Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
37, w. 4. „mniejsze wszytkie” [w rękopisie:] Z; „mniejsze potem” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
41, w. 2. „coś mi zaszkodziła, szkodzić” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „coś już szkodziła, zaszkodzić” [w rękopisie:] Z.
44, w. 3. „ześli” [w rękopisie:] Z; „wyśli” [w rękopisach:] P, C, S, D; „myśli” [w rękopisie:] J.
61, w. 2. „bez lądu” [w rękopisie:] Z; „nad lądem” [w rękopisie:] P, J, C, S, D.
73, w. 7. „na mowy” [w rękopisie:] J; „nawowy” [w rękopisie:] Z; „z namowy” [w rękopisach:] P, C, D, S.
81, w. 2. „nigdy żaden z tych, co służą” [w rękopisie:] Z; „nikt nadeń z tych, co hołdują” [w rękopisach:] P, C, S, D; „nikt żaden z tych, co hołdują” [w rękopisie:] J.
84, w. 2. „które z strachu” [w rękopisie:] Z; „jako z strachu” [w rękopisach:] P, C, D, S.
85, w. 8. „Almontowi” [w rękopisach:] P, J, C, D, S, Z; powinno być „Amostantowi” (tak w oryg.). Ponieważ jednak po wstawieniu, „Amostantowi” byłoby za dużo zgłosek, a wszystkie rękopisy mają „Almontowi był”, więc błąd zdaje się pochodzić od tłumacza, a nie od przepisywaczy, zwłaszcza że „tamtę” (w. 7) [w rękopisach:] J, C, S może się odnosić tylko do „szachownicy”, którą Orland zabrał Almontowi; [rękopisy] Z, D mają „tamten”, co tu zgoła niestosowne. [Rękopis] P, ma „tamte”, lecz wyraz ten na „czarne znaki” (w. 5) ściągać się nie może, gdyż w przeciwieństwie do dalszej, tj. „tamtej” szachownicy byłyby znaki „te”, a nie „tamte”; zapewne należy czytać „tamtę”.
91, w. 5. „zaraz mu bramę otworzono” [w rękopisie:] Z; „zawsze mu bramę otwarzano” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
Pieśń IX1, w. 2. „opanuje” [w rękopisie:] Z; „opatruje” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
4, w. 6. „strój” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „stan” [w rękopisie:] Z.
5, w. 1, 2. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; te dwa wiersze znajdują się w [rękopisie] Z na końcu strofy i mają kształt taki:
6, w. 6. „zwiedził” [w rękopisie:] D; „zjeździł” [w rękopisach:] P, J, C, S, Z.
9, w. 8. „przystawić” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „przypuścić” [w rękopisie:] Z.
15, w. 3. „I umyślił” — wydawca; „Umyśliwszy” [w rękopisach:] P, J, C, D, S, Z.
7, w. 8. „mijała Piąta noc” [w rękopisie:] Z; „bić (być [w rękopisie] P) miała Piąta w noc” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
23, w. 5. „zaraz mu” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „(...) mi” [w rękopisie:] Z.
25, w. 8. „jego” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „mego” [w rękopisie:] Z.
26, w. 5, 7, 8. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; = w. 7, 8, 5, 6 [w rękopisie:] Z.
31, w. 2. „mu ten” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „mu się” [w rękopisie:] Z.
44, w. 7. „przybędzie” [w rękopisach:] P, J, C, S; „przyjedzie” [w rękopisach:] D, Z.
46, w. 3. „spozywał” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „strwożywał” [w rękopisie:] Z.
66, w. 4. „i tak (...) wynidzie” [w rękopisach:] P, J, C, S; „(...) ujdzie” [w rękopisie:] D; „bo tak (...) już nie ujdzie” [w rękopisie:] Z.
74, w. 1. „swe krzywe” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „straszliwe” [w rękopisie:] Z.
w. 2. „straszliwe” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „gniewliwe” [w rękopisie:] Z.
75, w. 1. „Ona się w zad rozwlecze” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „A ta bez omieszkania” [w rękopisie:] Z.
82, w. 5. [w rękopisie:] Z; „Zgodnie i białą kartę i hełmy podnoszą” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
85, w. 5. „jej” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „ją” [w rękopisie:] Z.
87, w. 1. „Gotując się” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Gotuje się” [w rękopisie:] Z.
94, w. 3. [w rękopisach:] P, J, D; „Kosztowniejszebyście mieć w Zelandyej chcieli” [w rękopisie:] Z „Kosztowniejszeby snać być w Zelandyej miało”
4. „Ale wątpię, aby się na nie jechać chciało” [w rękopisach:] C, S.
Pieśń XAllegorya. „Niewypowiedziane” [w rękopisach:] P, J, C, S; „Niewymowne” [w rękopisie:] Z.
6, w. 4. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Którem były zagrzane żądze, umorzyli” [w rękopisie:] Z.
7, w. 7. „uszczują” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „uszczwają” [w rękopisie:] Z.
9, w. 7. „A owoce” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Źle owoce” [w rękopisie:] Z.
18, w. 7. „uśpiło” [w rękopisie:] Z; „uśpiły” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
22, w. 2. „przyszłej” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „przykrej” [w rękopisie:] Z.
27, w. 8. „pomocy” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „z pomocą” [w rękopisie:] Z.
35, w. 6. Z; „Promienie z spodku suche, drobne piaski grzały” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
40, w. 7. „a te” [w rękopisie:] Z; „a iż” [w rękopisie:] P, J, C, D, S.
66, w. 1. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Ona na to: Wiedz o tem, iż to wkrótce sprawię” [w rękopisie:] Z.
w. 2. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „I nadalej za dwa dni stąd obu wyprawię” [w rękopisie:] Z.
71, w. 1. P, J, C, D, S; „Gdy w tej drodze nad wielkiem już był Kwirydzajem” [w rękopisie:] Z.
72, w. 3. „zwiedzieć” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „widzieć” [w rękopisie:] Z.
75, w. 6. „możnej” [w rękopisach:] P, J, C, S; „mężnej” [w rękopisie:] D; „zacnej” [w rękopisie:] Z.
84, w. 8. „które” — wydawca; „którą” [w rękopisach:] P, J, C, D, S, Z.
78, w. 5. „książęcia się z Glocestru czerwieni” [w rękopisie:] Z („Del duca di Glocestra”); „glocerskiego grabie się czerwieni” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
89, w. 2. „z ziemnych jam” [w rękopisie:] Z; „z swoich jam” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
97, w. 1. „oczy w jej oczy” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „oczy w niej chciwe” [w rękopisie:] Z.
101, w. 4. [w rękopisach:] P, S, D; „przerwała i tłucze” [w rękopisie:] J; „co wszytko przerwawszy się tłucze” [w rękopisie:] Z.
Pieśń XI13, w. 4. „iść” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „ujść” [w rękopisie:] Z.
14, w. 7. „nadany” [w rękopisie:] Z; „oddany” [w rękopisach:] P, J, C, D S.
25, w. 4. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Stal tłucze, mury kruszy, rozwala i pruje” [w rękopisie:] Z.
31, w. 1. „namiąższą” [w rękopisach:] C, S; „namieższą” [w rękopisie:] P; „namniejszą” [w rękopisach:] J, D, Z.
67, w. 2. „Jakiej” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „Jakie” [w rękopisie:] Z.
75, w. 3–4. [w rękopisach:] P, J, C, D, S;
w. 3. „Nad którą którą swych dowcipów długo” [w rękopisie:] Z.
w. 4. „Lubo inszy silili przedni” [w rękopisie:] Z.
Pieśń XII6, w. 1. „nie mówię” — wydawca; „nie mówić” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „tak mówić” [w rękopisie:] Z.
31, w. 2. [w rękopisie:] Z; „Który go także Orland wziął był Almontowi” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
35, w. 6. [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „I onę pierwszą swoję żądzą odmieniła” [w rękopisie:] Z.
36, w. 4. „co go poimać” [w rękopisie:] Z; „którego porwać” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
37, w. 8. [w rękopisie:] Z; „lecz nie mniej skwapliwa” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
38, w. 1. „przybieżeli” [w rękopisach:] C, D; „przebieżeli” [w rękopisach:] P, J, S, Z.
41, w. 6. „słuszneć” [w rękopisie:] D; „słusznieć” [w rękopisach:] P, J, C, S; „Słusznie się widzi, gdy mię” [w rękopisie:] Z.
48, w. 8. „Z wypławnego” [w rękopisach:] D, Z, S; „Z wyprawnego” [w rękopisach:] P, J, C.
50, w. 4. „skąpych cięcia nie czyni” [w rękopisach:] P, J, C, D, S, Z. Por. XV 70, w. 3; XXX 25, w. 6; Zebrania przypowieści i przysłowia polskich Wacław Potocki (Rps. Ossolineum Nr 2076); „Prziczia z siebie szkodliwich nie daię”; „Rzeczposp. polska chromiąc tuła się” (Rocznik filarecki 1886, s. 588), Zdaje się, że „cięcie” odczuwano jako imię zbiorowe ([jak:] prącie, kłósie, węgle, kamienie, grzybienie, liście, gałęzie... r.n.); „skąpych cięcia” byłaby więc tzw. constructio ad intellectum.
55, w. 7. „przybiegli” [w rękopisach:] D, S, Z; „przebiegli” [w rękopisach:] P, J, C.
61, w. 4. [w rękopisie:] Z; „I jako błyskawica nagle mu znikała” [w rękopisach:] P, J, C, D, S.
63, w. 6. [w rękopisach:] J, D, Z; „co mi należy” [w rękopisach:] P, C; „co mi należało” [w rękopisie:] S.
66, w. 8. „nieokreszonej” [w rękopisach:] P, J, C; „nieokreślonej” [w rękopisie:] Z; „nieokrzesonej” [w rękopisie:] D, S.
83, w. 5. „Tak jego szczęście” [w rękopisie:] Z; „Tak je szczęście” [w rękopisach:] J, C, S; „Ta ze szczęście” [w rękopisie:] P; „Tak to tam szczęście” [w rękopisie:] D.
84, w. 4. „potrwożonych” [w rękopisach:] P, J, C, D, S; „potrwożałych” [w rękopisie:] Z.
Pieśń XIIIAllegorya. „Niewierność” — wydawca; „Niewinność” [w rękopisach:] P, J, C, S, Z.
1, w. 8. „doskonałej” — wydawca; „doskonały” [w rękopisach:] P, J, C, S, Z.
3, w. 2. „mowę” [w rękopisach:] P, C, S, Z; „minę” [w rękopisie:] J.
7, w. 7. [w rękopisie:] C; „Żem serce swe skłoniła, ale do takiego” [w rękopisie:] Z; „Żem serce swoje
Uwagi (0)