Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="h4" id="sub15">14

Ledwie Orland dosłuchał onej wszytkiej sprawy,

Jako przysiągł chcieć pierwszem być do tej wyprawy;

Bo postępku żadnego albo rzeczy krzywej

Nie mógł nigdy wycierpieć i niesprawiedliwej.

I począł się obawiać, aby nie dostali

Angeliki ci, którzy w Ebudzie mieszkali,

Ponieważ szukając jej po świecie, co wiedzieć,

Gdzie nie był, a nie mógł się nic o niej dowiedzieć.

Tak mu ono myślenie głowę pomieszało,

Że pierwsze przedsięwzięcie w niem się odmieniało,

I umyślił w tem kraju więcej się nie bawić,

Ale się do Ebudy co prędzej przeprawić.

I jeszcze drugi Febus w morze nie zachodził,

Jako mu u świętego Mola493 się nagodził

Jeden okręt, w który wsiadł, i kiedy mijała

Piąta noc, minął górę świętego Michała494.

Bryakę495 i Landrygler496 w lewo zostawuje

I wielkich brzegów żyznych Brytannów zajmuje;

Potem do białych piasków jedzie, która strona,

Część Angliej, z dawna się zowie Albiona497.

Ale wiatr południowy nakoniec ustaje,

A co między zachodem i północą wstaje,

Dmie na nich takiem gwałtem, że żagle zbierają

I radzi go, nieradzi w tył okrętu mają.

Co za cztery dni okręt, tam się obracając,

To za jeden dzień uszedł, nazad się wracając,

Wpośrzód morza trzymany, gdzie najgłębsze wały,

Aby się nie roztrącił o piaski, o skały.

Wiatry, które cztery dni tak gwałtowne trwały,

Piątego dnia łaskawsze już być poczynały

I bez wielkiego wstrętu dopuściły łodzi

Wniść, gdzie rzeka Anwersa498 w morze wielkie wchodzi.

Skoro po niebezpiecznem mądry szyper biegu

Okręt w port wprowadziwszy, uchwycił się brzegu,

Z miasta, które nad rzeką było z prawej strony,

Przyszedł do nich mąż jeden, laty obciążony,

Jako włos pokazował; który gdy po moście

Małem wszedł do okrętu i przywitał goście,

Do grabie się Orlanda obrócił z swą mową,

Rozumiejąc, że on beł między niemi głową.

Ten mu od jednej panny poselstwo przynosił

I żeby szedł na małą chwilę do niej, prosił,

Przydawszy, że ją naleść miał dziwnej gładkości

I ucieszną w rozmowie i wielkiej mądrości.

Gdzieby też chciał poczekać, ażby się wybrała,

Samaby do okrętu zaraz przyjechała,

Ażeby nie beł twardszy nad insze błądzące

Rycerze, często w tamten kraj przyjeżdżające.

I że do tych dób żaden nie trafił się jeszcze,

Który ziemią lub wodą przybył na to miejsce,

Któryby z oną panną nie miał się rozmówić

I o pewnem przypadku nie chciał z nią pomówić.

Orland, który się nigdy wytknąć w nieludzkości

Nie dał i zawżdy bywał wielkiej układności,

Wysiadł na dół z okrętu i szedł ukwapliwy

W tę drogę, gdzie go starzec prowadził szedziwy499.

Skoro poszedł do miasta grabia pomieniony,

Beł od starca on ego w pałac wprowadzony,

Gdzie go panna żałosna u wschodu czekała,

Jako jej smętna postać i twarz znać dawała

I ściany, bo pokoje z wielkiemi salami

Wszytkie były obite czarnemi suknami;

Która skoro z Anglantu pana przywitała,

Posadziwszy go w krześle, tak mu powiadała:

»Wiedz, że był Olandyi500 grabia ojcem mojem,

»Który się we mnie kochał barzo miedzy swojem

»Inszem potomstwem, wielkąm łaskę po niem znała.

»Siostry żadnej, dwu braciej rodzonychem miała;

»O com go jedno śmiała dnia którego prosić,

»Zwykłam beła swe skutki w prośbach swych odnosić.

»Gdym tak żyła w kochaniu u ojca mojego,

»Trafił się nam jeden gość do kraju naszego.

»Przyjechał do nas młody książę z Zelandyej501,

»Który walczyć z Murzyny szedł do Biskaliej502.

»Wiek rozkwitły i gładkość jego niezrównana

»I miłość, jeszcze nigdy ode mnie nieznana,

»Zaraz mu moje proste serce zniewoliła,

»Tem więcej, ilem mogła poznać, żem wierzyła

»I teraz jeszcze wierzę i wiem niewątpliwie,

»Że mię wzajem miłuje szczerze i prawdziwie.

»Przez te dni, które złemi wściągniony wiatrami,

»Inszem złemi, ale mnie dobremi, był z nami —

»Inszem czterdzieści, mnie się pół godziną zdały:

»Tak prętko przechodziły, tak prętko mijały! —

»Przychodziło nam często do spólnej rozmowy,

»Gdzieśmy sobie małżeństwo wyranemi słowy,

»Skoroby się do domu wrócił, obiecali

»I jam jemu, a on mnie wzajem ślubowali.

»Ledwie co Biren503 z państwa wyjechał naszego —

»Takiem imieniem zwano mojego miłego —

»Jako zaraz bogaty król blizkiej Fryzyej,

»Która tylko przez rzekę jest od Olandyej,

»Naznaczywszy mię dawno żoną Arbantowi,

»Którego miał jednego, swojemu synowi,

»Wyprawił posły do nas, którzy przyjechali

»I u ojca mię jego synowi żądali.

»Ja zaś, któram nie mogła gwałcić z żadnej miary

»Obietnice i raz mu poślubionej wiary,

»A choćbym też i mogła, miłość nie kazała,

»Abym tak być niewdzięczna Birenowi miała,

»Chcąc, żeby ony o mnie namowy ustały,

»Które się już z obojej strony zawierały,

»Wyraźniem ojcu rzekła, żem umrzeć wolała,

»Aniżlibym iść za mąż do Fryzyej miała.

»Mój ojciec, który mi beł zawżdy tak łaskawy,

»Nie chciał przeciw mej wolej zawierać tej sprawy,

»I aby mię utulił i smutku pozbawił,

»Zrzucił zaczęte zmowy i posły odprawił;

»Czem się tak barzo hardy król fryski uraził

»I tak mu z nienawiścią gniew serce przeraził,

»Że wszedł do Olandyej z wojski potężnemi

»W niwecz mój ród obrócić, szkodzić naszej ziemi.

»Krom tego, że jest mocny, jako powiedają,

»Tak duży, że duższego wieki te nie mają,

»Jest tak chytry, żeby też, by nawiętsza siła,

»Dowcip i śmiałość nicby mu nie uczyniła:

»Nosi broń, za dawnego i za tego wieka

»Od żadnego krom niego nieznaną człowieka,

»Żelazną prostą rurę, której długość mija

»Dwa łokcia, a prochem ją i kulą nabija.

»Nie dojźrzy okiem, jako prętko się dotyka

»Ogniem rury, która proch i kule zamyka,

»Że ledwie prędzej lekarz, który wszytkę siłę

»Na prętkie cięcie sadzi, tnie chorego w żyłę;

»Czem żelazo z tak srogiem hukiem kulę ciska,

»Jako kiedy niebo grzmi, jako gdy się błyska,

»I niemniej, jako piorun, którędy przechodzi,

»Pali, psuje, gruchoce, rozrywa i szkodzi.

»Obu mi braciej zabił takiemi żelazy,

»Tą zdradą wojsko nasze poraził dwa razy:

»W pierwszem starciu pierwszemu przez zbroję przepadła

»Kula i w pół serca go trafiwszy, wypadła;

»W drugiej także potrzebie i brata drugiego

»Zabił, z przegranej bitwy uciekającego;

»Którego z daleka w tył trafił pod krzyżami,

»A kula drugą stroną wypadła piersiami.

»Ale i ojca takąż śmiercią świata zbawił,

»Kiedy się w zamku, który sam mu ten zostawił,

»Zawarł, wszytkie mu insze, co ich miał, pobrawszy,

»Ledwie nie ze wszytkiego państwa go wygnawszy.

»Bo kiedy i tam i sam, będąc obleżony,

»Biegał po murze, różne gotując obrony,

»Przyłożywszy do twarzy żelazo, wymierzył

»I w czoło między oczy zdrajca go uderzył.

»Kiedym ojca i braciej miłej postradała

»I wszytkiej Olandyej dziedziczkąm została,

»Król fryski, aby nogę w moje państwo wstawił,

»Do mnie i mego ludu poselstwo wyprawił,

»Obiecując wojska zwieść i z niemi spokojnie

»Wyjechać z Olandyej, dawszy pokój wojnie,

»Jeślibych teraz, na com wprzód nie pozwalała,

»Arbanta, syna jego, za męża wziąć chciała.

»Z nienawiści, w ktćrej beł u mnie król zdradliwy

»I co tego pomagał, lud jego złośliwy,

»Co mi ojca zabiwszy i bracią, ojczyznę

»Spaliwszy, jeszcze drażnił niezarosłą bliznę,

»Nie chciałam krzywdy zgoła uczynić swojemu

»Birenowi, ode mnie wprzód upewnionemu,

»Nie wchodzić z nikiem w śluby ani w żadne zmowy,

»Dokądby się nie wrócił z Hiszpaniej zdrowy.

«Takąm odpowiedź w on czas jego posłom dała,

»Że za jedno złe tysiąc cierpiećbym wolała

»I że mię żywo spalą, naostatek wolę,

»I popiół na wiatr puszczą, niż na to pozwolę.

»Mój lud chce mi to rozwieść i nie tylko prosi,

»Ale się i oświadcza i jawnie to głosi,

»Że i miasto poddadzą i mnie z mojem dworem,

»Niżliby wszyscy mieli zginąć mem uporem.

»Ale kiedy widzieli, żem twarda na prośby

»I na ich oświadczania i surowe groźby,

»Królowi tak, jako się z tem opowiedali,

»Fryskiemu i mnie w ręce i miasto podali.

»Nie potkała mię żadna od niego sromota

»I obiecał mi nie brać państwa i żywota,

»Bylem tylko co z pierwszej twardości spuściła,

»A na małżeństwo z jego synem pozwoliła.

»Widząc, że mi gwałt czynią, chcę umrzeć przez dzięki504,

»Bym się tylko wybawić mogła z jego ręki;

»Alem na to, strapiona, nabarziej bolała,

»Gdziebym505 nie zemściwszy się nad niem, umrzeć miała.

»I za długiem tej rzeczy widzę rozbieraniem,

»Że się tylko ratować mogę tem zmyślaniem,

»Że o to proszę, nie rzkąc, abym chcieć nie miała,

»Żebym królowi prętko niewiastą506 została.

»I obieram dwu braciej z tych, którzy zmarłemu

»Przez długi czas służyli ojcowi mojemu,

»Obu mądrych, dowcipnych i wielkiej śmiałości,

»I wielkiej, co jest więtsza, przeciw mnie wierności,

»Co się z nami na dworze pospołu schowali

»Od tego czasu, kiedy jeszcze beli mali,

»I wiem, żeby obadwa swojego własnego

»Zdrowia nie żałowali dla zdrowia mojego.

»Temem swe oznajmiła wszytkie tajemnice

»I otrzymałam od nich pewne obietnice,

»Że mię chcieli ratować; jeden do Flandryej507

»Jedzie, drugi zostawa przy mnie w Olandyej.

»Tem czasem kiedy z swoich i z cudzych ziem wiele

»Różnych gości sproszono na moje wesele,

»Przyszła nowina, że się Biren już gotował

»Iść z potężną armatą, aby nas ratował.

»Bo kiedy pierwsze wojsko ojca mego zbito,

»W którem mi rodzonego jednego zabito,

»Do Biskaliej sługęm swego wskok wysłała

»I przezeń Birenowi wszytkom wypisała.

»Tem czasem, gdy się on nam na pomoc gotował,

»Ostatek król Fryzyej wziął i opanował,

»O czem Biren nie wiedząc, uprzątnąwszy wstręty,

»Już był do Olandyej ruszył swe okręty.

»Kiedy już takich nowin przychodziło wiele,

»Rozkazał król synowi odprawić wesele,

»A sam na morze wyszedł przeciw Birenowi,

»Gdzie, jako przeciwnemu zdało się losowi,

»Poraził go i książę samo poimano;

»Ale tu u nas jeszcze tego nie wiedziano.

»Wtem Arbant ze mną wziął ślub, małżeństwo do końca

»Chcąc wypełnić w łożnicy po zachodzie słońca.

»Jam była za obiciem swojego schowała

»Wiernego, który zaraz, jakom rozkazała,

»Nie chciał czekać, ażby się pan młody położył,

»Ale ze wszytkiej siły tak dobrze przyłożył,

»Tak dobrze wyniesionem przyłożył toporem,

»Że z niego dusza z mową wyszła jednem torem.

»Jam się też kęs do tego przyczyniła dzieła

»I przyskoczywszy nagle, garłom mu przerżnęła.

»Tak, jako wół do jatek pada przywiedziony,

»Padł pan młody, siekierą ostrą uderzony,

»Na złość, na wzgardę jego ojcu Cimoskowi508 —

»To własne fryzyjskiemu imię jest królowi —

»Który mi ojca, który bracią zamordował,

»I żeby mi ojczyznę wziął i opanował,

»Chciał mię wydać za syna, a potem niecnota

»Chciałby mię był podomno pozbawić żywota.

»Nim się to ogłosiło, nim się to odkryło,

»Wziąwszy z sobą, co więcej stało509, mniej ważyło,

»Spuścił się mój towarzysz po powrozie z góry

»Z okna na fustę510, która czekała pod mury,

»W której beł ze Flandriej brat jego przyjechał

»I nas oczekiwając, pod pałac podjechał;

»Wtemeśmy wiosła wodzie, a żagle wiatrowi

»Dali i jako Bóg chciał, ujechali zdrowi.

»Nie wiem, czy beł król barziej żalem przerażony

»Po swem synu, czy barziej gniewem zapalony

»Przeciwko mnie, kiedy tam drugiego dnia potem

»Przyjechawszy po bitwie, dowiedział się o tem;

»Wracał się tryumfując z zwycięstwa swojego

»I z książęcia, w potrzebie tej poimanego,

»Tusząc, że na wesele, na radość przybędzie,

»Ale najdzie, że pełno smutku i łez wszędzie.

»Nienawiść przeciwko mnie i żałość po synie

»W żadnej mu nie dawają pokoju godzinie;

»Ale iż płacz umarłych i żałość nie wzmaga,

»A pomsta na nienawiść siła zaś pomaga,

»Kazał części swych myśli, które na płakanie

»I na żal miał obrócić i na narzekanie,

»Złączyć się z nienawiścią, szukać mię i w ręce

»Srogie podać, żebym tak umarła na męce.

»O kiem wiedział, lub słyszał, że mój albo onych

»Przyjaciel był moich sług, dwu braciej rodzonych,

»Którzy mi pomagali, wszytkich tych spożywały

»Pościnał, wsi ich spalił, czci poodsądzywał511.

»Chciał i Birena zabić z tejże okrutności,

»Wiedząc, że nad tę więtszej nie mógł mi żałości,

»Uczynić; ale się zaś rozmyślił, mniemając,

»Że mię miał łatwiej dostać, żywego go mając.

»Ale mu twardy sposób król nieuproszony

»Podawa: rok mu kładzie, właśnie zamierzony512,

»Który, kiedy się skończy, żywić go nie będzie,

»Jeśli się na powinne takie nie zdobędzie

»I takie przyjacioły, coby mię dostali

»Lub mocą lub fortelem i jemu oddali,

»Tak, że nie ma inszego sposobu i drogi,

»Tylko przez mą śmierć, Biren wolen być ubogi.

»Tylko, żem jeszcze sama siebie nie zgubiła,

»Wszystkom dla jego zdrowia do tych dob czyniła:

»Sześć

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz