Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="h4" id="sub76">75

»Od dnia tego, w który je od Ferata miała,

»W więzieniu je i w wieży zbyt ciemnej chowała

»Dotąd, aż z Bertolagiem zawarła umowy,

»Jakoście zrozumieli dopiero z mej mowy.

»Temu je, jako słyszę, snać na umówioną

»Ma między jego pewnem zamkiem a Bajoną

»Godzinę jutro stawić, a sam snać kupować,

»Sam się ma o krew naszę zły człowiek targować.

»Wyprawiłem na dobrem koniu z tą nowiną

»Do Rynalda naszego przed małą godziną;

»Aleć droga daleka: choć śpiesznie pobieży

»Mój posłaniec, boję się, że na czas nie zbieży.

»Ludzi nie mam tak wiele, żebym wyniść w pole

»Mógł bezpiecznie i chocia są ochotne wole,

»Siły niemasz, bez której trudno co rozczynać,

»A wiem, jeśli ich kupi, że ich da pościnać«.

Wielką żałość przyniosła ta Ryciardynowi

Nowina, ale niemniej cnemu Rugierowi;

Który widząc, że bracia obadwa milczeli

I jakoby poradzić temu nie wiedzieli,

Rzecze z wielką śmiałością: »Nie myślcie wy o tem

»I nie psujcie sobie głów darmo tem kłopotem;

»Już wy to temu memu poruczcie mieczowi;

»Ja upewniam, że bracia waszy będą zdrowi.

»Nie proszę was o pomoc; już ja to sam sprawię,

»Ja to sam bez żadnego ratunku odprawię,

»Tylko mi wiadomego kogo z swej czeladzi

»Dajcie, który mię na to miejsce doprowadzi.

»Usłyszycie wnet trzaski, ujźrzycie i trupy

»Tych, co się będą o te targować okupy«.

Tak mówił, a nie mówił pewnie rzeczy nowych

Jednemu z nich, co beł sił świadom Rugierowych.

Drugi go słucha jako tego, co rozumie

Siła o sobie, a nic albo mało umie.

Ale Ryciardyn potem na stronie go sprawił,

Jaki beł mąż, jako go od śmierci wybawił,

Upewniając, że więcej, niżli obiecuje,

Uczyni. Aldygierej barzo go szanuje

I więcej go poważa i ma w uczciwości

Z jego męstwa i z jego tak wielkiej dzielności.

U stołu, u którego wylewał dostatek

Pełnem rogiem obfitość, czci go na ostatek.

Wszyscy się namyślili onych dwu rodzonych

Ratować, na niezbożne targi prowadzonych;

A wtem też nastąpiły mroki ciemnej nocy.

I słudzy i panowie zawierali oczy

Wszyscy okrom Rugiera, którego troskliwa

Myśl frasuje i sen mu pożądny rozrywa.

Obleżenie obozu, o którem go doszła

Onegoż dnia od króla Agramanta posła

Nowina, tkwi mu w głowie i widzi, że snadnie,

Gdzie go wczas nie ratuje, nowem złem podpadnie.

Widzi, że go nie minie sromotna przygana

Stąd, że z nieprzyjacioły jeździ swego pana;

Jeśli się jeszcze okrzci, dopieroż strachowi

Przypisować to będą albo niestatkowi!

W każdy inszy czas temu byłoby z tej miary

Wierzono, że to czynił dla prawdziwej wiary;

Ale że w ten czas, gdy król jego oblężony

Potrzebował pomocy jego i obrony,

U wszytkich niedobrego nie ujdzie mniemania,

Że to raczej z bojaźni czyni i lękania,

Nie dla wiary tej, którą tak teraz wychwala;

To serce Rugierowi dzieli i przekala.

I to go niemniej trapi, że bez dozwolenia

Swej królowej odjachał i bez jej wiedzenia.

To tą myślą, to ową nachyla troskliwy

Na różne strony serce i umysł wątpliwy;

Widzi, że go chybiło, czego on beł pewny,

Że ją miał naleźć w zamku hiszpańskiej królewny,

Do którego pospołu z sobą jachać mieli

Ratować Ryciardyna, jakoście słyszeli.

Potem wspomniał, że jej rzekł i obiecał jachać

Do Walumbrozy, gdzie się miał z nią pewnie zjachać;

Rozumie, że tam ona na to pojachała

I nie zastawszy go tam, zbyt się dziwowała.

Radby do niej napisać list lubo wyprawił

Posłańca, aby się jej wymówił i sprawił,

Czemu do Walumbrozy, jako rzekł, nie jachał

I czemu nie żegnając, od niej precz odjachał.

Długo, jako sobie miał w tem postąpić, myślił,

Na ostatek list do niej napisać umyślił;

A choć nie ma nikogo do tej doby jeszcze,

Któryby go bezpiecznie zaniósł na swe miejsce,

W drodze, jeśli się trafi, zamyśla jakiemu

Oddać go posłańcowi sam w ręce wiernemu.

Wtem wstaje i zawoła, aby zapalono,

Świece, pióro, kałamarz, papier przyniesiono.

Rzucili się natychmiast pilni pokojowi

I przynieśli to zaraz wszytko Rugierowi.

On, jako pospolicie zwykło bywać, w pierwsze

Pozdrowienia i służby swoje kładzie wiersze,

Potem nowiny, jako od niego pomocy

Król potrzebował przeciw chrześcijańskiej mocy,

I że zginie, jeśli mu wcześnie nie przybędzie,

Albo u nieprzyjaciół pewnie w ręku będzie.

Przydawa, jako mu się na pomoc gotował,

Kiedy tego jego król po niem potrzebował,

Prosząc, aby i ona na to pozwoliła,

A niesławy mu z onej miary nie życzyła;

Bo, mając być jej mężem, słusznie się wystrzegał,

Aby uszedł złej sławy, aby nie podlegał

Obmówiskom1464, i jako w niej zmazy nie było,

Tak i onemu się jej pilnie strzedz godziło.

I jeśli przez wszytek czas dobremi sprawami

I przeważnemi sławy dostawał dziełami

I dostawszy jej, tego usilnie pilnował,

Aby jej nie oszpecił, aby ją zachował,

Tem więcej teraz miał mieć więtszą pieczą o niej,

Ponieważ już i ona należała do niej,

Która mu już małżonką zostać obiecała

I z niem być we dwu ciałach jedną duszą miała.

A jako ją w tem ustnie i przedtem i potem

Upewnił, tak i przez list chciał jej dać znać o tem,

Że skoro ten czas minie, przez który swojemu

Obowiązany wiarą beł panu zwierzchniemu,

Okrzei się i przystanie do prawdziwej wiary,

Do której się nachyla z dawna z każdej miary;

Potem ojca Amona, Rynalda i innych

Będzie prosił w małżeństwo o nię jej powinnych.

»Proszę — prawi — u ciebie pilnie pozwolenia

»Wybawić mego pana pierwej z obleżenia,

»Abym uszedł przy mówek i ludzkiej obmowy,

»Bo wiem, żeby zelżywe beły o mnie mowy:

»»Rugier, póki się jego królowi szczęściło,

»»Przestawał z niem, a teraz, gdy go odstąpiło

»»Szczęście i cesarz Karzeł mocniejszy zostawa,

»»Z jego nieprzyjacioły trzyma i przestawa«.

»Na dwadzieścia dni tylko, a jeśli to siła,

»Więc na piętnaście proszę, żebyś pozwoliła;

»Pewienem, że przez ten czas król mój oblężony

»I z obozem swem będzie przez mię wyzwolony.

»A wtem najdę przyczynę i sposób przystojny,

»Że mu czołem uderzę1465 i zjadę z tej wojny.

»O to tylko dla mego proszę uczciwego,

»Ostatek niech twój będzie żywota mojego«.

W takie i w tem podobne słowa napisany

Beł list, który gotował Rugier zawołany;

Acz się on dobrze dłużej w tej rzeczy rozciągał

I pióra, aż beł arkusz pełny, nie zawściągał.

Potem list napisany, jako umiał, złożył

I zapieczętował go i w zanadrze włożył,

Tusząc, że jutro w drodze potka kogo, który

Zaniesie go tajemnie jej do Białej Góry,

Skoro list on swój zawarł, zawarł także oczy

I nalazł odpoczynek i pokój tej nocy,

Bo sen przyszedł i ciało rózgą wyciągnioną

Skropił mu, w niepamiętnej1466 Lecie1467 omoczoną.

I odpoczywał dotąd, aż się zaświeciły

Piękne zorze i kwieciem na wschodzie nakryły

I białem i czerwonem pola, góry, wody

I dzień biały ze złotej wychodził gospody.

A kiedy drobni ptacy śpiewać poczynali

I nowe światło głosy pięknemi witali,

Aldygierej, który sam chciał być Rugierowi

Przewodnikiem w tej drodze i Ryciardynowi

I inszem, co strzedz mieli, aby poimani

Bracia Bertalogowi nie beli oddani,

Napierwej beł na nogach; co gdy usłyszeli

Oni dwaj, z miękkich także wstawali pościeli.

A skoro ciała jasnem okryli żelazem,

Ze dwiema stryjecznemi wyjachali razem,

Rugier prosiwszy długo darmo, aby byli

Onę sprawę na niego samego puścili;

Ale oni z tej żądze wielkiej, którą mieli,

Ratować swojej braciej, iże rozumieli,

Żeby to beło jakieś wielkie niebaczenie,

Na tę prośbę twardziejszy1468 beli, niż kamienie,

Przyjachali na miejsce za dnia, gdzie kupować

Więźniów miano i gdzie się targ miał odprawować.

Pole beło przestrone, wielkie i odkryte,

Ze wszytkich stron promieniem Febusowem bite;

Dęby, sosny i buki żadne w niem nie były,

Tylko się szczere piaski z daleka świeciły,

Tu i owdzie odziane chróstami nizkiemi,

Miejscami nietykane pługami ostremi.

Tu się oni rycerze trzej zastanowili

Na ścieszce tej równiny; potem obaczyli,

Że przeciwko niem jachał śpiesznie ktoś nieznany,

We zbroję ze złotemi strefami ubrany,

Co miał na tarczy za herb namalowanego

W polu zielonem ptaka wiecznie żyjącego1469 —

Ale uczynię koniec, by wam zaś nie było,

Że was tak długo bawię tą pieśnią, niemiło.

Koniec pieśni dwudziestej piątej.

XXVI. Pieśń dwudziesta szósta Argument

Malagizy figury z marmuru białego

Ukazuje na studniej źrzódła rozkosznego;

Gdzie Mandrykard przyszedszy, srogie wszczyna wojny

Z Rodomontem; tych zasię obu Rugier zbrojny

Wyzywa i krwawy bój stacza, odważony,

W dziele Marsowem z młodu dobrze wyćwiczony.

Doralikę unosi szkapa1470 opętany;

Mandrykard ją z inszeni goni, rozgniewany.

Allegorye

W pieśni dwudziestej szóstej przez Wiwiana i Malagiza, których Sarracenka Lanfuza złemu Bertolagowi z Bajony przedać chciała, lecz od Rugiera i Marfizy w samem razie niebezpieczeństwa ratowani z upadkiem nieprzyjaciół wolni zostali, przypomina się nieskończona dobroć Boga miłosiernego, który nad mniemanie i rozum ludzki z ostatnich zwykł wyrywać niefortun zginionych. Przez osoby wielkie i chwały godne, co pierwej, niż się urodzili, na rytych od wieków mogli być poznani figurach, snadno uważysz, jako cnota nie jeno w niebie swoje ma mieszkanie, ale i w pamięci wszytkich ludzi ustawiczne na świecie: wspomnienie.

1. Skład pierwszy

Białą płeć przeszłe wieki tak wspaniałą miały:

Cnotę barziej, niż złoto drogie, miłowały;

Tych zaś późniejszych czasów rzadko się najdują,

Co zyskom ladajakiem marne nie hołdują.

Po trzy i po cztery kroć godne szanowania,

W dobrych postępkach swoje co tylko kochania

Ugruntowały; niechaj sławne będą wszędzie

I po śmierci i póki świat nizki trwać będzie.

Tak Bradamantę zacną nie mógł okazały

Skarb żaden ruszyć ani państwa, pełne chwały;

Cnoty wspaniałe, dzielność Rugiera mężnego

Upodobawszy, wzięła do kochania swego,

I słusznie, bo takowe dzieła jego były

Iż go światu wszystkiemu znacznem uczyniły.

Szanował on ją wzajem według pomyślenia

I rzeczy dla niej czynił, godne podziwienia.

Już się beł w drogę puścił z dwiema rycerzami

Rugier, jakom powiedział niedawno przed wami,

Aby bracią z więzienia wybawił ciężkiego

W które przez zdradę wpadli grabie bajońskiego,

Gdy ich zjechał bohatyr jakiś okazały,

A miał we środku samem swej tarcze znak mały,

Ptaka, jedyną rozkosz arabskiej krainy,

Co przez śmierć żywot bierze i rodzi się iny.

Ledwie ich zoczył, zaraz dał znać po postawie,

Że mu miłe igrzysko w Marsowej zabawie.

»Będzie podomno — rzecze — który z was tak śmiały

»I przy męstwie animusz ukaże wspaniały,

»Jeżeli dużem1471 członkom są podobne siły,

»Co mi was na wejźrzeniu pierwszem zaleciły,

»Iż lub szablą lub drzewy spróbujem długiemi,

»Kto zostanie na koniu, kto będzie na ziemi«.

»Wygodziłbym ja — mówi Aldygier — wnet tobie,

»W jakiem jeno chcesz walki kosztować sposobie,

»Kiedyby zbytnia czasu ścisłość pozwoliła,

»Co nas w gwałtownej sprawie z domu wypędziła.

»Ledwie tych kilka z sobą słów przerzec możemy:

»Tak rączo i tak chyżo śpieszyć się musimy.

»Sześćset człowieka namniej czeka nas zbrojnego,

»Z któremi trzeba się nam bić dnia dzisiejszego.

»Miłość prawdziwa, miłość szczera rozkazuje,

»Która natwardsze serca miękczy i ujmuje,

»Byśmy własną z więzienia bracią wyzwolili

»I w obietnicach się jem swoich uiścili.

»Z tej przyczynyśmy zbroje wdziali na się twarde,

»Chcąc to sprawić, a w tamtych skrócić myśli harde«.

»Słuszną — odpowie drugi — wymówkę przymuję,

»A jednaką w was wszytkich dzielność upatruję.

»I dlategom miał wolą serc waszych spróbować,

»Chcąc doznać, kto z nas czterech męstwem ma przodkować;

»Ale, że tam ukazać macie wasze siły,

»Gdzie słuszność chce, aby się wszytkie obróciły,

»Przypuście mnie, proszę was, w lubą kompanią:

»Mam, jak wy, serce, męstwo, i me ręce biją;

»Doznacie, o doznacie bez wątpienia tego,

»Że towarzystwa godny jestem tak zacnego«.

Zda mi się, iż wy wszyscy, co dotąd nie wiecie,

Słyszeć imię rycerza nowego pragniecie,

Który się w towarzystwo wpraszał Rugierowi

Iz nim iść ku przyszłemu chciał zaraz bojowi.

Jestto mężna Marfiza, co raz tęgi dała

Szotowi i Gabryny pilnować kazała,

Gabryny, baby starej, do wszystkich chytrości

Sposobnej, pełnej niecnót, pełnej różnych złości.

Dwaj bracia z Jasnej Góry zaraz pozwolili,

Przyjaźni ucześniczką swych ją uczynili.

Rugier mniema, że to jest rycerz doświadczony,

Twarzy z hełmu nie mogąc widzieć z żadnej strony.

Wtem Aldygier ukaże towarzystwu swemu

Chorągiew naprzeciwko pagórku bliższemu;

Z nią wiatry po powietrzu łagodne igrały,

Lud do bitwy sprawiony, stał wkoło niemały.

Potem przypatrują się nowemu strojowi,

Co samemu zwyczajny tylko Murzynowi;

Poznali, że to właśni Sarracem byli,

Dwóch więźniów z twarzą smętną zacnych prowadzili,

Za których Maganzowie według słowa swego

Złota nagotowali najwyborniejszego.

Krzyknie Marfiza: »Czegóż dłużej czekać chcemy?

»Bankiet się nam otwiera, gdy już tych widziemy!«

»Wezwanych spełna niemasz —

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz