Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

zamków swoich, którem we Flandryej miała,

»Przedaciem ladajako dla niego musiała;

»Pieniądzem potraciła, część straż przenajmując,

»Część na króla, aby go puścił, naprawując,

»Część, chcąc na jego szkody blizkie cudzoziemce

»Pobudzić i ruszyć nań, Angliki i Niemce.

»Lub nic sprawić nie mogli lub nie uczynili

»Umyślnie tego, w czem mię beli upewnili,

»Słowa mi tylko gołe, nie pomoc dawali

»I gardzą mną, kiedy mię z pieniędzy obrali.

»Teraz już się rok kończy, który gdy wynidzie,

»Każda pomoc już późno i po czasie przydzie.

»Skarby nic nie pomogą, tak że nieszczęsnemu

»Przydzie nakoniec umrzeć mężowi mojemu.

»Dla niegom ojca, bracią dla niegom straciła,

»Dla niegom, nieszczęśliwa, ojczyzny pozbyła,

»Dla niego i tę trochę, co było zostało,

»Co na me wychowanie513 obrócić się miało,

»Przedawszy za co za to, wszystkom rozprószyła,

»Abym go z rąk tyranna złego wyzwoliła.

»Teraz nic nie zostawa, tylko z dobrej wolej

»Iść w srogie ręce, aby on wyszedł z niewolej.

»Jeśli tedy nic mi już więcej nie zostawa,

»Jeśli sposobów inszych zbawić go nie zstawa,

»Jeno żywot położyć, tem się nic nie trwożę:

»Zawżdy go barzo rada dla niego położę.

»O to się tylko boję, o to się frasuję,

»Że nie widzę i w głowie swojej nie najduję,

»Jako mam być bezpieczna i na to się spuścić,

»Że go, mając mię w ręku, będzie chciał wypuścić.

»Obawiam się, niestetyż, aby mię dostawszy

»I naokrutniejszych mi mąk nazadawawszy,

»Birena nie wypuścił, który mu mniej winien,

»Aby mi za swój żywot zostawał powinien,

»I jako ten, którego gniew ujął tak tęgi

»Przeciwko mnie i nie dba na żadne przysięgi,

»Nie przestanie na mojej śmierci i odkryje

»Swą zdradę: zabiwszy mnie, i jego zabije.

»Dla tego się umawiam zawżdy o tem z wami,

»Co się w ten kraj trafiacie cnemi rycerzami,

»Abym, radząc się wielu, jednego trafiła,

»Od któregobym się wżdy tego nauczyła,

»Jako mam być bezpieczna, gdy się w ręce stawię

»Tyrannowi, że swego Birena wybawię,

»I żeby go zaś nie chciał z więzienia wypuścić,

»Albo go na srogi miecz, jako i mnie, puścić.

»Nie jednemum mówiła o to rycerzowi,

»Aby, kiedy się dam w moc nieprzyjacielowi,

»Był przy mnie i ślubował za fryskiego pana,

»Że tak ten frymark i ta stanąć ma odmiana,

»Żeby w jednemże czasie i on wypuszczony

»I jam mu beła dana; bo tak z każdej strony

»Szczęśliwa umrę, jeśli swą śmiercią mojemu

»Żywot i wolność zaraz przywrócę miłemu.

»Ale do tego czasu nikogo w tę drogę

»Z sobą do złego króla namówić nie mogę,

»Któryby mi ślubował, że gdy przed niem stanę,

»A naprze się mnie gwałtem i za mię w odmianę

»Nie wyzwoli Birena i wolno nie puści,

»Że mu mię wziąć przeciw mej wolej nie dopuści;

»Każdy się onej strasznej jego broni boi,

»Której nikt nie odeprze w namocniejszej zbroi.

»Przeto, jeśli twe męstwo zgadza się z surową

»I postawą i twarzą tą Herkulesową

»I tak mniemasz, że mię mu możesz niewątpliwie

»Wziąć, kiedyby co czynić chciał niesprawiedliwie,

»Proszę cię, oddaj mię mu z twojej własnej ręki,

»Żeby za mię Birena dać musiał przez dzięki514;

»Bo mając cię przy sobie, nie dbam, że swawolny

»Tyran mię każe stracić, a on będzie wolny«.

Taki koniec powieści swojej panna dała,

Którą łzami z wzdychaniem często przerywała.

Orland, skoro umilkła, który utrapionem

I zawsze rad pomagał krzywdą uciśnionem,

Nie chciał się z nią rozciągać szerokiemi słowy,

Bo z przyrodzenia długiej nie używał mowy,

Ale jej rękę daje i więcej ślubuje

Uczynić, niżli prosi i niż potrzebuje.

Nie myśli o tem, aby gwoli Birenowi

Miała się okrutnemu dać w ręce królowi;

Dufa tak swemu męstwu i swej dobrej broni,

Że oboje i jego i onej obroni.

Tegoż dnia w onę drogę wsiadają na wodę,

Mając sobie życzliwy i wiatr i pogodę.

Kwapi się pan z Anglantu, nie chce długo mieszkać,

Bojąc się do Ebudy na wojnę omieszkać.

Jadą mądrzy żeglarze wielkiemi stawami515,

Obracając w tę stronę i w owę żaglami;

Widzą obiedwie wyspie w zelandyjskiej ziemi,

Tę przed sobą, a ta się w zad kryje za niemi.

Grabia do Olandyej wysiadł dnia trzeciego;

Ale ta, co się skarży na króla fryskiego,

Nie wysiadła, bo Orland tuszy, niż wysiędzie,

Że usłyszy, że szyje zły tyran pozbędzie.

Jedzie wszystek we zbroi wielki rycerz z Brawy516,

Koń pod niem barziej ciężki, niż lekki, cisawy,

Koń cisawy, który się urodził w Daniej,

Ale z małego źrzebca urósł we Flandryej.

Bo iż się na tę drogę na fuście wyprawił,

U Bretonów517 swojego, wsiadając, zostawił,

Swojego Bryladora, konia tak dzielnego,

Że sobie nie miał okrom Bajarda równego.

Przyjeżdża do Dordreku518 Orland i u brony

Zastawa lud żołnierski wielki, zgromadzony,

Częścią, że każde państwo zawżdy, zwłaszcza nowe,

Bojaźń i podejźrzenie ma z sobą gotowe,

Częścią, że wszędzie głośna nowina latała,

Że się już z Zelandyej armata ruszała,

Którą władnął i którą w rządzie tęgo trzymał

Brat książęcia, którego król fryski poimał.

Orland tam przyjechawszy, mówi z nich jednemu,

Aby od niego odniósł królowi swojemu,

Że go jeden na szablę i drzewo519 pozywa

Rycerz błędny z umową pewną, jako bywa:

Jeśli go król zwycięży, da w ręce królowi

Pannę, która odjęła żywot Arbantowi,

Którą w tak blizkiem miejscu niedaleko chowa,

Że, kiedy jej każe przyść, zawżdy jest gotowa;

Ale zaś potrzebuje tego z drugiej strony,

Że jeśli król od niego będzie zwyciężony,

Książęcia z Zelandyej z więzienia wypuści

I w swą drogę, gdzie zechce, zarazem go puści.

Drab królowi poselstwo odniósł ukwapliwy;

Ale on, który zawsze beł zły, niecnotliwy

I którego postępek każdy beł szkarady520,

Uciekł się do chytrości, do złych sztuk, do zdrady.

Myśli, jeśli dostanie rycerza samego,

Który do niego draba wyprawił onego,

Że będzie miał i pannę, jeśli odnieść umiał

Drab poselstwo i jeśli, że ją miał, zrozumiał.

Wnet trzydzieści człowieka ścieszkami wyprawił,

Nie tą bramą, w której drab grabię był zostawił,

Ale inszą, ustronną, którzy ku zamkowi

Wielkiem kołem w tył zaszli cnemu Orlandowi.

A tem czasem go zdrajca zabawiać rozkazał,

Aż przyszli na to miejsce, które jem ukazał,

Od niego w tył posłani i jeźni i pieszy;

Sam się także z trzydziestą drugich z bramy śpieszy.

Jako więc wielką knieję i zwierz z każdej strony

Okrąża pospolicie myśliwiec uczony,

Albo jako rybitwi i ryby i wody

Okrążają na Gople długiem i niewody:

Tak wszytkie król fryzyjski drogi zastępuje

I żeby nieprzyjaciel nie uciekł, pilnuje.

Nie chce inaczej, jedno, że mu żywo przydzie

Wręce, i tak rozumie, że mu to wynidzie.

Śmiertelnej broni, której na nieprzyjaciele

Używał, którą ich tak pozabijał wiele,

Nie wziął z sobą, mniemając, że jej tam nie trzeba.

Kędy tylko poimać, nie zabić potrzeba.

Jako uczony ptasznik częstokroć czyniwa521,

Który więc pierwsze ptaki żywo zachowywa

I na spary522 albo je obraca na waby,

Aby drudzy spadali na znane powaby:

Taki beł król Cimoskus na on czas z swojemi.

Ale zasię nie chciał być Orland między temi,

Co się wprzód wziąć dawają, i niósł śmiałe czoło

Na zdrajcę i rozerwał uczynione koło.

Dawszy bojcem koniowi w bok, na zgromadzone,

Gdzie ich było nawięcej, niósł drzewo523 złożone

I napierwej jednego, potem i drugiego

I więcej inszych na nie wdział aż do szóstego.

Tak wszytkich sześciu drzewo na sobie dźwigało,

Bo się ich na niem zmieścić trudno więcej miało;

Siódmego puścił, który trochę dosiężony

Z tej rany potem umarł, grotem obrażony.

Nie inaczej, kiedy kto ciągłemi polami

Albo ptaków nałowi lgniącemi lepami,

Potem na drewnie z pierza oskubione długiem

Po jednemu powdziewa, jednego po drugiem,

I tak długo ich wtykać na nie nie przestawa,

Aż je wszytko wypełni i szpilki nie stawa,

Potem drzewo od siebie grabia precz zacisnął,

A dobytą od boku Duryndaną błysnął.

Złamał drzewo, jakom rzekł, i szable dobywał,

Szable, której raz nigdy daremny nie bywał:

Za każdym razem, lub beł sztychowy lub cięty,

Albo śmiertelnie ranny albo chłop beł ścięty.

Zbroja jej najmocniejsza żadna nie strzymała,

Gdzie dosięgła, krew płynąć strumieniem musiała.

Dopiero Cimoskowi żal, że w onej dobie

Nie ma ognia i rury żelaznej przy sobie.

Woła głosem na swoich i grozi i fuka524,

Aby mu ją przynieśli; ale choć się spuka,

Nikt nie słyszy, bo który ujdzie w miasto zdrowy,

Nie myśli znowu natrzeć na miecz Orlandowy.

A widząc król fryzyjski, że każdy ucieka,

I on o sobie radzi i więcej nie czeka;

Bieży do bramy, woła na swych: »Wzwód525 podnoście!«

Ale bez skutku, bo już grabia beł na moście.

Widząc, że źle, zaraz tył lękliwy podawa,

A grabia pan obu bram i mostu zostawa;

On ucieka i jeszcze pręcej, niżli słudzy,

Uprzedza wszystkich, bo koń rętszy miał, niż drudzy.

Nie chce się Orland bawić na nikczemnem gminie,

Króla chce i ma dosyć, że król tylko zginie;

Ale koń ma pod sobą ciężki i leniwy,

A Cimosków, jak strzała, gdy ją pchnie z cięciwy.

Z jednej drogi do drugiej bieżąc, Orlandowi

Z oczu ginie; ale się potem zastanowi

I wraca w zad, jako mu skoro526 jego ono

Żelazo z zapalonem knotem przyniesiono,

I za węgłem się, cicho stojąc, utaiwa527

I na grabię, kiedy nań wpadnie, oczekiwa

W miejscu, tak jako łowiec ze psy zwykł ukryty

I z oszczepem, gdy nań wieprz bieży jadowity.

Który gałęzie łamie i gdzie kły swe krzywe,

Upienione i czoło obraca straszliwe,

Zda się, że drzewa z gruntu wywrócone wali

I że las, jako wielki, po chwili obali.

Król się za słupem czai i grabie pilnuje

I że mu cło zapłaci528, sobie obiecuje.

Skoro na celu stanął, on ogień do dziury

Przyłożył, gdzie beł oddech w końcu długiej rury.

Ona się wzad rozwlecze, jako chmura, błyska,

A wprzód huczy i tak dźwięk na powietrze ciska,

Że mury drżą, ziemia się trzęsie pod nogami,

Niebo grzmi, uderzone strasznemi dźwiękami,

Jako śmiertelny piorun, który niewidomy

Spada na dół z strasznemi niebieskiemi gromy.

Ale król ukwapliwy niedobrze wymierzył,

Nie dotrzymał i nie tam, kędy chciał, uderzył.

Ja mniemam, że podomno z chęci i z wielkiego

Kwapienia chybił w on czas Orlanda mężnego;

Albo że kiedy serce drży z lękliwą duszą,

I oko nie dotrzyma i ręce drżeć muszą.

Albo Bóg z dobroci swej kazał kuli minąć,

Nie chcąc, aby tak prętko miał tak zacny zginąć

Jego rycerz; atoli konia w brzuch ugodził,

Że padł zaraz i więcej po świecie nie chodził.

Padł na ziemię i z jeźcem i tamże zostawa

Na miejscu i bez dusze; ale jeździec wstawa

I tak prętko na nogi i tak chyżo skoczy,

Że się zda, że z spadnenia przybyło mu mocy.

Jako wstawał libijski Anteus529 silniejszy,

O ziemię uderzony, i dobrze mocniejszy,

Tak się zdało, że grabia wstawał i że siła

W dwójnasób w niem mocniejsza po padnieniu była.

Kto widział, kiedy chmura nagłem ogniem błyśnie,

Który straszliwem gromem sam Jupiter ciśnie

I przepędzi w zawarte miejsce, gdzie schowane

Leżą węgle, z saletrą i z siarką zmieszane;

Ledwie padnie, ledwie tknie, jako się nagłemi

Ziemia i niebo świeci ogniami strasznemi,

Które mury z samego gruntu wyrywają

I wielkiemi kamieńmi do nieba ciskają:

Taki beł właśnie Orland i tak się zdał srogi,

Kiedy stanął po onem padnieniu na nogi,

Tak straszną postać i twarz i wzrok niósł gniewliwy,

Żeby się go sam Mars bał, nie tylko lękliwy

Król fryzyjski: śpiesznie wzad powracał, wodzami

Uciekając przed jego srogiemi gniewami;

Ale tak prętko za niem biegł Orland skwapliwy,

Jako leci bełt530, z prętkiej wypchany cięciwy.

I czego nie mógł sprawić i uczynić koniem,

To teraz sprawi, pieszo puściwszy się po niem.

Tak rączo za niem bieży i tak prętkiem krokiem,

Że ktoby na to własnem swem nie patrzył okiem,

Nie dałby temu wiary. Potem go w pół drogi

Dościga i spuszcza nań z góry raz tak srogi,

Tak mocno wyniesionem mieczem w szyszak bije,

Że mu głowę rozdzielił aż do samej szyje.

Tem czasem się po mieście nowe poczynały

Zamieszania i nowe rozruchy wstawały.

Bo brat Birenów, który z okrętów wysadził

Ludzie swe, które z kraju swojego prowadził,

Przyszedszy i zastawszy otworzone brony,

Wszedł w miasto, w którem tak lud został potrwożony,

Tak został potrwożony od grabie mężnego,

Że je przebiegł wzdłuż i wszerz bez wstrętu żadnego.

Wszędzie po mieście różną uciekają drogą,

Co za

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz