Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="stanza-spacer"> 15

Zerbin, skoro go Orland samego zostawił,

Małą chwilę na onem miejscu się zabawił,

Potem konia obrócił w Orlandowę kolej

I jachał sobie za niem z lekka i powolej.

Jescze beł nie ujachał mile, gdy z daleka

Ujźrzał przywiązanego do konia człowieka,

Około którego szli jacyś niepoznani

Dwaj rycerze, a oba we zbroje ubrani.

Ale skoro beł bliżej, poznał go, poznała

I Izabella, która obok z niem jachała;

Odoryk to beł, co beł na koniu związany,

Owej ubogiej na straż, jako wilk, przydany.

Temu najwięcej Zerbin między swemi wierzył,

Temu się Izabelle swojej beł powierzył,

Tusząc i miarę biorąc z jego życzliwości

Dawnej, że i w tem doznać miał jego wierności.

Prawie w ten czas onę rzecz królewna swojemu

Powiadała, jako się toczyła, miłemu,

Jako na brzeg na bacie uniesiona była

Pierwej, niżli się pod nią galera rozbiła,

Jako od Odoryka nagabanie miała,

Jako się do jaskiniej rozbójcom dostała,

I jeszcze nie skończyła, gdy więźnia onego

Ujźrzeli, mocno w siedle pokrępowanego.

Dwaj, co go miedzy sobą śpiesznie prowadzili,

Poznali Izabellę zaraz w onej chwili;

Otem, który z nią jachał, to mniemanie mieli,

Że to Zerbin, nie inszy, zwłaszcza gdy widzieli

Jego zacnego rodu herby zawołane,

Na tarczy, którą nosił, pięknie zmalowane.

Lecz, gdy się jego twarzy z blizka przypatrzyli,

Poznali i widzieli, że się nie mylili.

Spadli z koni i obie ręce wyciągnęli,

Bieżąc przeciwko niemu; potem go poczęli

Witać obadwa nizko i przystojną mową,

Z kolanem pochylonem i odkrytą głową.

Patrzy Zerbin i widzi, że jeden Almoni,

Drugi zaś z Biskaliej beł Korebus, oni,

Co byli na okręcie od niego wysłani,

Zdrajcy Odorykowi na drogę przydani.

Almoni pierwszy tak rzekł: »Kiedy widzę z tobą

»Izabellę, że ato zeszliście się z sobą,

»Jako chciała fortuna i łaskawe nieba,

»Słów mi długich do ciebie w tej sprawie nie trzeba;

»Bo dla jakiej przyczyny w powrozie wiedziemy

»Odoryka, mniemamy i tak rozumiemy,

»Że ta, co krzywdę więtszą od niego odniosła,

»Jui ci to wszytko dawno do uszu doniosła.

»I to wiesz pewnie, jakom został oszukany,

»Kiedym chytrze od niego beł precz odesłany,

»Więc i to, jako zaś beł Korebus raniony,

»Kiedy się Izabelli rzucił do obrony,

»Gdy jej chciał gwałt uczynić; ale co się stało,

»Co się potem, jakom się w zad wrócił, przydało,

»Czego ona nie mogła widzieć ani wiedzieć,

»O tem ci tylko teraz krótko chcę powiedzieć.

»Skorom się w mieście zdobył na siodła, na konie,

»Wracałem się do morza na zad ku tej stronie,

»Kędym beł Izabellę strapioną zostawił

»I Odoryka, co mię dla niej. beł wyprawił;

»I przyszedłem do brzegu właśnie na to miejsce,

»Kędy beli zostali, i dalej się jeszcze

»Pomknę, ale nie widzę nic, okrom nowego

»Śladu, na mokrem piasku świeżo wybitego.

»Udałem się za niemi śpiesznie w one tropy

»Ku lasowi, gdzie beło trochę bitej stopy.

»Skorom wjachał do lasu, na głosem pobieżał,

»Którym słyszał, i trafię, gdzie Korebus leżał.

»Pytałem go, gdzie się wżdy królewna podziała,

»Gdzie Odoryk, od kogo rana go potkała?

»Potem wiedząc od niego wszytko dostatecznie,

»Puściłem się w las, chcąc ich gdzie naleźć koniecznie.

»Kręcę się to tam, to sam i gdzie widzę drogę,

»Patrzę śladu, ale go upatrzyć nie mogę.

»Potem się wrócę, gdziem beł Koreba zostawił,

»Co beł około siebie ziemię tak ukrwawił,

»Że gdzieby tam beł dłużej leżał i co pręcej

»Nie wziął jakiej pomocy, rzecz pewna, że więcej

»Trzeba mu beło księżej, aby go włożyli

»W ziemię, niżli doktorów, aby go leczyli.

»Zaniosłem go do miasta i tam u jednego

»Postawiłem go w domu jego znajomego.

»Mieszkał w mieście cyrulik jeden doświadczony,

»Przez którego beł potem prędko uleczony;

»Takżeśmy się na konie, na zbroje zdobyli

»I za Odorykiem się szukać go puścili,

»Co się na dworze króla biskalskiego chował,

»Alfonsa1401, kędym potem bój z niem odprawował.

»Król, z któremem kilkakroć o tej sprawie mówił

»I tę wszytkę rzecz wiedział, placu nie odmówił;

»Gdzie sprawiedliwość Boża, która w tem nie mogła

»Pochybić, i fortuna moja mi pomogła,

»Że nieprzyjaciel w boju jawnie przekonany

»I kiedy mi się poddał, został poimany.

»Król, wiedząc jego wszytkie niecnoty, pozwolił,

»Abym go albo zabił albo go niewolił1402.

»Nie chciałem go zabijać, ale jako baczysz,

»Prowadzę go w łańcuchu, a ty czyń, co raczysz,

»I osądź go, kiedy go weźmiesz z mojej ręki,

»Jeśli ma zaraz na śmierć, jeśli iść na męki.

»Słysząc, żeś do obozu francuskiego jachał,

»W tenem kraj, abych cię tu mógł naleźć, przyjachał;

»Teraz Bogu mojemu pokornie dziękuję,

»Że gdziem się mniej spodziewał, teraz cię najduję,

»Ale i niemniej za to, że masz swą kochaną

»Izabellę, nie wiem, gdzie i jako dostaną,

»Bom ja tuszył, żeś jej już nie miał widzieć wiecznie«.

Skoro Zerbin dosłuchał wszytkiego statecznie,

Nie odpowiada na to Almoniuszowi,

Tylko zbyt pilnie patrzy w twarz Odorykowi,

Nie z nienawiści jakiej, ale z żalu raczej,

Że mu Odoryk jego chęć oddał inaczej.

Skoro koniec uczynił Almoni swej mowie,

Chwilę milczał cny Zerbin, rozbierając w głowie

Jako go ten, którego sobie między wielem1403

Najszczerszem, najdufalszem1404 obrał przyjacielem,

Śmiał tak okrutnie zdradzić; wtem ruszył języka

I przystąpiwszy bliżej, pytał Odoryka,

Jeśli to prawda beła, co mu w oczy zadał

Almoniusz i co nań wyraźnie powiadał.

On padszy krzyźem, na to: »Zawsze to najdziecie,

»Mój panie, że bez grzechu nikt nie jest na świecie

»I w ni w czem nie jest różny dobry ode złego,

»Jeno, że ten, kiedy jest od grzechu jakiego

»Albo od jakiej żądze, choć małej, kuszony,

»Nie broni się i w moc się daje, zwyciężony;

»A tamten zaś odpiera, póki mu sił zstawa,

»Acz, jeśli żądza wielka, i on się poddawa.

»Kiedybych beł od ciebie w jakiem zostawiony

»Mocnem zamku, coby beł dobrze opatrzony,

»A jabych go bez szturmu, bez gwałtu strachowi

»Próżnemu kwoli poddał nieprzyjacielowi,

»Mógłbyś mię mieć na zdrajcę; ale przyciśniony

»Wielką siłą, skusiwszy ostatniej obrony,

»Kiedybych to uczynił, według mego zdania

»Nie miałbych stąd sromoty ani urągania,

»Owszem chwałę u wszystkich; bo im jest możniejszy

»Nieprzyjaciel, tem ów jest wymówki godniejszy.

»Ja mniemam, żem nie winien tak wiele w tej mierze,

»Bo zamku, co beł mojej poruczony wierze,

»Broniłem dotąd, póki obron dostawało,

»Póki mi sił i póki rozumu zstawało;

»Ale kiedy tak wielki gwałt na mnie nastąpił,

»Co za dziw, żem nie strzymał i żem mu ustąpił?«

Taka Odorykowa w on czas beła mowa,

Przydał i insze rzeczy tej służące słowa,

Ukazując, że go zbyt ostre bojca1405 bodły,

Które go, niechcącego, na on grzech podwiodły.

Jeśli co kiedy prośba usilna sprawiła,

Jeśli kiedy pokora skutek uczyniła,

Tu go mogła uczynić, bo wszytko najduje

Odoryk to, co serce błaga1406, gniew hamuje.

Królewic stoi; w myślach swoich rozerwany,

Jeśli ma być od niego Odoryk skarany.

Kiedy patrzy na jego zdradę, bez wątpienia

Rozumie go być godnem śmierci i zginienia;

Kiedy zasię na dufność wzajemną wspomina,

Kiedy sobie z niem dawną przyjaźń pizypomina,

Nie chce mu się go tracić i wodą litości

Gasi gniewy zawzięte i zapalczywości.

Kiedy tak chwilę Zerbin rozmyślał wątpliwy,

Jeśli miał za uczynek on tak niecnotliwy

Odoryka wolnością i zdrowiem darować,

Czy go na dalsze męki żywego zachować,

Przybieżał poryżając1407 koń, któremu z głowy

Dopiero mu zdjął uzdę Mandrykard surowy,

Niosąc babę na sobie, która przez swe zdrady

Królewica na koniec wydała szkarady.

On koń, widząc z daleka w polu drugie konie,

Wielkiem się pędem udał prosto ku tej stronie,

Mając babę na grzbiecie, co srodze wrzeszczała

I bez skutku żadnego ratunku nie miała.

Skoro ją Zerbin ujźrzał, bogom czynił dzięki,

Że mu bez wielkiej pracy podali do ręki

Onych dwu winowajców, którzy go zdradzili

I mało go o srogą śmierć nie przyprawili.

Zerbin babę zatrzymać i wściągnąć rozkazał

I jako z nią postąpić, sam w sobie rozważał,

Jako ma z nią postąpić; naprzód myśli sobie,

Że jej najlepiej urżnąć nos i uszy obie;

Potem zasię rozumie, że lepiej złośnicę

Na przykład wszytkim zdrajcom dać na szubienicę.

Różne męki i różne karania wymyśla,

Na ostatek się na te skłania i namyśla.

Rzecze tak do Koreba i do Almoniego:

»Atom się go obmyślił zachować żywego;

»Bo acz nie ze wszytkich miar godzien odpuszczenia,

»Lecz przecię nie zasłużył śmierci i zginienia.

»Niechaj żyje i niechaj będzie przy wolności,

»Kiedy to, jako mówi, uczynił z miłości,

»Bo próżno to: łatwie się błędy wymawiają,

»W które ludzie z gorącej miłości wpadają.

»Dobrze więtsze rozumy, niż u Odoryka,

»Czego nie u jednego pełno historyka,

»Miłość z miejsca ruszyła i ludzi tak siła

»Do gorszych i sprośniejszych grzechów przywodziła.

»Dlatego mu odpuszczam i niech rozwiązany

»Zaraz będzie, a ja zań niech będę karany,

»Którym olśnął1408, tej mu się rzeczy powierzając,

»Że ogień łatwie słomę spali, nie patrzając«.

Potem na Odoryka wejźrzawszy, tak rzecze:

»A toć twój grzech odpuszczam, niebaczny człowiecze!

»Aleć taką naznaczam zań pokutę, aby

»Dwanaścieś mi miesięcy pilnował tej baby

»I miał ją w towarzystwie i we dnie i w nocy,

»Nie spuszczając jej z oka, i swojej pomocy

»Jej użyczał i żebyś o nię czynił w boju

»Z każdem takiem, coby jej nie chciał dać pokoju.

»Do tego chcę po tobie, abyś ten rok cały

»Na każdy dzień z nią jeździł — a wszak to czas mały —

»Po Francyej tam i sam, od miasta do miasta,

»Tam konia obracając, gdzie każe niewiasta«.

Takich do Odoryka słów królewic użył,

Który był więtsze, niż to karanie, zasłużył,

Co beło, rów mu jaki kazać wielki minąć,

Rów, który niepodobna rzecz beła ominąć.

Tak wiele beła baba sprosna pozwodziła

Rycerzów i białej płci tak wiele zdradziła,

Różnych ludzi, że kto z nią w towarzystwie będzie,

Rzecz pewna, zwad, hałasów, kłopotów nabędzie.

Tak oboje zostanie nieźle pokarane:

Ona za swoje grzechy, dawno podziałane,

On za to, że jej na się wziął niesprawiedliwie

Obronę; tak niedługo zginie niewątpliwie.

Tak na ten czas przezacny szocki rycerz tęgą

Odoryka uwiązał i ujął przysięgą,

Obiecując, gdzieby mu nie dotrzymał wiary,

Że wielkich mąk nie ujdzie i surowej kary

Do pierwszego potkania i niechaj się prosi,

Jako chce, szyję straci i nic nie uprosi.

To mówiąc, Almoniemu rzekł i Korebowi,

Aby zdjęli powrozy z rąk Odorykowi.

Stało się wszytko podług Zerbinowej woli,

Acz go rozwięzowali prawie poniewoli,

Żałując, że się na niem tak, jako myślili,

Onej tak wielkiej jego zdrady nie zemścili.

Tak jechał dalej stamtąd Odoryk żałosny

Z szpetną babą, mając żal na sercu nieznośny;

Co się jem potem stało, Turpin nie napisał,

Alem przecię o jednem historyku słyszał,

Którego nie mianuję, który dostatecznie

Pisze, że chcąc złej onej napaści koniecznie

Zbyć Odoryk, nie pomniąc na swoję przysięgę,

Włożył babie z konopi urobioną wstęgę

Na szyję i zadzierzgnął węzeł i w porębie

Tuż ją przy samej drodze zawiesił na dębie.

Toż Almoni i jemu — tenże opisuje —

W rok uczynił, jeno że miejsca nie mianuje.

Zerbin, co wszędzie śladu Orlanda pilnował

I nie radby go stracił, do swych wyprawował,

Do wojska, którzy się oń frasować musieli,

Ponieważ nic tak długo o niem nie wiedzieli.

Posłanemu od siebie Almoniuszowi

I który z niem pospołu jedzie, Korebowi,

Różne nauki, różne poruczenia dawa,

A z piękną Izabellą sam tylko zostawa.

Tak barzo Zerbin grabię Orlanda miłuje,

Nie mniej i Izabella, tak ich chęć ujmuje

Oboje dowiedzieć się, jeśli gdzie dojachał

Poganina, za którem szukać go wyjachał,

Onego, przez którego z konia beł ściągniony

I od niego na ziemi w polu zostawiony,

Że się, póki dzień trzeci nie minie, nie wróci

Do wojska i z tamtego kraju nie powróci.

Ten beł kres naznaczony od grabie onemu

Rycerzowi, co szable nie ma, pogańskiemu.

Niemasz żadnego miejsca, niemasz żadnej strony,

Którejby beł nie zwiedził Zerbin pomieniony,

Szukając i szlakując Orlanda, gdzie jachał,

Aż między drzewa gęste z trafunku przyjachał,

Drzewa, niewdzięcznej dziewki ręką popisane,

I nalazł je, z jaskinią srodze porąbane.

Jedzie dalej, gdzie się coś świeciło, w gęstwinę

I błyszczącą się zbroję poznawa grabinę;

Potem i szyszak nalazł, ale nie on dawny,

Który kiedyś na sobie nosił Almont sławny.

Słyszy potem, że koń rże gdzieś daleko w lesie

I na dźwięk się obróci i głowę podniesie:

I widzi po pięknej się łące pasącego

Bryljadora, na łęku munsztuk mającego.

Nalazł

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz