Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

ludzie są, czego chcą, wiedzieć nie mogą;

Ale skoro nakoniec po stroju, po mowie,

Po chorągwiach poznali, że są Zelandowie,

Zgodnie kartę białą ich hetmanowi niosą

I poddają się wszyscy i pokoju proszą,

Chcąc jem pomódz na Fryzy, którzy poimali

I dotąd ich książęcia w więzieniu trzymali.

Nieprzyjacielem wielkiem było narodowi

Fryskiemu wszytko miasto, jako i królowi,

Że jem pana własnego zabił i że krzywy531

I zawżdy beł okrutny i niesprawiedliwy.

Orland, który przyjaciel beł obojej strony,

Pogodził ich, a skoro pokój był zamkniony,

I ci i tamci siły swoje zjednoczyli

I wszytkie Fryzy, które naleźli, wybili.

Do wieże i do więźniów kluczy nie szukali,

Ale kłódki potłukli, drzwi powybijali.

Biren grabi z Anglantu wielkie czyni dzięki,

Że go z tyrańskiej męstwem wyswobodził ręki.

Potem poszli z inszemi tam, gdzie niepojęcie

Stroskana Olympia czekała w okręcie —

Tak się własnem imieniem panna nazywała,

Której dziedzictwem ona wyspa należała —

Która na on czas o tem nigdy nie myśliła,

Aby miał Orland dla niej uczynić tak siła,

Dosyć mając, żeby ją w smutku był zostawił,

A Birena samego z więzienia wybawił.

Wszyscy ją czczą, wszyscy jej szanują poddani,

Radzi, że się wróciła ich dziedziczna pani.

Siłaby o tem mówić, jako się witali

Biren z nią, jako grabi spoinie dziękowali.

Na ojcowskiej ją zatem stolicy sadzają

I wszyscy jej powinną wierność przysięgają;

Ona zaś Birenowi, którego obrała

Za małżonka, któremu serce darowała,

Samę siebie i państwo swoje w moc oddaje;

Ale on, iż ma jachać prętko w obce kraje,

Zamki wszytkie i wszytkie miasta rodzonemu

I rząd na wszytkiej wyspie porucza swojemu,

Gotując się nawiedzić znowu Zelandyą

I wziąć z sobą małżonkę swoję, Olimpią,

Skąd zasię do Fryzyej namyślał żeglować

I tam szczęścia swojego skusić i sprobować,

Mając już w swoich ręku zakład sporządzony,

Przez który mógł łatwie dość tamtecznej korony:

Córkę króla fryskiego, tam między inszemi

Od niego nalezioną więźniami zacnemi.

I udawa do ludzi, że ją rodzonemu

Za żonę bratu oddać zamyśla młodszemu.

Pan z Anglantu tegoż dnia, którego wybawił

Birena, stamtąd w drogę swoję się wyprawił;

I między zdobyczami nie chciał wziąć wszytkiemi

Od siebie dostanemi i pozyskanemi

Okrom broni, odjętej fryskiemu królowi,

Która skutki czyniła równe piorunowi.

Nie dla tego ją bierze grabia pomieniony,

Aby jej miał do swojej używać obrony,

Bo mniemał, że się iść w bój z fortelem nie godzi

I że to zawsze z serca małego pochodzi,

Ale żeby ją schował tak, żeby koniecznie

Więcej szkodzić nie mogła człowiekowi wiecznie;

Wziął grabia z sobą zaraz532 kule, co ich było,

I proch i to, co jedno do tego służyło.

Z tem wszytkiem jadąc grabia, słone wody porze;

Ale gdy z odnóg wjechał na głębokie morze,

Tak, że już beło ziemie i brzegu żadnego

Nie widzieć, tak prawego jako i lewego,

Wziął ją i rzekł: »Abyś już więcej nie szkodziła

»I żeby między mężnem, a nikczemnem była

»Różnica i nikt nie miał żadnej więcej w tobie

»Nadzieje i dufności, zostańże tu sobie.

»O przeklęta, o broni, w piekle urobiona

»I z abissów533 na ludzkie szkody przyniesiona,

»Którą sam swoją ręką Belzebub ukował,

»Aby świat przez cię szkodził i w niwecz zepsował,

»Do piekła, skądeś wyszła, teraz idź, a szkody

»Więcej nie czyń!« — To mówiąc, wrzucił ją do wody.

Tem czasem wielkie płótna wiatry napełniały

I do wyspy okrutnej okręt obracały.

Takie żądze i takie Orlanda chciwości

Zagrzewają dostąpić jakiej wiadomości,

Jeśli534 się tam kochana jego nie najduje,

Którą barziej, niż żywot swój własny, miłuje.

Nie śmie do Hiberniej wstąpić, aby zasię

Tam się czem nie zabawił i potem sam na się

Nie narzekał, kiedyby dłużej tam co zmieszkać

I szukać Angeliki swojej miał omieszkać.

Nie chce, chocia tam blizko, wstąpić do Angliej,

Nie chce także obrócić i do Hiberniej

Ani na brzeg przeciwny. — Ale niechaj jedzie

Tam, gdzie go ślepy bożek, co weń strzelił, wiedzie;

Ja się tem czasem, grabię puściwszy, przeniosę

Do Olandyej i was tamże z sobą proszę:

Wiem, że wam, jako i mnie, nie byłoby miło,

Kiedyby się wesele bez was odprawiło.

Ma to tam być kosztowne i wielkie wesele,

Na które zewsząd gości zaproszono wiele;

Kosztowniejszeby znać mieć w Zelandyej chcieli,

Ale nie chcę, abyście na nie jachać mieli.

Ja wątpię, aby doszło, bo je pomieszają

Nowe przypadki, które już się poczynają;

Czego, jeśli statecznie dowiedzieć się chcecie,

Powiem wam w drugiej535 pieśni, jeśli się zejdziecie.

Koniec pieśni dziewiątej.

Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/

X. Pieśń dziesiąta Argument

Birena nowa miłość pali i użega536;

Swej Olimpiej w nocy na wyspie odbiega.

Rugier państwo Alcyny brzydkiej zostawuje,

A do Logistylle się kraju wyprawuje;

A ta mu okrócone daje źwierze lotne,

Na którem jadąc, z góry jezne i piechotne

Widzi wojska angielskie, a potem srogiemu

Angelikę wydziera dziwowi morskiemu.

Allegorye

Niewypowiedziane okrucieństwo i niewdzięczność Birenowa przeciwko Olimpiej, która go tak barzo miłowała i która mu się tak dobrze zasłużyła, upomina i przestrzega, aby każdy był ostrożny w miłości; ukazuje przytem odmienność i niestateczność ludzi młodych. Przez Logistyllę, która Rugierowi konia skrzydlatego daje, aby na niem po powietrzu jeżdżąc, wszytek świat widział, wyraża ludzi tych, którzy żyją pod posłuszeństwem rozumu i baczenia, wylatując w górę, szczęśliwi i sławni po wszytkiem świecie.

1. Skład pierwszy

Cokolwiek kiedy było na świecie miłości,

Cokolwiek uprzejmości, cokolwiek szczerości

I co serc stałych, które wiernie miłowały

I w szczęściu i w nieszczęściu stateczność chowały,

Napierwsze Olympia miejsce będzie miała

Mem zdaniem, choć się jej źle jej szczerość oddała,

I wiem, że więtsza miłość za dawnego wieku

I tego nigdy w żadnem nie była człowieku,

I że tak w niej Birena swego upewniła,

Tak mu jawnie uprzejmość swoję oświadczyła,

Jako żadna; trudnoby komu barziej miała

Oświadczyć, by mu dobrze serce ukazała.

I jeśli są tak wierne i tak dusze zgodne,

Zobopólnej miłości i wzajemnej godne,

Godna jest Olimpia, żeby ją szanował,

Żeby ją barziej Biren, niż siebie, miłował

I żeby jej też wiarę zachował statecznie

I dla inszej jej nigdy nie opuszczał wiecznie,

Choćby dobrze tak gładka i tak piękna była,

Jako ta, co Europę z Azyą spuściła537538,

I żeby raczej mowę i słuch i wzrok stracił,

Pierwej sławę i żywot nakoniec utracił,

I jeśli co na świecie jest jeszcze więtszego,

Aniżli przyjaciela tak doświadczonego.

Jeśli ją Biren szczerze i wiernie miłował

I tak, jako go ona, jeśli jej zachował

Stateczność, jako mu ją ona zachowała,

Jeśli mu serca insza nie opanowała,

Albo jeśli za wierność i szczerość w miłości

Tak wielkiej dał się wytknąć w jakiej niewdzięczności,

Powiem wam i uczynię, że się zadziwicie

I że wargi ściśniecie i brwi nakrzywicie.

A skoro usłyszycie, jaka ją potkała

Nagroda, jako się jej szczerość jej oddała,

Radzę wam, przestrzegam was, piękne białegłowy:

Nie dajcie się uwodzić miłośnikom słowy!

By tylko taki dostał tego, czego żąda,

Na Boga się, co wszytko widzi, nie ogląda,

Przysięga, obietnice utwierdza klątwami,

Które się po powietrzu roznoszą wiatrami.

Obietnice, przysięgi wszytkie uczynione

Od wiatrów po powietrzu lecą rozprószone,

Skoro swe miłośnicy pragnienie zgasili,

Którem byli zagrzane żądze zapalili.

Niechaj płaczą, niech proszą: wy nie dowierzajcie

I ostrożniejsze z tego przykładu bywajcie.

Szczęśliwy to, o piękna biała płci, co szkody

Może się własnej ustrzedz z inszego przygody!

Strzeżcie się — napominam — strzeżcie gładkiej młodzi,

Której wiek z pierwszych kwiatów dopiero wychodzi:

Prętko giną i rostą ich nieutrzymane

Coraz odmienne żądze, jak ognie słomiane.

Jako gonią myśliwcy wskok uciekające

Po górach i po lesiech w zimno, w znój zające;

Ale gdy je uszczują, mało o nie dbają,

A o te tylko stoją, które uciekają:

Tak i ci młodzikowie, którzy w swej miłości

Doznawaj ą więc po was częstokroć twardości,

Wszytkieby swe starania radzi obrócili,

Wszytkie siły, aby was sobie zniewolili;

Ale skoro nad wami zwycięstwa dostaną,

Miłować was, służyć wam zarazem przestaną,

Gdzie indziej swe odmienne żądze obracając,

Dawnych waszych miłości mało pamiętając.

Nie chcę ja wam, tak wiedzcie, tego zakazować,

Abyście się nie miały dopuścić miłować,

Bobyście były płonnej podobne macicy,

Która ginie na ziemi, nie wsparta na tyczy539;

Ale tylko pierwszych mchów, nieustawiczności

Podległych, strzedz się radzę i niestateczności,

A owoce nie twarde i nic nie dojrzałe

Zbierać, ale coby też nie były przejźrzałe.

Że wam jeszcze nie wyszło z pamięci, jam pewny,

Jako w on czas tryzyjskiej dostano królewny,

Którą tak, jako wszędzie wieści rozsiewano,

Birenowemu bratu w małżeństwie dać miano.

Ale to, co trzęsiono540 około tej dziewki,

Plotki beły; bo Biren sam chciał tej polewki,

Co nie chciał tak być głupi, aby ją inszemu

Miał dać wypić, chcąc sobie schować ją samemu.

Czternastu lat zupełnych jeszcze ta nie miała

I różej się nadobnej i świeżej równała,

Która dopiero na świat z węzła swego końcem

Wydziera się i równo z nowem roście słońcem.

Tak się jej zaraz Biren zapalony chwycił541,

Jako ogień, gdy czynu542 suchego zachwycił,

Albo jako kiedy go w kłosy urodziwe

Już dojźrzałe włożą gdzie ręce zazdrościwe.

Tak i on w ten czas swoje zapalił chciwości

I tak wspłonął, przejęty aż do samych kości,

Skoro jej po zabitem ojcu swem płaczącej

Trochę zajźrzał i po łzach twarz ocierającej.

Jako kiedy na wrzącą wodę zimną leją,

Piany na niej nadęte giną i niszczeją,

Tak miłość Olimpiej i w niem zwyciężona

Od nowej namiestniczki543, była zagaszona.

Nie tylko, że jej był syt, tak mu się sprzykrzyła,

Że ledwie patrzyć może w miejsce, gdzie chodziła;

A druga tak go pali, że albo się wściecze

Albo umrze, jeśli to długo się odwlecze.

Jednak aż przydzie ten dzień, w który obiecuje

Swoje żądze wypełnić, chciwości hamuje

I z Olimpiej w źwierzchniej, zmyślonej postawie

Wolami swoje wole łączy w każdej sprawie.

Jeśli drugą czci i z nią ludzko się obchodzi,

A czci więcej bez chyby, aniżli się godzi,

Nikt na złe nie wykłada, każdy pobożności

I dobroci przyczyta i jego ludzkości,

Bo ratować w nieszczęściu ludzi opuszczonych

I cieszyć przygodami złemi utrapionych

Chwały jest raczej godna, aniżli sromoty,

A tem więcej niewinnej, tem więcej sieroty.

O mocny Boże, jako często ludzie błądzą!

Jako źle i omylnie czasem rzeczy sądzą!

Birena niecnotliwe sprawy i przeklęte

Rozumieją pobożne i mają za święte!

Już żeglarze i wiosła i żagle do biegu

Podawszy, bezpiecznego odjeżdżali brzegu

I nieśli, radzi słońcu i pięknej pogodzie,

Książęcia zelandzkiego po głębokiej wodzie.

Już jem wszytkie, a wszytkie z oczu zuciekały544

Granice Olandyej i pozad zostały,

Bo aby mogli minąć królestwo Fryzyej,

W prawy bok obracali sztyry ku Szkocyej,

Kiedy wiatry okrutne i srogie powstały,

Które je trzy dni całe na głębi trzymały.

Prawie samem wieczorem późno dnia trzeciego

Przyjechali do wyspu545 jednego pustego.

Skoro armata546 łona547 małego dopadła,

Olimpia z okrętu na ziemię wysiadła

I próżna podejźrzenia i strachu, wesoła,

Wieczerzała z Birenem u małego stoła;

Potem w namiot rozbity odszedszy oboje,

Poszli brać na swe trudy pożądne548 pokoje.

Inszy wszyscy do swych się okrętów wracali

I w nich także słodkiemi sny odpoczywali.

I strach i niepogoda, która ich trzymała

Kilka dni, przez które nic, albo mało spała,

I że była w ustronnem miejscu, gdzie wołania

Ani żadnego słychać było kołatania,

Więc, że ją, kiedy z nią beł pospołu jej miły,

Żadne myśli i żadne troski nie trapiły,

Tak twardo Olimpią uśpiło ubogą,

Że szczurcy i niedźwiedzie twardziej spać się nie mogą.

Ale nieszczery Biren, któremu odjęła

Sen umyślona zdrada, czując, że usnęła,

Wstaje z łóżka i w węzeł swoje szaty zbiera

I tak się barzo kwapi, że się nie ubiera;

I namiot zostawiwszy, bieży prętkiem biegiem

Tam, gdzie jego armata czekała nad brzegiem,

I jako mógł naciszej, na głębią się puszcza

I brzeg i snem zmorzoną małżonkę opuszcza.

W zad brzeg i Olimpia nieszczęsna została,

Która nie ocucając549 całkiem, dotąd spała,

Aż jutrzenka rumiana, wsiadszy na złocony

Wóz, po ziemi swe srebrne rozpuściła śrzony;

I kiedy już na brzegu morskiem Alcyona

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz