Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

szkody swoje obejźrzycie!

»Jaka ucieczka albo jakie wam zostanie

»Insze miasto, jeśli wam to wezmą poganie?

»I takli jeden tylko, waszem z każdej strony

»Murem tak, że nie może uciec, obtoczony,

»I mogę tak rzec, w mieście waszem poimany,

»Ujdzie, zbiwszy wszytek lud, zdrów, bez żadnej rany?«

Tak w on czas cesarz mówił, gniewem zapalony

I sromotą i hańbą oną poruszony,

Przypadszy przed swój pałac wielki, tam, gdzie psował

I gdzie wściekły poganin lud jego mordował.

Tam się była pospólstwa wielka część zbieżała.

Gdzie się jakiej pomocy naleść spodziewała,

Bo pałac beł obronny i chwilę gwałtowi

Mógł wytrzymać przeciwko nieprzyjacielowi.

Plac wszytek przed pałacem wielkiem odbieżany,

Od wściekłego pohańca beł opanowany,

Który szablą skrwawioną w jednej ręce błyska,

Drugą ognie pożerce996 i tam i sam ciska.

I tłucze wielką bramę i mocne podwoje

Wysokiego pałacu tak, że drżą pokoje.

Ludzie lękliwi z góry, z wież i z wierzchu bramy

Zmiatają sztuki murów i wysokie tramy,

Dachy psują i czego jeno dopaść mogą,

Na poganina jedną posyłają drogą;

Lecą drzewa, kamienie i balki złocone

I posadzki i drogie filary zwalone.

Głowę i piersi jasną stalą przyodziany

W bramie królik z Algieru stoi, krwią pijany,

Nieinaczej, jako wąż jadowity, który

Z ziemie świeżo wyszedszy, pyszny z nowej skóry,

Czując, że mu z dostanej dopiero młodości

Przybyło więcej siły i więcej rzeźwości,

Ogień w oku ma, trzema językami świszczy,

Gdzie mija, źwierzowie mu ustępują wszyscy.

Kamienie, drzewa, cegły i tramy zwalone,

Strzały gęste, i z łuków i z kusz wystrzelone,

Nie mogą wściągnąć jego popędliwej ręki;

Tłucze wielkie podwoje i wrota przez dzięki997

I już w bramie uczynił, nieuhamowany,

Taką dziurę, że widział i mógł być widziany

Od wybladłych i strachem twarzy napełnionych,

Na podwórzu wielkiego zamku zgromadzonych.

Po przestronych pokojach i salach wołania

I wrzaski i niewieście słychać narzekania.

Białegłowy żałosne wszędzie się mięszają

I zapamiętawszy się, po domu biegają,

Ojczyste swoje łoża i miłe podwoje

Ostatnie998 obłapiając, już jako nie swoje.

Do tego było przyszło, kiedy z przebranemi

Cesarz skwapliwy przypadł rycerzmi swojemi.

Obróciwszy się do swych bohatyrów onych,

Nie w jednej już potrzebie przedtem doświadczonych,

»A zaście nie wy ze mną — rzecze — w Aspramoncie

»Otrzymali zwycięstwo na wielkiem Almoncie?

»Nie wyście Agolanta z Trojanem zabili?

»Nie wyście sto tysięcy ich wójsk porazili?

»Inszych wielkich swoich dzieł teraz nie pomnicie,

»Że się jednego tylko tejże krwie boicie?

»Dlaczego mniejszej siły i serca być macie

»Teraz, aniżli przedtem? Czego się lękacie?

»Ukażcie swoje męstwo temu psu wściekłemu,

»Psu wściekłemu, lichy gmin pożerającemu!

»Serce mężne, by tylko śmierć była uczciwa,

»Nic nie dba, lubo późna, lubo jest skwapliwa:

»Ja mniemam, żeście są ci, coście przedtem byli,

»Ci, którzyście mię zawżdy zwycięzcą czynili«.

To wyrzekłszy, zwarł konia i biegł z wielkiem gniewem

Na króla z Algijeru z pochylonem drzewem999;

I wojewoda Ugier właśnie w tejże chwili

I Nam równo z cesarzem do niego skoczyli.

W tenże czas i Awokon tuż i z Oliwierem,

Awin i mężny Otton z cnem Berlingijerem,

Wszyscy do Rodomonta konie rozpuścili

I w piersi go i w boki drzewy uderzyli.

Ale już kiedykolwiek bojom pokój dajmy

I o śmierci i o krwi więcej nie śpiewajmy

I tego poganina niemniej okrutnego

Zapomnimy na chwilę, jako i mężnego —

I takem się jem więcej, niż trzeba, zabawił —

A pódźmy do Gryfona, któregom zostawił

Z niewierną Orygillą w Damaszku bogatem

I z jej gamratem1000, co się mienił być jej bratem.

Między wschodniemi miasty kładą najludniejszy

I najpierwszy Damaszek i najbudowniejszy,

Damaszek piękny, który tak daleko słynie,

W wielkiej i urodzajnej i żyznej równinie,

Zbyt wesołej tak lecie, jako czasu zimy,

Siedm dni jazdy leżący od Jerozolimy;

Przyległa miastu góra od jednego końca

Bierze pierwsze promienie wschodzącego słońca.

Dwie rzece kryształowe miasto przedzielają,

Które swą wilgotnością gęste odżywiają

Zawżdy pełne i liścia1001 i kwiecia ogrody,

Rozsyłając przez różne strumienie swe wody.

Twierdzą, że w niem tak wiele wód cedrowych1002, żeby

I młyny jemi1003 mogły mleć według potrzeby,

I że kto przez ulicę idzie, w każdej stronie

Czuje ze wszystkich domów wychodzące wonie.

Jedna między inszemi główna ulicami

Wszytka była z różnych barw nakryta suknami,

Insze zaś były kryte ziołami wonnemi,

Albo ogrodowemi albo też polnemi.

Wszytkie bramy i okna wszytkie są ubrane

W kobierce drogie, z różnych jedwabiów utkane,

Ale najbarziej w dziwnie piękne białegłowy,

Strojne w perły, w kamienie, w świetne złotogłowy.

Widać było na wielu miejscach tańcujące

Ludzie w sieniach i różne muzyki grające;

Na koniech się piękna młódź przejeżdżała wszędy,

Przybranych w drogie siodła i bogate rzędy.

Ale nawiętszą czynił ozdobę bogaty

Dwór królewski z ubranych paniąt w świetne szaty,

W perły, w kamienie i w to, co Indye mają

I czego w Erytrejskiem morzu dostawają.

Powoli z towarzystwem Gryfon postępował

I wszytkiemu się i tam i sam przypatrował,

Kiedy beł od jednego na drodze wściągniony

I żeby zsiadł do jego pałacu, proszony;

I według tamtych krajów zwyczajnej ludzkości

Wszytkie swe ofiarował dostatki dla gości,

Wprzód jem, aby się zmyli w jego łaźni, radził,

Potem je u bogatej wieczerzy posadził.

I powiedział jem, jako ich król zawołany

Damaski i syryjski, Norandyn1004 nazwany,

Zapraszał cudzoziemskie rycerze i swoje

Na dwór swój, na gonitwy i surowe boje,

Które się począć miały rano dnia przyszłego,

Skoroby weszły słońca promienie nowego,

Radząc, jeśli z postawą zgodne męstwo mieli,

Żeby się z niem ukazać na tem placu chcieli.

Lub1005 tam Gryfon przyjachał dla czego inszego,

Nie wymówił się w on czas z wezwania takiego;

Bo gdziekolwiek się trafi miejsce i pogoda

Oświadczyć swoje męstwo, opuszczać jej szkoda.

Potem się dowiadował pilnie, jeśli one

Gonitwy z dawnych były czasów ustawione1006

I jeśli się na każdy rok odprawowały,

Czy się nowo od króla teraz wywołały.

On szlachcic na to: »Te — pry1007 — gody zawołane,

»Co cztery miesiące być mają sprawowane.

»Jeszcze żadne nie były i pierwsze być mają

»Te, które się po ranu jutro poczynają

»Na pamiątkę, że tego dnia beł wyzwolony

»Król nasz, w niebezpieczeństwie wielkiem położony,

»Bywszy cztery miesiące swą własną osobą

»W wielkiem strachu i mając śmierć zawsze przed sobą.

»Ale iż chcecie wszytko dostatecznie wiedzieć,

»Wolę wam wszytkę sprawę z początku powiedzieć.

»Miłował król Norandyn od czasu dawnego

»Gładką córkę możnego króla cypryjskiego;

»Nakoniec jej u ojca dostawszy za żonę,

»Prowadził ją wesoły na zad w swoję stronę,

»W towarzystwie rycerze i białą płeć mając,

»Prosto się do Syryej w drogę obracając.

»Ale skorośmy poszli pełnemi żaglami

»I ziemia i port został daleko za nami,

»Tak sroga niepogoda nagle nastąpiła,

»Że samego starego szypra przeraziła.

»Trzy dniśmy i trzy nocy po morzu błądzili

»I tam i sam krzywemi ścieszkami kolili;

»Wysiedliśmy nakoniec na brzeg utrudzeni

»U wesołych pagórków i chłodnych strumieni.

»Zaczemeśmy namioty piękne rozbijali

»I odpoczynki morskiem trudom gotowali;

»Jedni z nas drwa nosili i ognie niecili,

»Drudzy ławy i stołki i stoły stawili,

»A wtem króla naszego chęć wzięła w doliny

»Przechodzić się i w lasy głębsze dla zwierzyny,

»Lub jelenia lub sarnę naleść zamyślając,

»Dwu sług z sobą, co za niem strzały nieśli, mając.

»Kiedyśmy tak wesoło tam odpoczywali

»I wracającego się króla wyglądali,

»Ujźrzeliśmy z daleka Cyklopa1008 strasznego,

»Brzegiem morskiem przeciw nam prosto bieżącego.

»Strzeż was Boże, panowie, widzieć twarz straszliwą

»Okrutnego Cyklopa i postać gniewliwą!

»Lepiej, żebyście o niem z powieści wiedzieli,

»Aniżli, żebyście go gdzie z blizka widzieli.

»Tak miąższy jest, tak wielki i tak słuszną miarę

»Wzrostu przeszedł, że temu nie każdy da wiarę.

»Miasto oczu pod czołem ma z twarzy wydane

»Brzydkie, szpetne, straszliwe dwie gałki kościane.

»Zda się, że się pagórek ruszył, gdy nad brzegiem

»Przeciwko nam, jakom rzekł, bieżał wielkiem biegiem;

»Zanadrze ma skrwawione, nos długi, a z gęby

»Ukazuje tak, jako świnia, krzywe zęby.

»Pysk przy ziemi tak właśnie, jako ogar, niesie,

»Kiedy zająca szuka i szlakuje w lesie.

»Zajźrzawszy go, wszyscy się okrutnie strwożemy

»I tam, gdzie nas strach pędzi, uciekać poczniemy.

»Że go ślepem widziemy, mało nam pomoże,

»Kiedy samem wąchaniem tylko więcej może,

»Niż drugi, co ma z węchem dobrem zdrowe oczy,

»I trzeba skrzydła, kto chce zdrów uść jego mocy.

»Ten tam, ten sam ucieka, ale uciec jemu

»Próżno było, z wiatrami równo bieżącemu.

»Wszytkich naszych czterdzieści spełna osób beło,

»A tylko dziesięć w okręt zdrowo przypłynęło:

»Jednych w łono, w zanadrze wielkie drugich sobie,

»Drugich pod obie pachy nakładł w onej dobie;

»Niektóremi napełnił torbę swą przestroną,

»Tak, jako u pasterza, przed się zawieszoną.

»Zaniósł nas dziw straszliwy potem między skały

»Przy brzegu, w które biły gęste morskie wały;

»Gdzie z marmuru jest jego jama wykowana

»Tak białego, jako jest karta niepisana.

»W niej jedna białagłowa społem z niem mieszkała,

»Która serce żałosne i twarz zawżdy miała,

»I pań i panien siła mając w swem opieku1009,

»Gładkich, szpetnych i stanu i różnego wieku.

»Niedaleko jaskiniej, w której mieszkał, onej,

»Jakoby w samem wierzchu góry wyrobionej,

»Była druga nie mniejsza, w której stado swoje

»Zamykał w nocy albo w południowe znoje;

»Które od niego lecie i zimie pasione,

»Dla wielkości swojej być nie mogło zliczone,

»A dla zabawy je swej raczej miał i chował,

»Niż, żeby go zażywał albo potrzebował.

»Bo mu mięso człowiecze lepiej smakowało,

»Jakoż się to, niżli wszedł w jamę, pokazało;

»Bo z onych towarzyszów naszych nieszczęśliwych

»Trzech zjadł zaraz albo ich raczej pożarł żywych,

»Potem kamień odwala i jamę otwiera

»I stado z niej wygania, a nas w niej zawiera;

»Potem idzie, na paszą owce poganiając

»I w piszczałkę pasterską sobie przygrawając.

»Wtem się z lasu Norandyn wraca i przygody

»I nieszczęście i swoje zrozumiewa szkody:

»Wszędzie cicho i pełno wielkiego milczenia,

»W namiotach nie zastawa żywego stworzenia.

»Nie może się domyślić, kto mu zostawiony

»Lud rozegnał i na brzeg bieży, potrwożony,

»I widzi swe żeglarze, że kotwie wciągają

»I żagle ukwapliwi na maszty stawiają.

»Oni, skoro na brzegu króla obaczyli,

»Z okrętu łódź po niego małą wyprawili;

»Ale skoro usłyszał, kto mu szkodę onę

»Uczynił w jego ludziach i uniósł mu żonę,

»Zarazem się namyśla jeszcze świeżem tropem

»Tak długo, aż go dojdzie, bieżeć za Cyklopem,

»Bo albo żywot stracić i bez dusze zostać,

»Albo swojej Lucyny1010 chce koniecznie dostać.

»Gdzie, się pokazowała w piasku świeża stopa

»Podle brzegu morskiego wielkiego Cyklopa,

»Jako mu wściekła miłość każe, pędem bieży,

»Aż przypadnie, gdzie ona jama jego leży,

»W którejeśmy zawarci strasznego czekali

»Pasterza i gotowej śmierci wyglądali;

»Na każdy dźwięk zdało się, żeśmy go słyszeli

»I żeśmy od niego pożarci być mieli.

»Tak szczęście jego chciało i tak mu zdarzyło,

»Że jego żonę zastał, samego nie było;

»Która skoro go jeno z daleka ujźrzała,

»»Uciekaj! Oto zginiesz: uciekaj!« wołała.

»»Wszystko — prawi — za jedno; zginę lub nie zginę.

»»Ja chcę widzieć koniecznie drogą swą Lucynę.

»»Nie błąd, ale mię żądza prowadzi w tę drogę,

»»Bo żyć bez swej małżonki nie chcę i nie mogę«.

»Potem pytał: »Powiedz mi o tych, moja pani,

»»Którzy naprzód na brzegu byli poimani,

»»Których znać pasterz srogi poniósł na to miejsce,

»»Jeśli1011 zabił Lucynę, jeśli żywa jeszcze«.

»Odpowiada mu na to żona Cyklopowa,

»Że ta, o której pytasz, i żywa i zdrowa,

»I cieszy go i ludzko z Norandynem gada,

»Powiadając, że Cyklop białychgłów nie jada.

»»I ja — pry1012 — i te wszystkie insze białegłowy,

»»Które widzisz, podeprą mej prawdziwej mowy,

»»Bo ani jem ani mnie Cyklop nic nie szkodzi,

»»Krom, że żadna od jamy daleko nie chodzi.

»»Na te, co zamyślają uciekać, karanie

»»Srogie kładzie i wiecznie zwykł się gniewać na nie

»»Albo je w łańcuch wsadza, albo żywo grzebie,

»»Lub cały dzień na słońcu nago ma u siebie.

»»Twoi ludzie od niego dzisiaj przyniesieni,

»»Nie byli od białychgłów jeszcze rozdzieleni,

»»Ale jako je przyniósł, razem poimane,

»»Do jaskinie je wpuścił, społem pomieszane.

»»Samem węchem mężczyzny zarazem poczuje

»»I białą płeć, ale tej nigdy nie morduje,

»»Same tylko mężczyzny; tych siła umiera,

»»Bo ich pięć jednego dnia albo sześć pożera.

»»Jakobyś miał wybawić żonę, nie rozumiem,

»»Z tego miejsca i radyć dać na to nie umiem.

»»Dosyć możesz mieć na tem, że żywo została

»»I będzie tu z nami złe i dobre cierpiała.

»»Ale uciekaj, synu! dla Boga, uciekaj

»»I Cyklopa, aby cię nie pożarł, nie czekaj,

»»Bo skoro przydzie, wącha wkoło i poczuje

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz