny, trudno wypowiedzieć«.

Tak w on czas Rugierowi tę sprawę odkrywał

I trudu nocnej drogi Ryciardyn ulżywał

Tą powieścią, wjeżdżając na górę wysoką,

Brzegami i doliną obeszłą1456 głęboką;

A do niej ścieszka ciasna prześcia pozwalała

I przykrą drogę trudnem kluczem otwierała.

Na wierzchu beł Agrymont1457, piękny zamek, który

W opiece miał Aldygier1458 swojej z Białej Góry.

Beł to brat Malagiza i Wiwianiego,

Z nałożnice spłodzony, syn Bowa1459 zacnego;

I kto go własnem synem Gerardowem1460 zowie,

Myli się i nie trzeba wierzyć jego mowie.

Jakokolwiek, zawsze był hojny i wspaniały

Aldygierej i mądry i mężny i śmiały,

I wielką we dnie, w nocy straż na zamku trzymał.

Aby go wcale bratu swojemu dotrzymał.

Ten przyjął z wielką chęcią brata Ryciardyna

Stryjecznego, jako to rodzinę rodzina,

Bo jako rodzonego właśnie go miłował

I kwoli niemu barzo Rugiera szanował.

Ale nie wyszedł przecię tam przeciwko niemu,

Jako beł zwykł i jako czyniał więc każdemu,

Bo miał jednę nowinę, z której beł żałosny

I dla której frasunek i żal czuł nieznośny.

I miasto pozdrowienia rzekł do Ryciardyna:

»Niedobra mię, mój bracie, dziś doszła nowina:

»Przez pewnego posłańca jestem obwieszczony,

»Że zły i niecnotliwy Bertolag z Bajony1461

»O krew się naszę z srogą Lanfuzą1462 targuje

»I za wielkie pieniądze u niej ją kupuje;

»Która mu bracią naszę na śmierć i na męki

»Malgiza1463 z Wiwianem ma podać do ręki.

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz