Agady talmudyczne - Autor nieznany (biblioteka komiksowo TXT) 📖
Na ten wyjątkowy zbiór składają się zwięzłe, ludowe opowieści, sagi, baśnie, legendy, przypowieści, mity, aforyzmy oraz przysłowia wybrane z Talmudu — jednej z najważniejszych ksiąg judaizmu, będącej komentarzem do Tory.
To zwięzłe formy, często odznaczające się stylem biblijnym. Celem opowieści agadycznych jest nie tylko samo opowiadanie, lecz także przedstawienie w aforystycznej formie talmudycznego kodeksu postępowania. Agady, nazywane również hagadami (hebr.: opowiadanie), to część ustnej tradycji, która na stałe weszła do europejskiego folkloru. Agady talmudyczne w przekładzie Michała Friedmana to antologia, którą docenią nie tylko jidyszyści i miłośnicy kultury żydowskiej. To także interesujący materiał źródłowy dla kulturoznawców, religioznawców i literaturoznawców.
- Autor: Autor nieznany
- Epoka: nie dotyczy
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Agady talmudyczne - Autor nieznany (biblioteka komiksowo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Autor nieznany
„Błogosławiony przez Boga kraj”. Bardziej błogosławiony niż inne kraje na świecie. Rosa zwilża tu ziemię we wszystkie pory roku, a żywe źródła wody czynią ją świeżą. Promienie słońca ogrzewają ten kraj w dzień, a blask księżyca raczy go świeżym chłodem w nocy.
„Kraj gór i dolin”. I gleba jest tu różnorodna. Lekka w górach i ciężka w dolinach. Oko ludzkie dostrzegać może w tym samym czasie najrozmaitsze rośliny. Te, które rosną w górach, i te, które rosną w dolinach.
„Nie tak jak sąsiedni kraj — Egipt”, w którym nie ma deszczy i ziemia jest wyschnięta i skamieniała. Jeśli rolnik nie zrosi jej swoim potem, jeśli mozolnym, nieprzerwanym trudem nie znającym snu w nocy, nie oczyści jej od kamieni siekierą i łomem, niczego z niej nie wydobędzie. Inaczej jest w Izraelu. Żydzi mogą tu spokojnie spać, albowiem Bóg zsyła im z nieba błogosławione deszcze.
„Bóg zsyła deszcze we właściwym czasie”. Deszcz w miarę, bo co nadto, to też niedobrze. I nie za mało. Ziemia nie powinna cierpieć z pragnienia. Wszystko na miarę potrzeb roślin w danym miejscu.
IINiezwykle dorodne, tłuste i smaczne owce oraz zboża wydaje ziemia Izraela. Był czas, jak na przykład za życia rabiego Szymona ben Szetach, kiedy wyrosła pszenica o pełnych kłosach, w których każde ziarno było wielkości orzecha, jęczmień wielkości pestki od oliwek, a soczewica wielkości złotego dinara. Wzory tych okazów przechowywano przez długie lata, żeby je pokazywać jako cuda natury przyszłym pokoleniom. Rabi Rami bar Jechezkiel przybył kiedyś do miasta Breni-Barak. Chodząc po mieście, zauważył, jak kozy podgryzają drzewo daktylowe. Z daktyli płynął prawdziwy sok miodowy, a z wymion kóz płynęło mleko. I miód daktyli zmieszał się z mlekiem kóz.
— Oto co znaczy „kraj mlekiem i miodem płynący” — zawołał rabi.
Rabi Jehuda ben Sichin powiedział kiedyś do syna:
— Wejdź na strych i wyjmij z beczki kilka prasowanych fig.
Wszedł więc syn na strych, wsadził rękę do beczki, a ta okazuje się wypełniona miodem. Schodzi ze strychu i melduje otym ojcu.
— Miód — powiada do niego ojciec — powstał z prasowanych fig w beczce. Włóż rękę głębiej, a natrafisz na figi.
Rabi Chanina opowiada:
— Kiedy przybyłem z Babilonii do Erec Israel, wpadł mi w ręce owoc z drzewa chlebowego (świętojański). Kiedym go otworzył, wylała mi się na rękę spora porcja miodu.
— Innym znów razem — opowiada rabi Chanina — natknąłem się na tak duże drzewo, że zdjąwszy pas i przywiązawszy do niego powróz, nie mogłem go objąć, bo taki był gruby pień drzewa.
Zdarzyło się, że rabi Chija bar Ada, który uczył dzieci rabiego Resz-Lakisza, przez trzy dni z rzędu nie przyszedł na lekcje. Kiedy na czwarty dzień się zjawił, rabi Resz-Lakisz zapytał go, dlaczego nie przyszedł na lekcję.
— Po ojcu — odpowiedział — została mi w spadku winnica. Trzy dni upłynęły mi na zrywaniu winogron. Pierwszego dnia zerwałem trzysta kiści. Z każdej wyszła beczułka wina. Drugiego dnia zerwałem również trzysta kiści trochę mniejszych. Z dwóch takich kiści powstała beczułka wina. Trzeciego dnia zerwałem również trzysta kiści. Tu już jednak na beczułkę trzeba było trzy kiści winogron zużyć. Więcej niż połowa została jednak na krzakach. Nie dałem już rady.
— Kto wie — powiedział rabi Resz-Lakisz — być może, że gdybyś nie opuścił lekcji, twoja winnica przyniosłaby ci o wiele więcej.
Pewien kofer (człowiek niewierzący) powiedział kiedyś do rabiego Chaniny:
— Może pan, w istocie, być dumny ze swego kraju. Mój ojciec zostawił mi w spuściźnie pole. Otrzymuję z niego zarówno oliwę, jak i wino, chleb, groch oraz paszę dla krowy.
Rabi Szymon ben Chalafta opowiadał:
— Ojciec pozostawił nam w spadku ogród, a w nim główkę kapusty ledwo trzymającą się korzeni. I oto po jakimś czasie ta kapusta osiągnęła taką wysokość, że wspinaliśmy się po niej jak po drabinie.
Rabi Josef opowiadał:
— Pewnemu człowiekowi z miasta Lichin ojciec pozostawił w spadku ogród, a w nim krzak z trzema gałęziami gorczycy. Z jednej tylko gałązki, która się oberwała, zdołano zebrać dziewięć garnków gorczycy, witkami gałązek zaś pokryto cały dach szałasu (na Święto Szałasów).
Rabi Jehoszua ben Lewi przybył pewnego razu do miasta Gewal.
Przechodząc obok winnic, zobaczył w nich krzewy winogron gęsto obsypane owocami. Były tak duże, że odniósł wrażenie, iż to nie winogrona, tylko ustawione w rzędzie cielęta. Zapytał ogrodnika:
— Co to za cielęta stoją wśród krzewów winorośli?
— To nie cielęta. To takie duże kiście winogron.
Westchnął rabi Jehoszua w zadumie i zawołał:
— Och, kraju, kraju mój! Komu dajesz swoje owoce? Miałbyś je dać Arabom, którzy z powodu naszych grzechów obsiedli Ziemię Izraela? Przestań wydawać owoce!
W rok później przybył do tego miasta rabi Chija. Kiście winogron były już mniejsze. Sprawiały wrażenie małych kózek. Zapytał ogrodnika:
— Co to za kózki stoją wśród krzewów winorośli?
— Idź, idź już stąd — wykrzyknął ogrodnik. — Przed rokiem był tu twój przyjaciel, i co? Winogrona zmniejszyły się! Nie chcę, żeby i przez ciebie podobnie się stało!
Trzej tanaici, rabi Chelbo, rabi Awira i rabi Josi bar Chanina, przybyli do Erec Israel. Znakomitych gości poczęstowano jedną brzoskwinią wielkości dużego garnka. Jedną trzecią brzoskwini sami zjedli, jedną trzecią dali swoim osłom i jedna trzecią zostawili.
W rok później przybył tam rabi Eliezer. Podano mu również brzoskwinię, ale już znacznie mniejszą. Wziąwszy ją do ręki, obejrzał i powiedział:
— Urodzajny kraj pustoszeje z powodu grzechów jego mieszkańców.
Wokół Jerozolimy rosły lasy cynamonowe. Kiedy napalono drewnem w piecu, rozchodził się przyjemny zapach po całej Ziemi Izraela. Potem, kiedy Jerozolima została zniszczona, lasy cynamonowe całkowicie zniknęły. Pozostała tylko jedna, jedyna cząsteczka, wielkości ziarnka jęczmienia. Znajduje się dzisiaj w skarbcu królowej Cimcimaj.
Jeżeli niebo obdarzyło świat dziesięcioma miarami piękna, to dziewięć z nich przypadło Jerozolimie.
Jerozolima to miejsce, do którego kierują się serca wszystkich Żydów na świecie. Jerozolima to miasto, które zespala wszystkich Żydów w jeden bratni, przyjacielski naród.
Jerozolima to miasto, z którego wywodzą się wszyscy natchnieni duchem prorocy.
Rzym i Jerozolima. Jeśli ktoś ci powie, że oba miasta zostały zburzone, nie wierz mu. Jeśli jedno z nich zostało zburzone, drugie musi być w budowie. Rzym zburzony — Jerozolima w budowie. Jerozolima zburzona — Rzym w budowie.
Rabi Szmuel bar Nachmani powiada:
— Nasi przodkowie przekazali nam, że Jerozolima będzie odbudowana nie wcześniej, jak tylko wtedy, kiedy wszyscy Żydzi z diaspory znajdą się w Erec Israel.
Uczniowie rabiego Meira przekazali nam w jego imieniu:
— Kto osiedla się na stałe w Erec Israel, ten zapewnia sobie wieczny żywot.
IIRabi Josij ben Akiwa powiedział:
— Tora nakazuje w imieniu Boga nauczać dzieci mowy słowami Boga. To znaczy — według komentarza mędrców — że od pierwszej chwili ojciec powinien rozmawiać z dzieckiem po hebrajsku i nauczyć je Tory. Jeśli tego nie czyni, to jakby dziecko żywcem pogrzebał. Jako że Tora powiada: „Rodzice, uczcie dzieci mówić słowami samego Boga, żebyście mieli długie życie, wy i wasze dzieci. Jeśli tego nie będziecie czynili, stracicie tym samym wasze życie”.
IIIŻydzi zasłużyli na wyzwolenie z Egiptu dzięki temu, że byli wierni tradycji. Nie przyjęli od Egipcjan ich obyczajów i nie zmienili swoich imion. Przybyli tam jako Reuwenowie, Szymonowie i wyszli stamtąd jako Reuwenowie i Szymonowie. Nie przekręcili Reuwena na Rufusa, Jehudy na Juliana, Józefa na Justasa, Beniamina na Aleksandra. Nie zmienili też języka. Nie mówili językiem Egipcjan, tylko po hebrajsku.
W Erec Israel, gdzie większość Żydów w czasach po zburżeniu Świątyni mówiła po syryjsku (dialekt aramejski), rabi Jehuda Hanasi zwykł mawiać:
— Do czego Żydom potrzebny jest tutaj, w Izraelu, język syryjski? Albo należy używać prawdziwego świętego języka hebrajskiego, albo światowego języka greckiego.
W Babilonie, gdzie większość Żydów mówiła po aramejsku, rabi Josi powtarzał:
— Do czego potrzebny jest Żydom język aramejski? Albo lubią używać własnego świętego języka hebrajskiego, albo języka państwowego, czyli perskiego.
Rabi Szymon bar Nachman powiada:
— Nie lekceważcie języka aramejskiego. Spotykamy się z nim wszędzie. Zarówno w Torze, jak i w księgach proroków i w pismach. Świadczy to o tym, że Bóg odnosił się do niego z czcią. W Torze i w księgach proroków znajdujemy wiele słów, a nawet całych wersetów po aramejsku.
W pismach mamy nawet jedną całą księgę w tym języku.
Kiedy Bóg, oby był błogosławiony, zszedł z góry Synaj, żeby dać Żydom Torę, pierwsze słowo, którym się do nich zwrócił, było w języku egipskim, do którego przywykli. „Anochi Haszem Elshecho”, co znaczy „Jam Bóg, twój Bóg”. Nie użył słowa hebrajskiego „ani” — ja, lecz egipskiego „Anochi”, co znaczy po egipsku — ja.
Przypomina to historię pewnego króla, któremu zbójcy porwali umiłowanego syna, który potem, przebywając przez długi czas wśród swoich porywaczy, przyswoił sobie ich język. Kiedy ojciec dowiedział się wreszcie o miejscu pobytu syna, udał się do porywaczy, żeby go wykupić. Zapłacił żądaną sumę i zabrał syna. Rozmawiając z nim, zauważył, że syn nie całkiem rozumie jego słowa. Zmuszony był więc przejść na język używany przez porywaczy.
Pierwsze jego słowa brzmiały: „Ja, mój chłopcze, jestem twoim ojcem”.
Na rozkaz króla Ptolemeusza żydowscy uczeni w czasie Drugiej Świątyni przetłumaczyli Torę na język grecki. Dzień, w którym ukończono tłumaczenie, był czarnym dniem dla Żydów. Był jak ów dzień, w którym zbudowali sobie złotego cielca. Nie można bowiem przetłumaczyć Tory w sposób idealny.
Powiada rabi Josi:
— Święte Księgi przełożone na inny język nie posiadają już tej świętości, jaką posiada Tora w języku hebrajskim. Mój ojciec, Chalafta, przyszedł kiedyś do rabana Gamaliela Tyberiadzkiego i zastał go podczas czytania Księgi Joba w tłumaczeniu na grecki. Powiada wtedy do niego mój ojciec: „Pamiętam, że twój dziadek, raban Gamaliel Hazaken (Stary), siedział na schodach Góry Świątynnej, kiedy podano mu do czytania Księgę Joba w tłumaczeniu na grecki. Raban Gamaliel wziął księgę i wręczywszy ja murarzowi, który obok stał, powiedział: «Wmuruj ją w ścianę, żeby nikt jej już nie czytał»”.
Usłyszawszy słowa swego dziadka, raban Gamaliel polecił natychmiast przetłumaczoną Księgę Joba złożyć do genizy (miejsca przechowywania podartych i szkodliwych, zdyskwalifikowanych książek).
Do śpiewania najbardziej nadaje się język grecki, do musztry i komenderowania — język łaciński, do elegii i lamentacji — perski, do rozmawiania i opowiadania — język hebrajski, do pisania — jak niektórzy sądzą — najbardziej nadaje się język aramejski.
Należy dbać o czystość języka. Rabi powiada:
— Żydzi z prowincji Jehuda z Erec Israel dbali o czystość języka i wystrzegali się błędów językowych. Dlatego też ich Tora była najlepiej utrzymana. Żydzi z Galilei nie przywiązywali większej wagi do języka, dlatego też Tora długo się u nich nie utrzymała. Z biegiem czasu stali się prostakami.
Żydzi z Jehudy zwykli wyrażać swoje myśli w sposób celny i jasny. Słowa wypowiadali starannie i z właściwym akcentem, aby ich dobrze rozumiano. Galilejczycy natomiast nie grzeszyli czystą wymową. Połykali słowa i trudno było ich zrozumieć. Przychodzi taki Galilejczyk na targ i pyta o „chamar”. Trzeba się mocno wysilać, żeby dojść do tego, co chce kupić. Pytano go więc, czy chodzi mu o „chamor”130, który stoi w stajni, czy „chemer”131 z piwnicy. Bo jeśli o ten ze stajni, to chodzi mu o osła, a jeśli o ten z piwnicy, to chodzi mu o wino.
Straszliwe przekleństwa, jedno większe od drugiego, posypały się na głowy Żydów za ich grzechy. Ale najstraszliwszym z nich jest galut, czyli niewola, diaspora.
„Rozproszę was między narodami świata” — powiedział prorok Ezechiel do Żydów w imieniu Boga. I w tym zawarta jest straszliwa kara. Jak długo żyją razem, na jednym miejscu, wszelkie dolegliwości odczuwają w mniejszym stopniu. Mogą się widywać, rozmawiać i wzajemnie pocieszać. Wypędzeni zaś z kraju, na obczyźnie, w myśl rozkazu Boga: „Rozproszę was wśród narodów świata”, są zdani każdy na siebie samego, są samotni jak ziarna zboża rozwiane na wietrze.
Są również inne narody, które zostały wypędzone ze swoich siedzib, ale o prawdziwym smaku galutu nie mają pojęcia. Wśród obcych są bowiem tacy sami. Mają te same prawie zwyczaje, podobny sposób bycia. Żydowski galut to prawdziwa niewola, prawdziwa diaspora. Żydzi są zawsze samotni wśród otaczających ich narodów. Nie mogą się z nikim dogadać, nie mogą razem jeść i pić. Różnią się zasadniczo od wszystkich zwyczajami i sposobem bycia.
— Sprzedaj mi jeden dzień — powiedział Jakub do Ezawa, zanim odkupił pierworództwo.
Uwagi (0)