Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="verse">»»I biedną mysz, jeśli się w domu gdzie najduje«.

»Odpowie król, że nie chce odejść z tamtej strony,

»Jeśli pierwej nie ujźrzy swojej miłej żony,

»I że tam z nią pospołu woli umrzeć raczej,

»Niż żyć bez niej, ani chce uczynić inaczej.

»Ona skoro ujźrzała, że go zbić nie mogła

»Z tak wielkiego uporu, aby mu pomogła,

»Wszytkie swe siły zaraz na to obróciła

»I wszytek zmysł i wszytek dowcip w to włożyła.

»Zawsze w domu pobitych baranów niemało,

»Owiec i kóz i jagniąt i kozłów wisiało,

»Któremi sama siebie i swoje żywiła;

»Z dachu skór powieszonych widać było siła.

»Król za radą życzliwej onej białejgłowy

»Zebrał około nerek wszystek łój kozłowy

»I mazał się tak długo od głowy do pięty,

»Aż jego pierwszy zapach wszystek beł odjęty.

»Skoro porozumiała, że zapachem nowem

»Dobrze trącił Norandyn i parchem1013 kozłowem,

»Skórę jako najwiętszą kozłową obrała

»I ubrać się w nię zaraz królowi kazała.

»On, jako nauczony beł od swej mistrzyni,

»Na bałuku znienagła lezie do jaskini,

»Tam, gdzie pięknej Lucyny była ulubiona

»Twarz1014, kamieniem ogromnem w jamie przywalona.

»I jako mu kazała, kryty cudzą skórą,

»Stoi podle jaskiniej tuż nad samą dziurą,

»Aby w nię wszedł z owcami, kiedy je z ugora

»Przyżenie, i cierpliwy czeka do wieczora.

»Wieczór słyszy piszczałkę, której zwykł używać

»Srogi pasterz i stada do domu zwoływać;

»Sam sobie przygrawając, znienagła za niemi

»Idzie na odpoczynek krokami wielkiemi.

»Osądźcie, jeśli nie drżał i beł próżny trwogi,

»Kiedy poczuł, że się już wracał Cyklop srogi,

»I kiedy ujźrzał, że się do niego przymykał

»Z straszną twarzą i wielką jaskinią odmykał.

»Lecz więcej miłość mogła, niż strach, niewątpliwie,

»A wy uznajcie, jeśli miłował prawdziwie.

»Wprzód przydzie wielki Cyklop i kamień odłoży;

»Król wchodzi, wmieszawszy się między gęste kozy.

»Gdy weszło stado, Cyklop sam się w jamę wpuszcza,

»Ale pierwej za sobą wielkie drzwi zapuszcza;

»Chodzi, wszystkich wąchając, na ostatek bierze

»Dwu naszych towarzyszów do srogiej wieczerze.

»Gdy mi wspomnieć na jego straszne zęby przydzie,

»I teraz drżę od strachu i pot przez mię idzie.

»Król skórę, skoro Cyklop wyszedł precz z jaskinie,

»Zrzuciwszy, u szyje się uwiesza Lucynie.

»Ona nędzna, widząc go, co się cieszyć miała,

»Więtszą żałość i smutek z jego przyścia miała:

»Widzi, że musi zginąć i więcej nie może

»Stamtąd wyniść i onej namniej nie pomoże.

»»W tem żalu, w którem mię mieć zła fortuna chciała,

»»Wielkąm pociechę — prawi — miły mój, stąd miała,

»»Żeś w ten czas nie beł z nami, kiedy mię z inszemi

»»Okrutny Cyklop dziś wziął sługami twojemi.

»»Bo lubo mi gorzko przyść do tego kłopota,

»»Że ladakiedy zbędę miłego żywota,

»»Alebym tylko, kiedy tak zła gwiazda chciała,

»»Swojego złego losu była żałowała;

»»A teraz, lub wprzód zginiesz, lub później, żal z twojej

»»Śmierci więtszy mieć będę, niżli z własnej mojej«.

»I dalej powiadała z żałością Lucyna,

»Że jej barziej, niż o się, szło o Norandyna.

»Król rzekł: »Jam się dlatego na to miejsce stawił,

»»Abym i ciebie i tych inszych stąd wybawił;

»»Czego, jeśli nie sprawię, zawarłem1015 u siebie

»»Raczej umrzeć, niżli żyć, me serce, bez ciebie!

»»A jakom tu wszedł, tak też i wyniść stąd mogę

»»I wy pospołu zemną pójdziecie w tęż drogę,

»»Jeśli czynić, jakom ja uczynił, będziecie

»»I smród na się szpetnego źwierzęcia weźmiecie«.

»I ukazał nam sposób, jemu już zdarzony,

»Który na nos Cyklopów miał od jego żony,

»Abyśmy się ubrali wszyscy w koźle skóry,

»Jeśliby nas chciał macać na wyściu u dziury.

»Łatwie nas na to było namówić i ile

»Nas było, tak białychgłów, jako mężczyzn, tyle

»Kozłóweśmy zabili, którycheśmy mieli

»Za najstarszych i którzy najbarziej śmierdzieli.

»I icheśmy swe ciała łojem namazali

»I wszyscyśmy się w skóry ich poubierali.

»Tym czasem z oceanu syn pięknej Latony1016

»Ze dniem jasnem poganiał na świat wóz złocony;

»Cyklop też z pierwszem światłem, jako więc czyniwał1017,

»Wracał się do jaskiniej i swem się ozywał

»Stadom, grając w piszczałkę, aby zostawiały

»Jaskinią i na paszą w pole wychadzały.

»Trzymał rękę u jamy, w dziurze nas przejmując

»I żebyśmy z owcami nie wyszli, pilnując.

»A macał nas, gdy kozy i owce wypuszczał,

»I zaś nas, poczuwszy sierć albo wełnę, puszczał.

»Takiemeśmy sposobem z białemigłowami

»Wszyscy wyszli, koźlemi nakryci skórami;

»I nie wściągnął nikogo Cyklop, aż lękliwa

»We drzwiach była Lucyna, barzo bojaźliwa.

»Lucyna, lubo łojem, nędzna, swego ciała,

»Brzydząc się jem podomno, nie nasmarowała,

»Lubo barzo pieszczono i miękko chodziła,

»Że zwierzęcego w on czas chodu nie trafiła,

»Lubo kiedy ją macał, trwożyć się poczęła

»I od wielkiego strachu, nieszczęsna, krzyknęła,

»Lub się była nakryła skórą ladajako:

»Postrzegł jej srogi Cyklop, ja sam nie wiem, jako.

»Takeśmy się każdy z nas byli obrócili

»Na swe przypadki, żeśmy cudzych nie patrzyli.

»Jam się przecię obejźrzał na jej wrzask do dziury

»I ujźrzałem, że ją już zewlókł Cyklop z skóry

»I wtrącił ją w jaskinią. A myśmy skórami

»Nakryci, po staremu szli między owcami,

»Gdzie nas pasterz wprowadził w łąki niesieczone,

»Między piękne pagórki i chrósty zielone.

»Gdzieśmy potem czekali, ażby usnął w cieniu,

»Podle lasu, przy pewnem wesołem strumieniu.

»Ten ku morzu, a ten się ku górom udawa;

»Norandyn z nami nie chce i w stadzie zostawa.

»Taka go miłość wzięła przeciwko Lucynie,

»Że się na zad chce wrócić stamtąd do jaskinie,

»Ani odejść, póki jej stamtąd nie wyzwoli,

»A umrzeć tamże przy niej, niż bez niej żyć, woli.

»I gdy ją z razu ujźrzał, we drzwiach postrzeżoną

»I gwałtem do jaskiniej na zad zaś wciągnioną,

»Chciał, nie mogąc wytrzymać wielkiemu żalowi,

»Dobrowolnie się wrzucić w garło Cyklopowi.

»I już się beł zapuścił i beł mu u gęby

»I blizko było, że mu mało nie wpadł w zęby;

»Ale go ta nadzieja jeszcze zatrzymała,

»Że za czasem Lucyna stamtąd wyniść miała.

»Wieczorem napasione stado swe przygnawszy

»I żadnego w jaskiniej z naszych nie zastawszy,

»Czując, że go wieczerza spodziewana minie,

»Wszystkę winę przyczyta i daje Lucynie

»I do łańcucha ją stać pod niebem skazuje

»Na skale, ani ciału pięknemu folguje.

»Król patrzy, co dla niego cierpi — żal się, Boże —

»I schnie żalem i tylko że umrzeć nie może.

»I wieczór i po ranu miłośnik strapiony

»Widzi mękę, ciężki płacz nieszczęsnej swej żony;

»I lub w pole lub idzie z pól, między barany

»I owce przednie coraz przychodzi wmieszany.

»A ta twarzą żałosną znać dawa nieboga,

»Aby stamtąd uciekał, prosząc go dla Boga,

»Ponieważ i sam zginąć ladakiedy może

»I jej swoją bytnością namniej nie pomoże.

»Namniej jej nie pomoże; a nie tylko ona,

»Ale go o toż prosi Cyklopowa żona,

»Nadaremnie; bo król być i jednej godziny,

»Kiedyby to mogło być, nie chce bez Lucyny.

»W tej niewolej, w której go miłość uwiązała

»I potem go pobożność i litość trzymała,

»Trwał tak długo, aż w ten kraj, jak to bywa czasem,

»Trafili się z przygody Mandrykard z Gradasem1018.

»Którzy swoją śmiałością tak wiele czynili,

»Aż nakoniec Lucynę piękną wyzwolili;

»Acz to raczej sprawiło szczęście, które mieli

»W tej sprawie, i do morza w skok z nią ubieżeli

»I ojcu ją, co tam beł, dali. To się stało

»Właśnie w ten czas, kiedy się świtać zaczynało,

»Kiedy jeszcze Norandyn król między owcami

»Odpoczywał w jaskiniej i między kozami.

»Ale skoro świat jasne słońce oświeciło,

»Dowiedział się król, że już Lucyny nie było.

»Wszytko mu powiedziała Cyklopowa żona,

»Jako się działo, jako była uniesiona.

»Król Bogu dzięki czyni i ręce podnosi

»Do nieba i pokornie i nabożnie prosi,

»Aby ją tam prowadził, skądby ją mógł potem

»Mieć lub prośbą lub mocą lub skarbem i złotem.

»Niepodobnie wesoły i pełen obrady1019,

»Idzie na paszą między kosmatemi stady

»I tam czeka tak długo, aż nieokrócony1020

»Pasterz w cieniu na ziemi legł, snem zwyciężony.

»On dzień cały uchodzi do mroku samego,

»Aż beł bezpieczny od rąk Cyklopa srogiego;

»Potem wesół wsiadł w okręt pewny w Sataliej1021

»I ode trzech miesięcy przybył do Syryej.

»Król po miastach, miasteczkach, po ziemi, po wodzie,

»W Egipcie i w Afryce, w Turczech, w Cyprze, w Rodzie

»Rozesłał wszędzie szukać kochanej Lucyny,

»A nie miał o niej, aż dziś czwarty dzień, nowiny.

»Dziś czwarty dzień wiadomość od świekra swojego,

»Że z nią jest w Nikozyej, ma, króla cyprskiego,

»Potem, jako go wiatry przeciwne trzymały

»I długo go po morzu tam i sam miotały.

»Na znak swego wesela i wielkiej radości

»Król zawołane gody sprawuje dla gości

»I uchwalił na czasy na potem idące

»Takie drugie sprawować co cztery miesiące

»Na pamiątkę, że cztery miesiące w kozłowem

»Odzieniu szpetnem chodził w stadzie Cyklopowem;

»I ten dzień właśnie jutro przypadnie, którego

»Wyszedł z ciężkiej niewolej pasterza srogiego.

»To wszystko, coście teraz odemnie słyszeli,

»Częściem sam widział, a część, abyście wiedzieli,

»Wiem od króla, który czas wyszszej mianowany

»Trwał w tej nędzy, zwierzęcą skórą przyodziany.

»Jeśli wam kto inaczej będzie co powiadać,

»Że nic nie wie, możecie bezpiecznie mu zadać«.

Tak on szlachcic powiadał w on czas Gryfonowi,

Skąd przyszło one gody sprawować królowi.

Niemałą część rycerze nocy w onej chwili

Rozmawiając o onej przygodzie, strawili;

Tem zawarli1022, że miłość prawie niesłychana

I pobożność od króla była pokazana.

Potem wstawszy od stołu, szli na odpocznienie

Tam, kędy mieli wczesne1023 i dobre złożenie1024.

Nazajutrz w dzień pogodny, skoro grać poczęli

Trębacze, rycerze się ochotni ocknęli.

W bębny biją po mieście, w głośne trąby grają

I na plac naznaczony pospólstwa wołają.

Gryfon, skoro obaczył i wozy i konie

Na ulicy i wielki zgiełk na każdej stronie,

Ubiera się i kładzie na się zwykłą swoję

Doskonałą i nieraz doświadczoną zbroję;

Bo niepożyta była i uczarowana

I własną ręką wiedmy białej hartowana.

Antyocheńczyk się też z niem także gotował,

Jachał na plac i członki żelazem warował1025.

Już też od gospodarza beły zgotowane

Dla nich wielkie kopie, dobrze zżyłowane1026;

Który swoje powinne i krewne zgromadził

I na plac je, czyniąc jem uczciwość, prowadził,

Przydawszy jem i piesze i na koniech sługi

Umiejętne i do tej sposobne posługi.

Przyjachawszy na rynek, zawściągnęli konie

I nie jeżdżąc po placu, stanęli na stronie,

Aby na plac jadące tem lepiej widzieli

Po jednem, po dwu, po trzech, którzy gonić mieli:

Ten misternie złączone farby wynajduje

I pociechę swej paniej lub żal ukazuje;

Ten na szyszaku, a ten na tarczy znać dawa,

Czy łaski, czy srogości w miłości doznawa.

Syrowie tak się w on czas ubierali w boje,

Jako i my, i także używali zbroje

I od Francuzów stroje podomno bierali,

Zwłaszcza, że z niemi w blizkiem sąsiedztwie mieszkali;

Co w on czas święte miasto rządzili lat wiele,

Kędy z ludźmi wszechmocny Bóg przebywał w ciele,

Które z wielką sromotą panów chrześcijańskich

Teraz w ręku widziemy brzydkich psów pogańskich.

Gdzieby na pomnożenie wiary świętej broni

I kopij mieli swoich używać, to oni

Wolą się między sobą drapać i mordować

I tę trochę, co wierzy, jeszcze chcą zepsować.

Lepiej, mężni Hiszpani, lepiej, Francuzowie,

Lepiej, Niemcy waleczni, lepiej, Szwajcarowie,

Że się na inszą zdobycz, godniejszą udacie,

Bo to już Chrystusowe, czego tu szukacie.

Do tego, jeśli królmi najchrześcijańskiemi1027

I drudzy też zwani być chcecie powszechnemi,

Czemuż tak Chrystusowe ludzie zabijacie?

Czemu ich niepobożnie z ich dóbr odzieracie?

Czemu do Jeruzalem raczej nie jedziecie?

Czemu go gwałtownikom tem nie odbierzecie?

Czemu Konstantynopol poganie trzymają?

Czemu lepszą część świata bisurmańcy mają?

Czy nie większe urazy, o hiszpańskie plemię,

Ponosisz od Afryki, niż od włoskiej ziemie?

A przecię, aby się jej przykrzyło strapionej,

Odbiegasz swej odprawy pierwszej umyślonej.

I ty, gniazdo niecnoty, czemu się nie czujesz,

Pijana włoska ziemi, ani się frasujesz,

Żeś się to tych, to owych niewolnicą zstała

Narodów, któremeś ty pierwej panowała?

Jeśli abyś w swych nie zdechł jaskiniach o głodzie,

Chceć się do włoskiej ziemie, szwajcarski narodzie,

I szukasz u nas chleba albo na ostatek

Śmierci, żeby cię nie gryzł głód i niedostatek:

Masz bogactwa tureckie tak blizko w Azyej,

Wypądźże1028 go z Europy, a namniej z Grecyej;

Tak głodu nie ucierpisz, albo tamte włości

Z więtszą zasługą weźmiesz w swoje osiadłości.

A co tobie, to zaraz mówię i Niemcowi,

Niemcowi, przyległemu twemu sąsiadowi.

Tam są od Konstantyna z Rzymu przeniesione

Bogactwa, tam są wszytkie skarby zgromadzone

Paktola1029,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz