Listy z Brazylii - Adolf Dygasiński (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Listy z Brazylii Adolfa Dygasińskiego publikowane w latach 1890/91 na łamach „Kuriera Warszawskiego” to niezwykle interesujące studium problemu społecznego, z jakim mierzyła się ówcześnie duża część Polaków. Utwór ważny jest z co najmniej dwóch powodów: po pierwsze ukazuje nieco zapomniany fragment ludowej historii Polski, po drugie kreśli doskonały portret społeczeństwa z przełomu wieków.
Reporterskie oko Dygasińskiego zdaje się dostrzegać wszystko: biedę i cierpienie polskich chłopów, ale też ich naiwność oraz prostoduszność; zapierający dech w piersiach krajobraz Brazylii, ale i obłudę nią rządzących; całkiem logiczne przyczyny emigracji, jak również jej tragiczne skutki.
Uwaga: geotagowanie nałożone na tekst przez redakcję WL odtwarza trasę przebytą przez Dygasińskiego w jego reporterskiej misji.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Adolf Dygasiński
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy z Brazylii - Adolf Dygasiński (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Adolf Dygasiński
Pełna nazwa kraju brzmiała wtedy Republika Zjednoczonych Stanów Brazylii. [przypis edytorski]
76. Avisa o senhor, que tenho chegado! (port.) — Daj panu znać, że przyszedłem! [przypis autorski]
77. narada Lukullusa z Lukullusem — nawiązanie do osoby rzymskiego wodza i polityka, Lukullusa, który słynął z wystawnych i drogich uczt. [przypis edytorski]
78. speech (ang.) — mowa, przemówienie. [przypis edytorski]
79. interview (ang.) — tu: rozmowa. [przypis edytorski]
80. glebae adscriptae (łac.) — dosł. przypisani ziemi. [przypis edytorski]
81. ils trouvent la situation (fr.) — dosł. znajdują sytuację; odnajdują się (w sytuacji), udaje im się usytuować, zyskują godziwy byt itd. [przypis edytorski]
82. sofizmat — rozumowanie pozornie poprawne, ale w istocie zawierające rozmyślnie utajone błędy logiczne. [przypis edytorski]
83. Gubernatis, Angelo de (1840–1913) — pisarz i poeta wł., lingwista, filolog i orientalista, autor 23-tomowej encyklopedii Storia universale della letteratura (Historia powszechna literatury). [przypis edytorski]
84. tymi słowy (daw. forma) — dziś N.lm: tymi słowami. [przypis edytorski]
85. Bendajeski á Curtiba, état de Paraná (port.) — Bendajeski w Curtiba, w stanie Paraná. [przypis edytorski]
86. izba (daw.) — pokój; tu: pokój hotelowy. [przypis edytorski]
87. Rio Grande do Sul — jeden ze stanów Brazylii położony w południowej części kraju. [przypis edytorski]
88. szlachtuz (z niem.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
89. Desterro — dziś: Florianópolis, drugie największe miasto stanu Santa Catarina w Brazylii. Nazwa Florianópolis nawiązuje do nazwiska drugiego prezydenta Brazylii, Floriano Peixoto. Do 1893 r. miasto było znane pod nazwą Nossa Senhora do Desterro lub Desterro. [przypis edytorski]
90. Certainement. Vous avez raison (fr.) — Na pewno. Ma pan rację. [przypis edytorski]
91. brauchen Sie sich nicht genieren (niem.) — proszę się nie krępować; nie musi się pan krępować. [przypis edytorski]
92. Ao Cidadao E. E. de V., Delegado do Inspector Geral no Desterro (port.) — Do obywatela E. E. de V., przedstawiciela Inspektora Generalnego na Uchodźstwie. [przypis edytorski]
93. jakeśwa (...) przyjechali (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak przyjechaliśmy, gdy przyjechaliśmy, odkąd przyjechaliśmy. [przypis edytorski]
94. kiej (gw.) — kiedy, gdy, skoro. [przypis edytorski]
95. Minas Geraes — jeden ze stanów Brazylii. [przypis edytorski]
96. Snr. Presidente la Comnpanha Lloyd brasileiro (port.) — Pan Prezes brazylijskiego towarzystwa Lloyd. [przypis edytorski]
97. dever nunca se afastar da verdade (port.) — nigdy nie odchodzi od prawdy. [przypis edytorski]
98. uważać (daw.) — zauważać, dostrzegać, spostrzegać. [przypis edytorski]
99. fenianie — irlandzkie tajne stowarzyszenie niepodległościowe, powstałe ok. 1858 r., zorganizowało powstanie przeciw Wielkiej Brytanii w 1867; działające także za granicą (m.in. w Kanadzie i USA); ruch odżył po I wojnie światowej w organizacji Sinn Féin. [przypis edytorski]
100. Fonseca, Manoela Deodoro da (1827–1892) — pierwszy prezydent Republiki Brazylijskiej, przywódca zamachu stanu, w wyniku którego obalono cesarza Brazylii Piotra II. [przypis edytorski]
101. Ordem e progresso (port.) — „Ład i postęp”, motto Brazylii inspirowane pozytywistyczną myślą Augusta Comte. [przypis edytorski]
102. ciewy (gw.) — też coś, to dopiero (wykrzyknik, wyraz emocji). [przypis edytorski]
103. bez to (gw.) — przez to. [przypis edytorski]
104. kazuje (forma gw.) — 3.os.lp: każe. [przypis edytorski]
105. pas (fr.) — krok (w tańcu). [przypis edytorski]
106. zgoryczony — dziś: rozgoryczony. [przypis edytorski]
107. Constant, Beniamin (1836–1891) — brazylijski polityk, założyciel Klubu Militarnego. [przypis edytorski]
108. Branco, Rio , właśc. José Paranhos (1845–1912) — baron Rio Branco, brazylijski polityk, historyk i dyplomata. [przypis edytorski]
109. Saldanha Marinho, Joaquim (1816–1896) — brazylijski polityk i pisarz tworzący pod pseudonimem Ganganelli. [przypis edytorski]
110. Assis Brasil, Joaquim Francisco de (1857–1938) — brazylijski polityk, prawnik, dyplomata oraz pisarz. [przypis edytorski]
111. Barbosa, Ruy właśc. Ruy Barbosa de Oliveira (1849–1923) — brazylijski polityk i prawnik, minister finansów w latach 1889–1891. [przypis edytorski]
112. Bareto, Thobias (1839–1889) — brazylijski filozof, poeta oraz krytyk literacki. [przypis edytorski]
113. Romero, Silvio (1841–1914) — brazylijski polityk, dziennikarz, publicysta oraz poeta. [przypis edytorski]
114. Netto, Władysław, właśc. Ladislau de Souza Mello Netto (1838–1894) — brazylijski botanik i dyrektor Muzeum Narodowego w Rio de Janeiro w latach 1870–1893. [przypis edytorski]
115. Szeliga, Maria, właśc. Maria Loevy (1854–1927) — publikująca pod pseudonimem „Maria Szeliga” (a także jako: B. Saryusz, Bolesław Saryusz, Ciotka Marynia, Jerzy Horwat, Matylda Mahoń, Vox, Jx., M. S., M. Sz., Mar. Sz.) polska pisarka, poetka i publicystka, feministka, tworząca od 1880 r. na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]
116. uniemożebnia (daw.) — dziś: uniemożliwia. [przypis edytorski]
117. komiwojażer — przedstawiciel handlowy odbywający podróże w celu zdobycia nabywców produktu czy usługi. [przypis edytorski]
118. beri-beri — choroba nóg, kończąca się paraliżem. [przypis autorski]
119. Oleum ricini (łac.) — olej rycynowy. [przypis edytorski]
120. Non, non! (...) Medicin!... Médico! (fr., port.) — Nie, nie... Lekarstwa! Lekarza! [przypis edytorski]
121. para o snr. Dygasinski (port.) — dla pana Dygasińskiego. [przypis edytorski]
122. stante pede (łac.) — bezzwłocznie, natychmiast. [przypis edytorski]
123. L’homme n’est pas méchant, mais les hommes sont méchants. (fr.) — To nie człowiek jest zły, ale ludzie. [przypis edytorski]
124. timeo Danaos et dona ferrentes (łac.) — „Obawiam się Greków, nawet gdy niosą dary”, cytat z Eneidy. [przypis edytorski]
125. czółno (daw.) — łódź wydrążona z jednego pnia. [przypis edytorski]
126. bankrut (daw.) — osoba, która straciła znaczenie i wpływy; tu: przen. [przypis edytorski]
127. po „żebrach” chodzić — żebrać, prosić o jałmużnę. [przypis edytorski]
128. Canja e muito, muito cha! (port.) — Rosół z kury i dużo, dużo herbaty! [przypis autorski]
129. sybarytyzm — leniwy, wygodny tryb życia w luksusach i dostatku; wygodnictwo. [przypis edytorski]
130. urubu — sępnik rożowogłowy, gatunek dużego ptaka z rodziny kondorowatych żywiący się padliną. [przypis edytorski]
131. zabierać znajomość — dziś popr.: zawierać znajomość. [przypis edytorski]
132. fazenda — plantacja. [przypis edytorski]
133. San-Bento, właśc. Säo Bento — miasto w stanie Maranhão w Brazylii. [przypis edytorski]
134. Bester Herr Daschinsky (niem.) — tu: kochany panie Daszyński. Nazwisko autora niniejszej opowieści, Adolfa Dygasińskiego, zostało pomylone z nazwiskiem Ignacego Daszyńskiego (polityka, który w 1890 r. istotnie rozpoczynał swoją działalność polityczną), co świadczy nie tylko o „konfidencjalności” (poufałości) rozmówcy, ale też o pewnej niedbałości w stosunkach z ludźmi. [przypis edytorski]
135. Illmo Sr. A. de A. F., chefe da commissao de Terras de Itajahy (port.) — „Szanowny Pan A. de A. F., szef do spraw kolonizacji w Itajahy” (Illmo, skrót od: ilustríssimo). [przypis edytorski]
136. Illmo Sr. V. de P. chefe da commissao de Terras de Blumenau (port.) — Szanowny Pan A. de A. F., szef do spraw kolonizacji w Blumenau (Illmo, skrót od: ilustríssimo). [przypis edytorski]
137. Apresento vos o Sr. Adolf Dygasiński (...) para isto che facelitareis os passagems (port.) — Przedstawiam wam pana Adolfa Dygasińskiego, korespondenta rosyjsko-polskiego magazynu „Kurier Warszawski”, przybywającego ze Stolicy Federalnej z rekomendacją Głównego Inspektoratu w celu odwiedzenia głównych kolonii pod zarządem tej komisji; proszę o ułatwienie mu podróży. [przypis edytorski]
138. Itajahy, właśc.: Itajaí — miasto i gmina w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
139. źle uprzedzony do kogo — z góry źle nastawiony do kogo. [przypis edytorski]
140. C’est vrai! (fr.) — To prawda! [przypis edytorski]
141. Metternich, Klemens von (1773–1859) — austriacki minister spraw zagranicznych (1809–1848) i kanclerz Austrii (1821–1848); tu: wypowiedź nawiązuje do niezwykłej zręczności i sprytu Metternicha w realizacji swych celów politycznych. [przypis edytorski]
142. O ja, ganz nette Thiere! (niem.) — popr. Ganz nette Tiere; O tak, całkiem miłe zwierzęta. [przypis edytorski]
143. Rutkowski, Józef — jeden z emigrantów chłopskich w Brazylii. W wersji Listów... opublikowanej w „Kurierze Warszawskim” nazwiska chłopów zostały dodatkowo wyróżnione. W ten sposób Dygasiński chciał poinformować rodziny emigrantów tragicznej sytuacji ich bliskich, a także zwrócić uwagę ówczesnego czytelnika na problemy Polaków w Brazylii. [przypis edytorski]
144. konsul brazyliański — nie wiem, z którego miasta niemieckiego pisał pan konsul, bo mi to mówił tylko człowiek, który ów protest czytał. [przypis autorski]
145. to pewna — daw. forma, w domyśle: „to [rzecz] pewna”; dziś: to pewne. [przypis edytorski]
146. emigranci bo zrobili — daw. konstrukcja z szykiem przestawnym o funkcji wzmacniającej, wyrażającej nacisk; inaczej: bo też emigranci zrobili. [przypis edytorski]
147. śpiący rycerz — nawiązanie do tatrzańskiej legendy o Śpiących Rycerzach, wedle której pod Giewontem śpią rycerze, którzy mają się obudzić, kiedy Polska znajdzie się w wielkim zagrożeniu. [przypis edytorski]
148. Massaranduba — miasto i gmina w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
149. 30° Réaumura — 30° w skali Réaumura, czyli ok. 37° w skali Celsjusza. [przypis edytorski]
150. Blumenau — miasto w południowej Brazylii w stanie Santa Catarina. [przypis edytorski]
151. Brusque — jedno z największych miast w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
152. Tijukas, właśc. Tijucas — miasto i gmina w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
153. piewik — cykada. [przypis edytorski]
154. 5 milrejsów — według kursu trochę więcej niż 5 rs. [przypis autorski]
155. pataty — inaczej: bataty. [przypis edytorski]
156. alles wild! (niem.) — wszystko dzikie! [przypis edytorski]
157. Itajahy Assù, właśc. Itajaí-Açu — rzeka w stanie Santa Catarina w Brazylii, przepływająca przez jedno z głównych miast tego stanu, Blumenau. [przypis edytorski]
158. Itapavo — prawdopodobnie chodzi o miejscowość Itaipava w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
159. milrejsy i rejsy — dawne monety portugalskie używane w Brazylii; 1 milrejs miał wartość 1000 rejsów. [przypis edytorski]
160. 1 rs. 50 kop. — 1 rubel 50 kopiejek (waluta rosyjska; 1 rubel równał się 100 kopiejek). [przypis edytorski]
161. une maison rustique (fr.) — rustykalna chatka, wiejska chatka. [przypis edytorski]
162. mandjoka — właśc. maniok jadalny, rodzaj rośliny uprawnej pochodzący z Brazylii. [przypis edytorski]
163. inhames — pol. pochrzyn, rodzaj pnączy z jadalnymi bulwiastymi kłączami, przypominającymi ziemniaki. [przypis edytorski]
164. uważać (daw.) — tu: zauważać, spostrzegać. [przypis edytorski]
165. czegoście chcieli (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: czego chcieliście. [przypis edytorski]
166. którem (...) oglądał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: które oglądałem. [przypis edytorski]
167. wiorsta — dawna rosyjska miara długości używana w Królestwie Polskim, wynosząca nieco ponad 1 kilometr (1066 m). [przypis edytorski]
168. widziewa (gw.) — widzimy. [przypis edytorski]
169. guacho (hiszp.) — gauczo, rodzaj ptaka z rodziny tyrankowatych. [przypis edytorski]
170. tiku-tiku, właśc. tico-tico (hiszp.) — pasówka obrożna, rodzaj małego ptaka z rodziny pasówek. [przypis edytorski]
171. curio (port.) — ryżołusk rudobrzuchy, rodzaj ptaka z rodziny tanagrowatych. [przypis edytorski]
172. sabia, właśc. sabiá-laranjeira (port.) — drozd rudobrzuchy, rodzaj ptaków z rodziny drozdowatych, narodowy ptak Brazylii. [przypis edytorski]
173. benti-vi (port.) — bentewi wielki, rodzaj ptaka z rodziny tyrankowatych. [przypis edytorski]
174. ara-ponga (port.) — procnias, dzwonnik nagoszyjny, rodzaj ptaków z podrodziny bławatników. [przypis edytorski]
175. capu (port.) — żaba. [przypis edytorski]
176. świetliki — inaczej: robaczki świętojańskie, rodzaj chrząszczy zdolnych do bioluminescencji, czyli świecenia własnym ciałem. [przypis edytorski]
177. latarnik surynamski — nocoświec, gatunek pluskwiaka. Dawniej wierzono, że wyrostek na głowie tego owada zdolny jest do wytwarzania nocą słabego światła, czemu zawdzięcza on swoją nazwę gatunkową. [przypis edytorski]
178. jararaca — właśc. żararaka pospolita, gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych, jeden z najbardziej niebezpiecznych węży Ameryki Południowej. [przypis
Darmowe książki «Listy z Brazylii - Adolf Dygasiński (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)