Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

mógł z uderzenia tego.

Rodomont z drugiej strony zaraz poprawuje,

Straszne w szyszaku jasnem znaki zostawuje;

Ale ten, że beł mocny, jak dyamentowy,

Nie zaszkodził mu wiele Rodomont surowy.

Rugier się zapomniawszy, z lewej ręki wodze1551,

Z prawej wypuścił szablę i leży na drodze1552.

118

Nosi go koń po polu, namniej sił nie czuje,

Na ziemi Balizardę ostrą zostawuje.

Marfiza, co tego dnia swe serce do niego

Skłoniła, pała gniewem, boju chce krwawego.

Żal jej, iż sama jedna w pokoju została,

Drugich, nie dobywając broni, rozwadzała.

Do Mandrykarda rączo na swem koniu skoczy

I dużo1553 w łeb trafi go, właśnie między oczy.

119

Rodomont za Rugierem bieży zapalczywy

I już, już go dopadał Frontyn, co biegł chciwy.

Postrzegł Wiwian zaraz i Ryciardyn młody,

Iż niefortunny Rugier nie ujdzie przygody;

Rzucą się: Rodomonta ten porwie zjadłego,

Drugi swą broń podaje własną w ręce jego.

On też z lekka do siebie tem czasem przychodzi

I rozdrażniony, krwawe igrzysko zwieść godzi.

120

Ledwie przyszedł do siebie kęs Rugier zemdlony,

Poznawszy, iż mu szable dodał odważony

Wiwian, zdrady się mścić i krzywdy napiera,

A w śmiałość przyrodzoną swe serce ubiera.

Tak zwykł lew, gdy rogami byk najduższy1554 swemi

Podniesionego ciśnie i na twardej ziemi

Zostawi; ten przed wstydem nie czuje boleści,

W gorliwej rozedrzeć go chce popędliwości.

121

Cięższe coraz powtarza po szyszaku razy;

Ale ten, co się żadnej nie obawia skazy

Od szable, zwłaszcza prostej, głowy pana swego

Broni, bo na początku Rugier boju tego,

Jakom powiedział, miecz swój upuścił kochany,

Któremu ani zbroja ani hecowany1555

Nie wytrzymałby paiż1556 i sama przyłbica

Babilonu i wieże wysokiej dziedzica1557.

122

Niezgoda rozumiejąc, że tam nic inszego

Prócz swarów być nie może i boju strasznego,

A przymierze z pokojem miejsc nie będą mieli

W zajątrzonych wnętrznościach, by najbarziej chcieli,

Mówi siestrze: »Już odyść możemy bezpiecznie:

»Miłość tu, śmiem upewniać, nie postoi wiecznie.

»Niech idą, my się jeszcze do bitwy wróciemy

»I komu beł życzliwszy Mars, szczerze powiemy«.

123

Tak przykre, tak straszliwe i ostatniej siły

Rugierowe na on czas uderzenia były,

Iż Rodomont łbem w siodło uderzy chudzina

I lecąc, twardą zbroją przycisnął Frontyna.

Po trzy, po cztery razy już spaść nakłoniony,

Ledwo się mógł pokrzepić, gwałtownie zemdlony;

Nakoniec miecza z ręku pozbyłby ostrego,

Ale bronią temlaki z sznura jedwabnego.

124

Tem czasem zaś Marfiza Mandrykarda swego

Obraca: pot się leje z twarzy, z czoła jego.

Wygadza on jej wzajem i niemniej dokucza,

Co to jest z mężem walczyć, białą płeć naucza.

U obojga tarcz, zbroja, szyszak doświadczony

Strzeże ran, broni głowy, piersi z każdej strony.

Tak w równem męstwie ponno dłużejby swe siły

Pokazowali, ale konie przeszkodziły.

125

Przykry Marfiza swojem obrót uczyniła

Na łące, co z niedawnych deszczów mokra była;

Ten się pośliznął i padł srodze w onej dobie

Ani ratunku mógł dać najmniejszego sobie.

Bo gdy się poprawował i ledwo podnosił,

Kilkoro uderzenia raz po raz odnosił

Od Bryljadora, którem z boku przeciwnego

Natarł gruby Mandrykard i serca dzikiego.

126

Rugier, kiedy. Marfizę ujrzał we złem razie,

Skoczył, Tatarzynowi chcąc być na przekazie.

Miał po wolej, bo jeszcze nie przyszedł do siebie

Rodomont, jako w łeb wziął od niego w potrzebie,

I tak uderzył w szyszak Mandrykarda srodze,

Iż wnet ogłuszonego zostawił na drodze;

Rozciąłby go beł pewnie w te czasy na dwoje,

By miał swą broń, a on tak dużej1558 nie wdział zbroje.

127

Tak ze snu otrzeźwiawszy z Algieru król srogi

Przeciera wzrok, obraca źrzeńce1559 koło drogi;

Ujźrzy Ryciarda i wnet przypomina sobie,

Iż dla niego o mały włos nie został w grobie,

Gdy miecza Rugierowi pożyczył własnego.

Dla pomsty z wielkiem gniewem poskoczył do niego

I skarałby beł pewnie; ale z nowej rady

Malagiza wnet one rozerwano zwady.

128

Tak on beł w czarnoksięskiej nauce wyćwiczony,

Iż mu żaden nie zrównał wieszczek nauczony;

A chocia ksiąg i pisma nie wziął z sobą swego,

Którem promienie słońca stanowi1560 jasnego,

Przymuszaniem tylko swem, dziwnemi słowami

Ma moc i władzą wielką w piekle nad djabłami,

Kazał, by jeden w konia Doraliczynego

Wszedszy, do szaleństwa go pobudził jakiego.

129

W koń spokojny, na grzbiecie którego siedziała

Doralika i bitwy skończenia czekała,

Wszedł jeden duch niecnota z piekielnej ciemności

I rozmaj tych wnet się jął rozpościerać złości.

Bo co przedtem o żadnych narowach nie wiedział,

Prócz iż cichy wolno szedł, gdy kto na niem siedział,

Teraz strasznych uczynił kilkanaście skoków,

Wzdłuż na trzydzieści, a wszerz na szesnaście kroków.

130

Duże było porwanie; przecię z siodła swego

I z konia Doralika nie spadła durnego1561.

Krzyczy, o zdrowiu żadnej nadzieje już nie ma,

Że ją z wysoka głupi szkapa zrzuci, mniema.

Ten bieży, od piekielnych furyj przymuszony,

Jakoby od samego djabła beł niesiony.

Już jej głosu nie słychać: nigdy, nigdy strzała,

Z cięciwy wypuszczona, prędzej nie leciała.

131

Cudem Rodomont takiem srodze przerażony,

Przestał bitwy i na głos, gdzie biegł koń szalony,

Ratować Doraliki pojechał zarazem;

Marfizie, Rugierowi już też swem żelazem

I Mandrykard nie szkodzi: puszcza się w też tropy,

Gdzie szkapa opętany ślad niósł lotnej stopy.

Pokoju i przymierza z sobą nie czynili:

Tak się rączo ci oba za nią obrócili.

132

Z ziemie Marfiza mokrej na ten czas wstawała,

Serdecznem żalem wszytka i gniewem pałała;

Myśli pomstę uczynić, ale ją omyli,

Bo Rodomont w dziesiątej ledwie nie jest mili.

Rugier, co taki koniec wojny spólnej widzi,

Gryzie się, ryczy, jak lew, sam się siebie wstydzi.

Niepodobna, by miały dogonić ich konie

Bryljadora z Frontynem: tak są w różnej stronie.

133

Rugier wojny poprzestać o konia swojego

Z Rodomontem nie myśli, aż dowiedzie swego;

Z Tatarzynem Marfiza nie chce się rozjechać

I bitwy, aż go lepiej spróbuje, poniechać.

Bo opuścić byłoby coś nieuczciwego:

Wzięli przyczynę wzgardy, despektu jawnego.

Na koniec taką sobie radę wespół dali,

Aby za winowajcy zarazem jechali.

134

A lub to aż w obozie, nie zjadą się z niemi,

Gdzie dla posiłku dania pobiegli z drugiemi,

Chcąc króla francuskiego złamać zbytnie siły,

Od którego ich wojska obleżone były,

Pozwalają udać się tam i bronić sławy,

Prawą drogę obrali i gościniec prawy.

Rugier wprzód jachać nie chce, ażby do swojego

Towarzystwa przemówił słów kilka miłego.

135

Wrócił się i na stronę wziąwszy Ryciardota,

Prosi, by mu nie ciężka była ta robota,

Rodzoną swoję żeby pozdrowił od niego;

On też w szczęściu, w nieszczęściu zawżdy chce być jego

I na każdą przygodę, przypadek wszelaki

Dozna, że mu życzliwy, dozna, że jednaki.

A to czynił tak mądrze Rugier nauczony,

Iż żaden podejźrzenia znak nie beł wniesiony.

136

A potem Wiwiana i Malagizego,

Aldygiereja przy nich pożegnał chorego

I tem się z posługami swemi ofiaruje,

Ochotnem na potrzeby ich być obiecuje.

Do obozu Marfiza tak się zaś śpieszyła,

Iż za chęci dziękować braciej zobaczyła1562;

Ale oni śpieszno ją oba dogonili,

Swą ludzkość i powinny pokłon oświadczyli.

137

Toż Ryciardot uczynił; a Aldygier ranny

Leżał i nie mógł, choć chciał, mężnej żegnać panny.

Do Paryża wszyscy się naprost obrócili,

Tak ci, co Doralikę z jej koniem gonili,

Jako Rugier z Marfizą — ale przydzie potem

W drugiej pieśni powiedzieć dostateczniej o tem;

Atoli z wielką szkodą rycerstwa naszego

Ci czterej do obozu przybyli swojego.

Koniec pieśni dwudziestej szóstej.

XXVII. Pieśń dwudziesta siódma Argument

Rodomont z Mandrykardem, gdy nie dogonili

Doraliki, prosto się do wojska puścili,

Gdzie z Marfizą przybywa Rugier doświadczony,

Karta gromią, on w Paryż uchodzi przestrony;

Potem dawne urazy przypomniawszy swoje,

W pojedynkach krwie ciepłej przykre leją zdroje.

Rodomont precz odjeżdża, serce mu żal kraje:

Gardzi niem i w pośmiech go Doralika daje.

Allegorye

W tej dwudziestej siódmej pieśni przez bohatyrów z wojska Agramantowego przedniejszych, którzy zostawszy zwyciężcami, w pokoju i w próżnowaniu do domowej obrócili się niezgody, widzieć się jawnie daje, jako wielcy królowie i hetmani po wielu wspaniałych imprezach zbytniem próżnowaniem opojeni, domowemi częstokroć upadali rozruchami.

1. Skład pierwszy

Nierozmyślne porady lepsze zawdy były

Białej płci, z któremi się mało co biedziły;

Łaskawe za jakiś dar dały jem to nieba,

Iż prędko ratować się mogą, kiedy trzeba.

U mężczyzny zaś rozum częściej płochy bywa,

Jeśli się nań z rozmysłem pilnem nie zdobywa;

I gdy co bez uwagi czynić chce zacnego,

Zbłądzi, a sprawa skutku nie weźmie dobrego.

Zdał się dobry postępek ten Malagizemu,

Przez który bratu pomódz myślił stryjecznemu;

Bo się, jakom powiedział wyszej, przeląkł srodze,

W niebezpieczeństwie nagłem widząc go i w trwodze,

Gdy rozkazał piekielnych djabłów co gorszemu

Rodomontowi zadać, także tatarskiemu

Królowi kłopot jaki, któremby do swego

Pociągnął ich zarazem obozu wielkiego.

Ale, by beł na to się rozmyślił statecznie —

Wszyscy uwierzyć temu możemy koniecznie —

Dałby on i ratunek słuszny bratu swemu

I wojsku nie szkodziłby tak srodze naszemu.

I mógł bezpiecznie zaraz rozkazać duchowi,

Aby albo na zachód albo ku wschodowi

Zaniówszy Doralikę, w tych kątach zostawił,

Gdzie prócz skazy1563 Francyej woląby swą sprawił.

Już to nieopatrznością stało się tak jego

I wierę tu rozumu nie zażył ostrego;

Bo pewnie ci rycerze tamby ją gonili,

Paryż od przykrej klęski wolny ostawili.

Albo też złość, na ziemię z nieba wypędzona,

Krwią, ogniem, porażkami co bywa karmiona,

Sprawiła to, że Karzeł i lud wszytek jego,

Zbity, musiał ustąpić do miasta swojego.

Szkapa1564, który djabła miał jeszcze w swojem boku,

W tak zapędzonem poniósł Doralikę skoku,

Iż go rzeka gwałtowna, las, przekop szeroki

Nie hamuje; wyniósł ją prawie pod obłoki.

A pierwej nie zawściągnął polotnego biegu,

Aż Sekwany głębokiej dopadł rączy brzegu,

Minął wojska francuskie, hetmana szockiego

I stanął przy namiocie króla granackiego.

Mandrykard z królem z Sarce długo ją gonili

Dnia onego, ale cóż, gdy nic nie sprawili.

Ledwie z daleka, ledwie tył sam upatrują,

Potem cień konia i jej sobie ukazują.

Nakoniec w mgnieniu oka kiedy ją zgubili,

Jako psi, co się źwierza szukać nauczyli,

Bieżą śladem i prędko przypadli w kraj iny,

Gdzie, iż u ojca była, doszli tej nowiny.

Strzeż się, Karle, bo pewnie szaleństwu wielkiemu

Nie zdołasz, które tobie i wojsku twojemu

Gotują; do tych czterech Gradasa srogiego

Z Sakrypantem na szkodę masz królestwa swego,

A szczęście, aby w samo serce cię dotknęło,

Zrzenicę wójsk, dwu wielkich rycerzów, ci wzięło,

Którzy rozumem, mocą najprzedniejszy byli:

Niemasz ich, jak ślepego, ciebie zostawili.

Orlanda i Rynalda wspominam mężnego.

Jeden z tych szalonem już został z tak mądrego,

Nie wie, co deszcz, co zimno, co śliczna pogoda:

Tak mu nieszczęsna zmysły zmieszała przygoda.

Nagi po górach, skałach i lesiech zgęścionych

Tuła się, wylewając pot z członków zemdlonych.

Drugi, mało co mędrszy, jechał precz od ciebie

Szukać dziewki, której dał w moc samego siebie.

Zdrajca sprawił to jeden czarnoksiężnik stary,

Oczem mówiłem przedtem, iż mu dodał wiary,

Jakoby Angelika z bratem zjechać miała.

Zaczem żałość serce mu zawsze przerażała,

Żałość, jakowa nigdy żadnego inszego

Nie trapiła rycerza najserdeczniejszego;

Potem, gdy do Paryża przyszedł zagniewany,

Kazano mu z Angliej przywieść lud zebrany.

Pod Paryżem gdy krwawą bitwę zaś odprawił

I Agramanta w swojem obozie zostawił

Zamknionego, starał się sposobem wszelakiem

O wiadomość, jeśliby w domu, w zamku jakiem

Albo też w monastyrze1565 piękna Angelika

Nie została; ale gdy pewnego języka

Nie zasiągł, iż z Orlandem, tak mniemał, jachała

I szukać ich rzecz mu się najsłuszniejsza zdała.

Tuszy, że w swem Anglancie delicyj zażywa;

Chęć dlatego jechać tam wielka go porywa,

A kiedy ich nie zastał, po różnej krainie

Błąka się, łaje bratu i zdradnej dziewczynie.

Wszytkie, gdzie podobieństwo jest, nawiedza strony,

Rannego przecie serca nie leczy strapiony.

Powraca do Paryża, serdecznie styskuje,

Mniema, że ich gdziekolwiek w mieście poszlakuje.

Czasem dzień, czasem dwa dni w Paryżu się bawi,

Czeka, jeśli Orlanda szczęście jakie stawi;

Ale, iż go nie słychać, w drogę się udaje,

A tęsknica w niem przykra, jak przedtem, zostaje.

Po całem dniu, po całej smętny szuka nocy,

Żadnej nie zna w gorących zapałach pomocy;

Gdzie go słoneczny promień, gdzie miesięczny wiedzie,

Tysiąckroć jedną drogą wraca się i jedzie.

Stary zaś nieprzyjaciel, co słowy chytremi

Ewie radził jabłka rwać rękoma chciwemi,

Zazdrościwe na Karła podniósł oko swoje,

W krwawą porażkę lube obrócił pokoje,

Widząc, iż Rynald mężny nieblizko od niego,

Na zgubę wojska wściekły uparł się naszego,

Co namężniejsze zewsząd

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz