Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖
Krótki opis książki:
Do domu dwóch sióstr przybywa książę Kirkor. Książę ujrzawszy je, nie wie którą ma poślubić. Obie biorą udział w konkursie — ta z sióstr, która przyniesie pierwsza z lasu pełen dzban malin, zostanie jego żoną.
Podczas zbierania malin to Alina okazuje się lepsza od swojej siostry Balladyny, ale ta, aby wygrać konkurs, zabija Alinę i zostaje żoną księcia Kirkora. Aby utrzymać i zwiększyć swoją władzę Balladyna popełnia kolejne zbrodnie. Czy spotka ją za to kara?
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Juliusz Słowacki
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki
wykopała dołki śmierć kościana
I w obu dołkach stoją łzy.
BALLADYNA
Od rana
Siedzę na sądach, a żaden z nędzarzy
Tak nie pracuje długo i tak znojnie108.
Już noc, panowie.
KANCLERZ
Nie... to czarna chmura
Wisi nad zamkiem. Poradź się spokojnie
Twego sumnienia, czego wartą córa,
Dla której matka taką śmiercią kona?
BALLADYNA
Wy ją osądźcie.
KANCLERZ
Niech twoja korona
Przybierze blasku sądem sprawiedliwym.
Ona zaprawdę winna ogniem żywym
Być obrócona na węgiel piekielny.
Osądź ją...
WSZYSCY
Osądź!
KANCLERZ
Jak Bóg nieśmiertelny,
Winna jest sądu.
WSZYSCY
Pociąć ją na ćwierci.
KANCLERZ
Radź się sumnienia i sądź.
BALLADYNA
po długim milczeniu
Winna śmierci!
Piorun spada i zabija królowę — wszyscy przerażeni.
KANCLERZ
Król–kobieta piorunem boskim zastrzelony;
Zamiast w koronacyjne bić w pogrzebu dzwony!
KONIEC
Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
EPILOG
PUBLICZNOŚĆ
wywołując
Dziejopis Wawel! Wawel, narodu dziejopis!
Wawel wychodzi, kłaniając się.
WAWEL
Prześwietna publiczności, oto mój skoropis
Zaczął rzecz wydarzoną wpisywać do kronik.
Przerwaliście mi pracę.
PUBLICZNOŚĆ
Czyjże jesteś stronnik?
WAWEL
Jestem sędzia bezstronny i naoczny świadek.
PUBLICZNOŚĆ
Jakżeś ty piorunowy opisał przypadek?
Powiedz! myśmy widzieli rzecz całą do końca.
WAWEL
Z ziarnka piasku dojść można do obrotu słońca,
Zaciekając się w rzeczy wydarzonej jądrze.
Królowa jak Salomon panowała mądrze,
Więc musiała być mądrą, przy mądrości cnota.
PUBLICZNOŚĆ
Panie Wawel, za prędka twych sądów szczodrota.
Było za kulisami stać od pierwszej sceny.
WAWEL
Komponowałem wtenczas nad Popielem treny.
PUBLICZNOŚĆ
Cóż o rodzie królowej?
WAWEL
Z historycznych szczytów
Patrząc, ród jej prowadzę z kraju Obotrytów,
Którzy mięsa nie jedzą. Choć jeden uczonek
Mieni, że pochodziła z kraju Amazonek;
Ale ja mu zarzucam fałsz w kroniki nocie
I dowodzę dowodem, i topię go w błocie.
Obaczycie go piórem zabitego w trunie.
PUBLICZNOŚĆ
Cóż powiadasz na piorun?
WAWEL
Sądzę o piorunie,
Że kiedy burza bije, trzeba bić we dzwony,
Że gałązka laurowa109 lepsza od korony,
Bo w laur piorun nie bije ani głowie szkodzi.
PUBLICZNOŚĆ
Czy jesteś tego pewny?
WAWEL
Ten, co w laurach chodzi,
Autor niniejszej sztuki, słusznie wam opowie,
Że odkąd nosi wieniec laurowy na głowie,
Piorun weń nie uderzył.
PUBLICZNOŚĆ
Pochlebiasz, mój łysy,
I królom, i poetom... Idź precz za kulisy!
KONIEC EPILOGU
Przypisy:
1. dziejopis — kronikarz. [przypis edytorski]
2. karaceńska zbroja — zbroja z metalowych łusek na podkładzie ze skóry lub grubego materiału; przypominała pancerz robaka zwanego prusakiem lub: karaczanem (karakanem), stąd nazwa. [przypis edytorski]
3. prawić — mówić. [przypis edytorski]
4. gmin — lud. [przypis edytorski]
5. podstarzał dziesiątym krzyżykiem — miał prawie sto lat. [przypis edytorski]
6. synogarlica — szlachetna odmiana gołębicy; przypisywano jej bezwzględną wierność jednemu partnerowi, niejako „naturalną monogamiczność”. [przypis edytorski]
7. pomór — śmierć, zaraza. [przypis edytorski]
8. purpura — głęboki odcień czerwieni, kolor królewski. [przypis edytorski]
9. dziatki — dzieci. [przypis edytorski]
10. cham — człowiek niższego stanu, chłop. [przypis edytorski]
11. Mojżesza plagi — chodzi o biblijne plagi (opisane w Księdze Wyjścia), które za sprawą Mojżesza (wspieranego w swym dziele przez Boga) spadły na Egipt, kiedy faraon nie chciał wypuścić ze swego kraju ludu izraelskiego powołanego, by wyruszyć do Ziemi Obiecanej. [przypis edytorski]
12. Scyta — mieszkaniec Scytii, członek starożytnego plemienia Scytów, którzy 700 lat p.n.e. najechali m.in. ziemie polskie, co w sarmatyzmie dało podstawę dla genealogicznych rojeń o pochodzeniu szlachty polskiej. [przypis edytorski]
13. krocie — dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
14. mara — tu: złudzenie. [przypis edytorski]
15. z żebra swego kości — nawiązanie do biblijnej legendy o powstaniu pierwszej kobiety, Ewy, z żebra Adama. [przypis edytorski]
16. Filon — jest to postać, w której znajdują swą karykaturę wątki sielankowe i sentymentalne; już samo jego imię odsyła nas do sielanki Franciszka Karpińskiego Laura i Filon. Znaczące jest to, że bohater jest „pasterzem” (choć żadnej zwierzyny nie pasie), że używa obficie nazewnictwa pochodzącego z mitol. gr. i rzym., mówiąc nieustannie o bogach i boginiach oraz, że w jego wypowiedziach znajduje się pełno wzmianek o rozmaitych urokach przyrody. Będąc kochankiem sentymentalnym, nie dostrzega (jak Werter) groźnego i strasznego oblicza natury. Swego rodzaju kulminacją w konstrukcji tej postaci będzie to, że Filon, który nie mógł spełnić swej miłości na ziemi, trwając w oderwaniu od życia — zakocha się w końcu bardzo „romantycznie” (miłością niemożliwą do zrealizowania) w trupie Aliny. W ten sposób z kochanka sentymentalnego przekształca się dość gładko w kochanka romantycznego. [przypis edytorski]
17. Endymion — w mit. gr. pasterz, w którym zakochała się Selene; Zeus obdarzył go wieczną młodością, lecz na wieki uśpił; symbol spokoju śmierci. [przypis edytorski]
18. Akteon — w mit. gr. młody myśliwy, który podglądał Artemidę w kąpieli. Za karę został zamieniony w jelenia, a wtedy rozszarpały go własne psy. [przypis edytorski]
19. alabaster — rodzaj białego gipsu. [przypis edytorski]
20. Wenus — w mit. rzym. bogini miłości, słynąca z urody, której imieniem nazwano jedną z planet naszego układu słonecznego, jej obserwacja możliwa jest tylko rano i wieczorem, przez co zwana jest również Jutrzenką, Gwiazdą Poranną (Zaranną) lub Gwiazdą Wieczorną. [przypis edytorski]
21. drożyć się — żądać wysokiej ceny. [przypis edytorski]
22. bakałarz — nauczyciel. [przypis edytorski]
23. nezabudek — tak w tekście Słowackiego; dziś zapisujemy zmiękczone „n”: niezabudki (tj. niezapominajki). [przypis edytorski]
24. trzęsawice — bagna. [przypis edytorski]
25. gorzonna — gorzałka, wódka. [przypis edytorski]
26. Będziemy razem... — mamy tu do czynienia z nawiązaniem do ballady Mickiewicza Świtezianka, w której również tajemnicza pani jeziora zawiera śluby z młodzieńcem, a następnie poddaje próbie jego wierność. Grabiec, przez swą rubaszność i całkowitą nieczułość na romantyczne nastroje, przekształca to nawiązanie w satyrę na miłość romantyczną. [przypis edytorski]
27. łozy — krzaki. [przypis edytorski]
28. sylf — w średniowieczu: duch powietrza, uosobienie żywiołu powietrza (u Paracelsusa). [przypis edytorski]
29. łuczywo — szczapa drewniana, po zapaleniu służąca jako światło. [przypis edytorski]
30. ukrasić — upiększyć. [przypis edytorski]
31. na sienie — na sianie (archaiczna forma gramatyczna). [przypis edytorski]
32. szczera — prawdziwa. [przypis edytorski]
33. gwiazdę przedsterną — gwiazdę przewodnią (przedsterną — wiodącą „przed sterem”); tu Kirkor nawiązuje do gwiazdy betlejemskiej. [przypis edytorski]
34. krasnolicu — o krasnym (tj. pięknym) licu (tj. obliczu, twarzy). [przypis edytorski]
35. alkowa — sypialnia. [przypis edytorski]
36. pieczywo — czyli „to, co upieczone”, tu chodzi o pieczeń z mięsa żubra (dziś pieczywo oznacza chleb i bułki, zaś pieczone mięso to: pieczyste). [przypis edytorski]
37. uwalany — ubrudzony. [przypis edytorski]
38. szlafmyca — nakrycie głowy zakładane do snu (nazwa utworzona z połączenia wyrazów niem. schlafen — spać oraz: mütze — czapka). [przypis edytorski]
39. by — tu skrócone: niby, jakby. [przypis edytorski]
40. korzanych powiek — powiek z kory (takie powieki ma teraz Grabiec, będąc wierzbą). [przypis edytorski]
41. oczewiście — dziś: oczywiście. [przypis edytorski]
42. mieć pieczę (koło kogoś, lub częściej: nad kimś) — opiekować się kimś. [przypis edytorski]
43. te ciało — dziś popr.: to ciało. [przypis edytorski]
44. Feb — Febus, w mit. rzym. odpowiednik Apolla; monolog Filona pełen jest dość chaotycznych i pomieszanych odniesień do mitologii, ogólnie mających dotyczyć miłości. [przypis edytorski]
45. blada Dyjanna — Diana (odpowiednik Artemidy z mit. gr.), bogini Księżyca; w Endymionie jednak zakochała się Selene. [przypis edytorski]
46. jakim oni czołem — jak mieli czelność, jak śmieli. [przypis edytorski]
47. cierpić — tak u Słowackiego; dziś: cierpieć. [przypis edytorski]
48. zdrój — źródło. [przypis edytorski]
49. łajać — ganić, gniewać się. [przypis edytorski]
50. wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]
51. kosy — warkocze. [przypis edytorski]
52. grabini — hrabini, hrabina. [przypis edytorski]
53. Była już na grabinie — chodzi tu o żartobliwą grę słów: grabibi, czyli hrabina, zbliża się dźwiękowo do określenia grabiny, czyli drewna z grabu. [przypis edytorski]
54. rosnął — dziś popr.: rósł. [przypis edytorski]
55. kolasa — kareta. [przypis edytorski]
56. brona — brama. [przypis edytorski]
57. mamka — kobieta, zwykle pochodząca z niższych warstw społecznych, zatrudniana, aby karmiła piersią niemowlę ludzi zamożnych. [przypis edytorski]
58. zapieczętowana skrzynia — próba ta przypomina tę, której została poddana Pandora. [przypis edytorski]
59. najgrawa — naigrywa, wyśmiewa się, szydzi. [przypis edytorski]
60. król dzwonkowy — figura w kartach do gry. [przypis edytorski]
61. skoro — szybko, wkrótce. [przypis edytorski]
62. Goplana w tej scenie upodabnia się do bóstw kobiecych władających przyrodą; z półksiężycem nad czołem wystepują Diana oraz Hekate w mit. gr. Postać podobną jak tu Goplana przybiera również Królowa Nocy w Czarodziejskim flecie Mozarta. [przypis edytorski]
63. pan–em — skrócone: panem jestem. [przypis edytorski]
64. kieszenię — kieszeń. [przypis edytorski]
65. graf, grafini — tytuły szlacheckie: hrabia, hrabina. [przypis edytorski]
66. aśćka — zwrot grzecznościowy, skrócone od: waszmościanka, waszmość pani. [przypis edytorski]
67. krajczy, podstoli — w dawnej Polsce nazwy urzędów na dworze. [przypis edytorski]
68. Wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]
69. maszkara — straszydło, potwór. [przypis edytorski]
70. chrobry — dzielny, waleczny. [przypis edytorski]
71. acan — zwrot grzecznościowy, skrót od: waszmość pan. [przypis edytorski]
72. rozhowor (z ukr.) — rozmowa. [przypis edytorski]
73. samotrzeci — we trzy osoby. [przypis edytorski]
74. kurant — szybki, skoczny taniec. [przypis edytorski]
75. wrazić — wepchnąć. [przypis edytorski]
76. krosno — urządzenie do tworzenia tkanin. [przypis edytorski]
77. meszta — but. [przypis edytorski]
78. wnidą — wejdą. [przypis edytorski]
79. cep — narzędzie do młócenia ziarna, zbudowane z dwóch pałek połączonych rzemieniem lub łańcuchem; tu: miało posłużyć do zatłuczenia niedołężnego bociana. [przypis edytorski]
80. otworzone — dziś popr.: otwarte. [przypis edytorski]
81. Fortuna — rzymska bogini kierująca ludzkim losem; szczęście. [przypis edytorski]
82. mój cały zamek za błysk świecy! — nawiązanie do sławnego cytatu z tragedii Shakespeare’a: „konia! królestwo za konia!” [przypis edytorski]
83. ajer — tatarak. [przypis edytorski]
84. oczerety — roślina rosnąca nad wodą, szuwary. [przypis edytorski]
85. hajduk — służący. [przypis edytorski]
86. równianka — wianek. [przypis edytorski]
87. tron owładać — zawładnąć tronem. [przypis edytorski]
88. z orlimi hałasy — tj. z hałasem orlich piór doczepionych do żelaznego stelaża. Były to tzw. skrzydła husarskie, które stanowiły część wyposażenia ciężkiej jazdy polskiej (husarzy), ich rolę stanowiło wywoływanie u przeciwnika przerażenia głośnym świstem piór w czasie szarży. Kirkor jest w dramacie Słowackiego wystylizowany na dzielnego, cnotliwego, walecznego i odważnego Polaka, wyznającego zasady rycerskie, niezłomnie przeciwstawiającego się walczącemu podstępem i kierującemu się nieszlachetnymi pobudkami „żywiołowi niemieckiemu”
Darmowe książki «Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)