Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

id="anchor-550">550

Narzekała, nieszczęściem dawnem urażona,

Ani śpiąc, ani czując, rękę wyprawiła

Po to, aby Birena swego obłapiła.

Ale próżno: nikogo ręka nie najduje,

Wraca ją wzad i zasię znowu wyprawuje,

Wszytko darmo; obiema potem i rękoma

I z obu stron go maca bez skutku nogoma.

Naostatek otwiera oczy ociężałe,

Lecz nikogo nie widzi; zaczem owdowiałe

Pierze, skoczywszy z łoża lękliwa, opuszcza

I wypadszy z namiotu, do brzegu się puszcza.

Bieżąc do morza, drapie wybladłe jagody,

Będąc już pewną wieszczką swojej przyszłej szkody;

Włosy niewinne rwała, piersi pięścią biła,

Patrzy — bo pełnem ogniem Cyntya551 świeciła —

I to tam, to sam swego upatruje zbiega,

Ale okrom samego nic nie widzi brzega;

Woła głosem Birena, ale tylko skały

Na imię Birenowe jej się odzywały.

Na brzegu ostatecznem ostra wychodziła

Skała, którą tak woda wałami wybiła,

Że wewnątrz była próżna, ze spodku skrzywiona,

Na kształt łuku nad morzem przykro zawieszona

Na tej wierzch Olympia skwapliwa wbieżała —

Taką śmiałość i serce w sobie takie miała! —

I z daleka widziała Birenowe nagle

Uciekające płótna i niewierne żagle.

Widziała albo się jej podomno tak zdało,

Że widziała, bo było nie dobrze odniało552,

A zadrżawszy, na ziemię, jako martwa, padła

I na twarzy, zimniejsza nad śniegi, pobladła;

Ale po małej chwili, jako skoro wstała,

Na morze przeraźliwe wrzaski obracała,

Częstokroć, ile mogła, wołając swojego

I powtarzając imię małżonka srogiego.

A czego nie mógł mdły głos, nie mogło wołanie,

Dokładały gęste łzy i ręku łamanie:

»Dokąd się kwapisz? Dokąd, okrutny, uciekasz?

»Przecz słusznego brzemienia z okrętem nie czekasz?

»Niechaj mię weźmie, wszak mu to zacięży mało,

»Że kiedy serce niesie, poniesie i ciało!«

I żeby się w zad wrócił okręt, znaki dawa

I to ręką, to szatą machać nie przestawa.

Ale wiatry, co niosły po głębokiej wodzie

Niewiernego młodzieńca ukwapliwe łodzie,

Niosły zaraz i skargi, łzy i narzekanie

Nieszczęsnej Olimpiej i wrzask i wołanie.

Trzykroć się zapędzona z brzegu zanosiła

Skoczyć, aby się była w morzu utopiła;

Na ostatek poglądać na wody przestała

I wróciła się na zad, gdzie w nocy leżała,

I upadszy na łożu, łzami je moczyła

I schyliwszy twarz na dół, do niego mówiła:

»Wczora się nas na tobie położyło dwoje,

»A dziś dlaczego z ciebie nie wstajem oboje?

»O okrutny Birenie, o zły, o zdradliwy!

»O dniu, któregom na świat wyszła, nieszczęśliwy!

»Samam jedna! Kto mię tu ratuje niebogę?

»Widzieć żadnej nadzieje pomocy nie mogę!

»Próżno na tej pustyniej ludzi upatruję;

»Mieszkania tu ludzkiego znaku nie najduję,

»Okrętu darmo patrzę, niemasz żadnej łodzi,

»Na którejbym przebyła przez morskie powodzi.

»Głodem nawet umorzyć muszę sama siebie,

»Nikt mi oczu nie zawrze, nikt mię nie pogrzebie,

»Jeśli mię w swoich brzuchach nie pogrzebią samy

»Źwierzęta, których pełne muszą być te jamy.

»Boję się i zda mi się, że już z nich wychodzą,

»Że już na mię lwi, wilcy i niedźwiedzie godzą

»I tygry srogie, które przyrodzenie w gęby

»I w paznogcie i w ostre uzbroiło zęby;

»Lecz którą mi sroższą śmierć dać źwierzowie mają,

»Nad cię, o źwierzu sroższy wszytkich, co się tają

»W tych jamach! Te przestaną na tem, gdy raz zginę,

»A ty mi tysiąc śmierci zadawasz w godzinę!

»Daj553 to, że jaki żeglarz trafi się z przygody,

»Co mię wziąwszy, powiezie przez głębokie wody

»I że szarpania ujdę od źwierzów gniewliwych

»I śmierci inszych różnych sposobów straszliwych:

»Gdzież mię, czy w Olandyej wysadzi, gdzie moje

»Wszytkie porty i zamki przyszły w ręce twoje?

»Czyli do miasta, gdziem się, nędzna, urodziła,

»Kiedym i to przez zdradę twoję utraciła?

»Tyś mi wziął moje państwo i sameś się panem

»Uczynił i mnie samej i mojem poddanem.

»Na toś w nie cudzoziemców zaraz naprowadził,

»Na toś jemi554 i zamki i miasta osadził?

»Czy mam iść do Flandryej, gdziem wszytko przedała,

»Com na swe wychowanie555 była zachowała,

»Gwoli tobie, abyś beł z śmierci wybawiony?

»Dokąd, w które, niestetyż, udać się mam strony?

»Podomno do Fryzyej, gdziem mogła królową

»Zostać, alem nie chciała dla ciebie, co głową

»Ociec z bracią zapłacił i co ostatniego

»Było wszytko przyczyną upadku mojego.

»Ale niechaj swych żalów więcej nie odnawiam,

»Com dla ciebie czyniła, niech ci nie wymawiam;

»Ty to lepiej masz wiedzieć. To takie nagrody

»Od ciebie mam za swoje utraty i szkody?

»By jedno zbójcy morscy tu nie przyjechali

»I za niewolnicę mię gdzie nie zaprzedali

»Pierwej, niż na mię wilki i lwy i niedźwiedzie

»I insze srogie źwierze mój zły los nawiedzie,

»Pierwej, niż mię powolej i z długą przewłoką

»Zajedzą556 i do swych jam sztukami powloką«.

To mówiąc, niewinnemu włosowi rękami

Krzywdę czyni i rwie go pełnemi garściami.

Potem się znowu porwie i do brzega puszcza,

Głowę kręci i włosy na wiatry rozpuszcza

I każdem swem postępkiem zda się skłopotana,

Że jest od złych piekielnych duchów opętana,

Albo, jako Hekuba, kiedy oszalała,

Gdy swego Polidora martwego ujźrzała;

Czasem stoi na skale, w morze patrząc, ale

I sama skamieniałej jest podobna skale.

Ale niechaj narzeka, aż się nazad wrócę,

A teraz do Rugiera znowu się obrócę,

Który po długiem brzegu pojeżdżając rączo,

Kwapił się w południowe najwiętsze gorąco;

W pagórek uderzone nazad się wracały

Promienie, od nich wierzchem drobne piaski wrzały.

Zbroja na niem od słońca tak się rozpaliła,

Że się ledwo nie w ogień wszytka obróciła.

Gdy go tak i strudzenie i pragnienie srodze

Trapiło po piaszczystej, pustej onej drodze,

Jadąc dalej, gorącem przykrem upalony

I brzemieniem ognistej zbroje obciążony,

Zastał przy jednej starej pustej wieży w cieniu.

Podle brzegu trzy panie, piękne na wejźrzeniu,

Które po obyczajach, z stroju i ubioru

Znał, że beły z Alcyny rozkosznego dworu.

Na perskich, złotem tkanych kobiercach siedziały

I w miłem chłodzie różnych uciech zażywały;

Stół miały zastawiony cukrami słodkiemi

I winy w kryształowem naczyniu różnemi;

Na brzegu uwiązana łódź mała czekała

I z morskiemi wodami przy ziemi igrała,

Ażby wiatry, co były wszystkie ucichnęły,

Znowu płócienne łona wolno wyciągnęły.

Te skoro obaczyły, że konia wodzami

Nie wściągał i mijał ich suchemi piaskami

Rugier, nie chcąc się bawić, wszytek uznojony

Na twarzy i na suchych wargach upragniony,

Mówiły mu, aby w zad wodzami powracał

I tak chciwie do drogi serca nie obracał,

Aby odpocznąć w cieniu i ciału swojemu

Słusznych posiłków nie miał dać utrudzonemu.

Zaczem jedna do konia blizko przystąpiła

I do strzemienia mu się, żeby zsiadł, rzuciła;

A druga mu w krysztale wino podawała

I pragnienia mu jeszcze więcej przydawała.

Ale Rugier tańcować nie chciał po tem graniu,

Bo widział, że w namniejszem jego omieszkaniu

Niebezpieczeństwo było, boby go dognała

Alcyna, co się za niem w pogonią udała.

Nie tak prętko saletry i siarki, dotknione

Małą skrą, wymiatają mury wywalone

I morze nie tak szumi, nie tak huczą wały,

Kiedy je wściekłe wichry ze dna pomięszały,

Jako widząc, że Rugier wściągnąć się nie dawa

I bezpieczny w swą drogę prosto się udawa

I gardzi jemi557 — a te za gładkie się miały —

Gniew trzecią z nich zapalił i przepych558 zuchwały.

Jako nabarziej mogła, na niego wołała:

»Nie szlachciceś, nie rycerz, dobrzem cię poznała;

»Co masz, toś wszytko ukradł, boć tak w pięknej zbroi

»I na tak dobrem koniu jeździć nie przystoi;

»A tak jest, nie inaczej, bo cię znam po sierci.

»Bodaj cię rozdzielono, niecnoto, na ćwierci!

»Bodaj cię obieszono, ultaju, szpetniku!

»Zdrajco, chłopie, złodzieju, łotrze, rozbójniku!«

Na takie obelżywe i sromotne słowa,

Któremi nań wołała harda białagłowa,

Rugier cierpliwy milczał i nie odpowiedział,

Bo, że mu beł sromotny swar z nią, dobrze wiedział.

Ona zatem ze dwiema drugiemi siostrami

Wsiadła w łódź, co gotowa stała, i wiosłami

Pośpieszała skwapliwa za niem prędkiem biegiem,

Goniąc go, kiedy jechał tuż nad samem brzegiem.

Grozi, fuka559, sromoci, klnie go i szkaluje

I co raz nowy sposób łajania najduje;

On tem czasem na ciasną odnogę przyjedzie,

Która do zamku pięknej Logistylle wiedzie,

Gdzie widział przejeżdżając, kiedy się gotował

I zaraz się na drugą stronę przeprawował

W bacie starzec, co dobrze o Rugierze wiedział

I na łodzi umyślnie, pilnując go, siedział.

Skoro go jedno zajźrzał, poszedł w prętkim biegu

W swej łodzi, chcąc go przewieźć do lepszego brzegu;

Który baczny i w każdej beł rozumny sprawie,

Jeśli serce po wierzchniej znać może560 postawie.

Rugier wsiadł w łódź zarazem i Bogu dziękował,

Że w drodze niebezpiecznej zdrowo go zachował;

I gadając z żeglarzem bacznem i ćwiczonem,

Jechał po morzu cichem i uspokojonem.

Chwalił Rugiera, że się tak dobrze postawił,

Że się wczas od Alcyny i przedtem wybawił,

Niż go uczarowanem kubkiem upoiła,

Jako więc miłośnikom wszytkiem swem czyniła;

I że przejechał w piękne Logistylle kraje,

Gdzie miał uźrzeć pobożne, święte obyczaje

I piękność wieczną, która tak pociech użycza,

Że serce zawsze karmi, ale nie nasyca.

»Ta — prawi — tak zniewala, tak duszę ujmuje,

»Że na pierwsze wejźrzenie każdy się dziwuje,

»Każdy ją czci, a kto się lepiej jej powadze

»Przypatrzy, insze dobra trzyma w małej wadze;

»Onej miłość jest różna od inszych miłości,

»Gdzie serca gryzą strachy, nadzieje, chciwości:

»W tej żądza nie najduje, czego nie dostawa,

»I ujźrzawszy ją, na tem stoi i zostawa.

»Insze u niej są, zacny rycerzu, zabawy,

»Nie tańce, nie muzyki, perfumy, potrawy;

»Ale jakoby człowiek myślami czystemi

»Nieba dosiągł, nie zawsze bawiąc się przy ziemi,

»I jakoby skosztował w tem śmiertelnem ciele

»Pociech wiecznych, z których jest najtrwalsze wesele«.

Tak mówiąc nauczony przewodnik, po wodzie

Sztyr obracał do brzegu ukwapliwej łodzie,

Kiedy ujźrzał, że morza wielką część nakryły

Okręty, co się za niem w pogonią puściły,

Które wiedma Alcyna sama prowadziła,

Jako skoro561 je mocnem wojskiem osadziła,

Aby albo straconej zguby swej dostała,

Albo państwo i siebie w upadek podała;

Pierwszą tego przyczyną miłość, co ją grzeje,

Ale niemniej i krzywda, na którą boleje.

Jako żywo, jako się na świat urodziła,

Więtszem gniewem i żalem serca nie trapiła;

Dlatego tak pośpieszać kazała wiosłami,

Że okręty z obu stron toczyły pianami.

Morze i ziemia na huk wielki nie milczała

I echo swe odgłosy wszędzie rozsyłała.

»Odkryj, Rugierze, odkryj puklerz sczarowany,

»Jeśli nie chcesz być zabit, albo poimany!«

Tak mówił Logistyllin żeglarz do rycerza,

Który, gdy to usłyszał, do swego puklerza

Rzucił się odważony i nie myśląc wiele,

Odkrył go i obrócił na nieprzyjaciele.

Puklerz Atlantów, dziwnej i cudownej mocy,

Uraził prześladowców Rugierowych oczy,

Że skoro nań wejźrzeli, zarazem olśnęli

I spadać w morze z galer na szyję poczęli.

Jeden, który na zamku Wysokiem pilnował

I tego dnia straż swoję zwykłą odprawował,

Skoro postrzegł armaty, w dzwon bije na wieży:

Lud się na dźwięk gromadzi i do portu bieży.

Strzelba gęsta z mocnych baszt bez przestanku biła

Na armatę, co cnego Rugiera goniła;

Zewsząd mu wyprawione posiłki bieżały,

Że nakoniec ujechał bezpieczny i cały.

Cztery nadobne panie562 na brzeg przyjechały,

Co ludzie zgromadzone w pułki szykowały,

Które była wysłała zaraz Logistylla:

Poważna Andronika i czysta Dycylla,

Roztropna Fronezya i pełna ochoty

Sofrozyna, której część więtsza tej roboty

Niż inszem należała, wojsko niezliczone

Od zamku aż do morza wiodą rozciągnione.

W porcie z wielu okrętów i galer szerokiem

Stała mocna armata pod zamkiem wysokiem

Na uderzenie w dzwony i we dnie i w nocy

Przeciw nieprzyjacielskiej pogotowiu mocy.

Zaczem się sroga bitwa między przeciwnemi

Stronami poczynała na morzu, na ziemi.

Gdy Alcyna przegrała, jako szczęście chciało,

Królestwo, siestrze wzięte, z gruntu się mieszało.

O, jako różny koniec, niż ludzie wierzyli,

Zstał się teraz z tej bitwy i niżli tuszyli!

Bo Alcyna nie tylko swego nie dostała

Miłośnika, na co lud tak wielki zebrała,

Aleć z tak wielkiej liczby okrętów, któremi

Wszytko morze okryła z wojskami możnemi,

Ledwie co sama z ognia w jednej małej łodzi,

Którem wszytka armata zgorzała, uchodzi.

Ucieka, inszy na czem uciekać nie mieli,

Potonęli, lub zbici byli, lub zgorzeli;

Ale nie tak zbitego wojska żałowała,

Jako, że miłośnika swego postradała.

Dlatego zawżdy stęka i we dnie i w nocy,

Dlatego jej ustawnie łzami płyną oczy,

I że umrzeć, chocia chce, nie może przez dzięki563,

To jej żalu, to smętku, to przyczynia męki.

Bo takie wiedmy, żyjąc nieprzetrwane lata,

Umrzeć nigdy nie mogą,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz