Psalmodia polska - Wespazjan Hieronim Kochowski (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖
Literacki testament siedemnastowiecznego poety, sarmackiego historyka i moralisty, wzorowany na psalmach biblijnych, będący rozliczeniem Wespazjana Kochowskiego z własnym życiem, które przypadło na wyjątkowo burzliwy okres w dziejach.
Autor podejmuje uniwersalne tematy dotyczące relacji między Bogiem a człowiekiem, ale też daje wyraz barokowej, kontrreformacyjnej religijności, nieznoszącej żadnych „szyzmatyków”, a także formułuje owoczesną politykę historyczną. Wyraża przekonanie, że każdorazowo przy elekcji sam Bóg wskazuje braci szlacheckiej właściwą osobę, która ma zostać jego „pomazańcem” (zgodnie z dawną, feudalną nomenklaturą). Gromi oczywiście „praktyki i konkurencje na elekcjach” oraz zrywanie sejmów, jednakże z przekonaniem głosi, że sam Bóg jest opiekunem wolności szlacheckich i szczególnie Sarmacji (tj. Rzeczpospolitej), wspiera ją w walce z niewiernymi, a z jej zwycięstw militarnych każe się radować górom i rzekom. W Psalmodii polskiej Kochowskiego dokonuje się ciekawe podmienienie historycznego Izraela z Psalmów Dawidowych na Polskę i jej żywotne, współczesne autorowi problemy. Zapomniana na ponad stulecie, twórczość Kochowskiego została na nowo odkryta w XIX w., trafiając do gustów i serc przedstawicieli epoki romantyzmu.
W zbiorze wyróżnia się cykl utworów o wyprawie wiedeńskiej Jana III Sobieskiego (Psalm XXII–XXVI oraz XXX–XXXII).
- Autor: Wespazjan Hieronim Kochowski
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Psalmodia polska - Wespazjan Hieronim Kochowski (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wespazjan Hieronim Kochowski
Rozmarzył chmielny trunek ukrainnego Spartaka, że i Rzymowi groził; kędyż jest wycięto242 drzewo, usechł pniak, pokruszyły się gałęzie.
Kędyż jest Ukraina? która po trzykroć sto tysięcy ludu szyzmatyckiego243 wyprawiła na wojnę, a teraz i na zupełną sotnię zdobyć się nie może.
I drugi się niewiele ucieszył, puste uroczyska reałami opłacając; albo i szwedzka furia, że króla straciwszy, coś się jej cegieł w Inflanciech dostało.
Węgierska hałastra poszła w Krym zabrana; a pryncypał w ostatniej rozpaczy skończył, z państwa degradowany.
Boś Ty, Panie, wygubił wszystkie, przeciwiające mi się bez przyczyny, i pokruszyłeś zęby grzeszników.
Ufam i dalej, że mię z paszczęki żarłoka wybawisz, a nad ludem swoim pokażesz miłosierdzie Swoje.
Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi świętemu etc244.
Ut quid Deus repulisti in finem245.
Przecz248 żeś nas Boże odrzucił do końca? Rozgniewała się zapalczywość Twoja na owce pastwiska Twego.
Aleć trudno pytać, czemuś odrzucił? Złości bowiem nasze uczyniły rozdział między Tobą, a pycha nasza jako silny wiatr rozdęła ogień gniewu Twojego.
Wytrzymawałeś249, groziłeś, i napominałeś; aż widząc zatwardziałość upornych250, siedmiorakie plagi jak na Egipt spuściłeś.
Zrebelizowana czerń251 zesromociła252 nas, a dzicy Geloni253 zabierali plon z obfitej Roksolanii254 naszej.
Wdarł się aż do serca zamorczyk255, a od Hiperboru256 trzech liter Pan wydarł nam Antemurał północny.
Naprzykrzył się zza Tatrów wicher, aleć domowe zawieruchy czy nie byłyż karzącym nieprawości biczykiem?
To ich sześć, siódma następuje, plaga wojny tureckiej; pod którą (jeżeli Bóg gniewu nie odwróci) pewnego upadku czekać Polsce potrzeba.
Żarłok państw, potop świata, łakoma krwi chrześciańskiej257 Charybdis258 i bestia z samego nieba gwiazdy pożerająca, Turczyn.
Już gotowością jego zaburzył się Euksyn, wspienił się Dunaj, a pograniczny Dniestr misternemi przysiodłany mostami.
Gotuj konie, Polaku, wsiadajcie jezdni, wychodźcie pieszy, ostrzcie żelaza, składajcie kopie, uzbrójcie się w pancerze.
Podnoście krzyżem znaczone chorągwie, a nie czekając tego gościa u siebie, przejmujcie mu drogę w pobliższych Multaniech259.
Ale jakoś fatalny to mocarz, co z niego siły nie mamy, bo nie masz Pana zastępów z nami, który by wojował za nami.
A zatem ściśniony gwałtem Kamieniec, gdy wytrzymać nie może poganinowi się poddaje, ona przez tak wiele lat obcej ręki niewiadoma, litewskiego Koriata osada.
O żałośny widoku! Już pyszny sułtan w bramy jego z tryumfem wjeżdża; już na wieżach miejskich bisurmańskie księżyce tkwią, już z wierzchu kościołów pozrzucano krzyże na wzgardę.
Jako w lesie drzewa, siekierami rąbał i ołtarze, toporami i oskardami burzyli groby umarłych.
Brano żałosnym ojcom, gwałtem, kwiat młodości urodziwe syny; a udatne dziewoje od matek, stadem pędzono do szaraju.
Grono rycerstwa bitnej prowincji mieczem wygubili, insze stany miejskie pognali precz, jako bydło na paszą260.
Ale to większa, znak zbawienny, krzyże zrzuciwszy deptali; a Ciało Pańskie pod osobą chleba zawarte, z przybytku ołtarzów zelżywie wyrzucili.
I mówili: «Uczyńmy, że ustaną wszystkie święta gaurów261 w ziemi tej, a obrzędy ich zatarłszy, sama jedna muzułmanów wiara rozpostrze się po świecie».
Wyprowadźmy lud krzyżem znaczony za Propontydę262, a na to miejsce od dalekiego Kairu naprowadźmy mieszkańców.
Dokądże, o Boże, naród ten urągać będzie? Iżali tak zawsze rekutyt263 ten Imię Twoje święte bluźnić i sromocić będzie przybytek Najwyższego?
Czemuż, Panie, zatrzymujesz rękę od posiłku wiernych? Czemu nie wyciągniesz prawice264 Twojej na ratunek w tobie ufających?
Powstań, o Boże! Rozsądź sprawę naszę265; wspomnij na hańbę ołtarzów Twoich, która Cię od tych kajmanów potyka266.
Nie podajże bestiom dusz chwalących Ciebie; i dusz ubogich Twoich nie zapominaj do końca.
Tyś utwierdził mocą Twoją morze; tyś pokruszył głowy smoków w wodach.
Tyś jest Pan, który ukarawszy, wrócisz nam dziedzictwo nasze; i będziesz pamiętnym na zgromadzenie Twoje, któregoś nabył od początku.
Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi świętemu etc267.
Magnus Dominus et laudabilis nimis268.
Wielki jest Pan i bardzo chwalebny w mieście Boga naszego, na górze świętej Jego.
Funduje się z radością wszystkiej ziemie269 góra Syjon, strony jej północne, miasto króla wielkiego.
Gdzie przedtem dolina poziomym krążyła padołem, tam, na ulubionym pagórku pokorę wywyższywszy, Bóg miasta Swego stanowi osadę.
Chwalebne rzeczy o tobie powiedziano, miasto Boże: pamięta on270 na Raab i Babilon, które o niem wiedzą, ale i o tobie nie zapomni, któreś Go w sobie zawarło.
Tyś wiecznego króla pałacem, nieogarnionego monarchy skłonieniem; natury cud cudów przepaść, jeden met271 Wszechmocności.
O miasto, o Syjonie! Przechodzisz272 niebo wielkością, w sobie zawarłszy Tego, którego przestrzeństwo Olimpu ogarnąć nie może.
Więcej w Tobie wygody niż w najżyźniejszych nad Nilem polach, tamte doczesne pożywienie, a tyś nam mannę żywota z siebie wydało.
Więcej w Tobie nadzieje273 niż w miastach ucieczki; tam musiał rączo winowajca uchodzić, a ty samo szukasz grzesznego z ratunkiem.
Więcej w tobie dostatków niż w skarbcach Salomona, bo gdy Bóg w domach twoich poznany, przynoszą mu królowie ziemscy podarunki od złota.
Śliczność twoja dziwem jest natury, zazdrości cierniem, nieprzyjaciół trwogą.
Dobrotliwość twoja proszącym posiłek, zgubionym żywot, osierociałym pociecha.
Ale jaż się to na chwały twoje zbieram, o miasto pańskie? Któż mowcą bez języka będzie albo jako może kret bez oczu widzieć promienie słoneczne?
Iżali274 ciemność chwalić może światłość? Albo jako z twardego krzemienia zdrój obfity wypłynie?
Nie jest bowiem piękna chwała w uściech275 grzesznego; a nieprawości naczynie jako się na chwały miasta pańskiego zdobyć może?
Więc jeżeli nieudolność moja temu nie wystarczy, przynajmniej dziękować za to miasto Panu do powinnej276 wdzięczności należy.
Tobie tedy pokorna dzięka277 niechaj będzie Najwyższy Panie, któryś to miasto fundował, aby było przybytkiem Syna Twego na ziemi goszczącego.
A że przybytkiem królewskim278, dla tego przystało, aby uprzedziwszy protoplasta upadek, wolne zostawało, od pierworodnego ciężaru.
Aby Matka czysta i Panna płodna, lubo279 jest z córek Adama, dla osobliwego jednak macierzyństwa tytułu błotem damasceńskiem nie trąciła.
Niechaj się tedy weseli góra Syjon, do tej doskonałości przywiedziona, że w okoliczności swojej ogarnęła Tego, który wszystko napełnia oświeca, posiada.
Obstąpcie miasto syjońskie mieszkańcy Hieruzalem280 i zrewidujcie wieże jego, a któraż nie napełniona jest orężem mężnych?
A zatem uważajcie moc miasta pańskiego i przypatrzycie się ozdobom jego, abyście to powiadali potomstwu drugiemu.
Że Bóg wystawił mury Syjon; Bóg nasz, który je ugruntował na wieki.
Któremu królowi wieków wszystko widzącemu, początkowi bez początku, trwałości bez końca, niechaj będzie dzięka, i chwała, że raczył ugruntować Syjon, grzesznym ucieczkę. Amen.
Domine Deus salutis meae281.
Panie Boże zbawienia mego! We dnie i w nocy wołam przed Tobą.
Niechaj modlitwa moja przyjdzie przed obliczność Twoję; nakłoń łaskawy ucha ku prośbie żebraka.
Albowiem dusza moja pełna jest ucisków i żywot mój mizerny już w ostatniej rumacji283 chodzi.
Uchodząc przed Faraonem, jużem jedną nogą w Czerwonem Morzu; a trwoży mię zbyt niebezpieczna przeprawa do portu wieczności.
Osusz, Panie, albo podnieś w górę nawałności morskie; albo przeprowadź suchą nogą, jakoś sam deptał wody tyberiackie284.
Zewsząd źle! Zdrowie mir285 wypowiada, zmysły tępieją, choroba śmiercią grozi; ale nade wszystko tęsknica trapi, która ze złego sumnienia286 pochodzi.
Teraz dopiero postrzegam, że życie ludzkie nie jest żywotem, ale pojazdem do śmierci, i męczeństwem jednem, którego z nas ze samych przyczyna.
Cudowna287 — nie wiedziałem, żem miał na świat przyjść, a pewien zostaję, że z niego odejść muszę; a kiedy i jako, to przede mną zakryto.
Setne lata sobie zamierzamy, winszuje drużyna, obiecują pochlebcy; niechajże lada gorączki upał przypadnie, aż on288 kwiat schnie, więdnieje, niszczeje.
Zda się, żyjąc, że przyrasta wieku, a co dzień go znacznie ubywa; bo im dalej w lata idziemy, tem się coraz bliżej śmierci przymykamy289.
Życież to jest czy cierpienie, pytam? Albo że u gramatyków słów pożyczę, akcja czy pasja; żyję swobodnie, używam rozkosznie, wszystkiego mi dostaje.
A jakoż żyję, kiedy mię choroby, nędza, kłopoty gryzą, przygody tępią, ubóstwo frasuje, młodość wynosi, starość krzywi, a potem leda290 defekcik do grobu odeśle.
A ja przecie, biedę cierpiąc, chwalę, w ucisku nie stękam, w zgubie nie trwożę się; a kubkiem słodyczy światowej opojony, na śmierć się i jej okoliczności nie oglądam.
Nie oglądamci291 się ja na nię292, ale ona o mnie pomni, kiedy mię chorobą jak zawiłym rokiem293 obesławszy, na straszny trybunał boski gotować się każe.
Cóż dalej czynić? Szukam u dobrych przyjaciół rady; nie znajduję; ale i znajomi, i poufali druhowie jakoś już ode mnie stronią.
Rodzina i krewni tylko zaglądają nazierkiem294, z wierzchu płaszczem pokrywając chciwość puścizny.
Mała w ludziach nadzieja, więc pójdę do obrony i munimentów295, ale i te nie dobrze tuszą296, pogluzowane297 nieprawością.
Szukam patrona — nie masz; przyczynnych listów nie przyjmują, korrupcji nie biorą, dylacji298 nie dadzą, apelacji299 nie pozwolą, ewazja300 nie pójdzie.
I tak zagają o mnie prawo: gdzie łóżko moje sądową izbą, zły żywot instyguje301, sumnienie świadczy: Bóg sędzia, egzekutor czart, a dekret (broń Boże) żeby nie był z utratą szczęśliwej wieczności.
Cóż dalej. Ubiorą trupa w koszulę, pokazując, że więcej na tamten świat z sobą bierze, aniżeli na ten świat przyniósł z sobą.
Wrzucą potem w dół, aby nie śmierdział żywym; zadzwonią we dzwony, pokój trociczkami wykurzą, a sami do sukcesji jak do Herapu.
Więc ja, Panie, uprzedzając, wołam do Ciebie, nie żebym nie umierał, bo to nie można; ale żebym umierał w Tobie, z dostateczną ufnością i skruchą.
Niechaj skończę końcem pobożnych; i niech umieram śmiercią owych, którzy w Panu umierają.
Przebij wprzód ciało moje bojaźnią sądów, abym się raczej lękał widzieć Cię sprawiedliwego niż potem doświadczać karzącego.
Wolę, że mię z pomocą Twoją by302 i bojaźń przywiedzie do pokuty, niżby w grzechach zatwardziałego, nieprzyjaciel miał przywodzić do rozpaczy.
Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi świętemu etc303.
Salvum me fac Domine, quoniam defecit sanctus304.
Wybaw mię, Panie, boć już nie masz świętego i mało prawdy zostało między syny306 ludzkimi.
Marne rzeczy mówią każdy do bliźniego swego, przez wargi zdradliwe dwojakiem sercem mówią.
Jednem praktykują sprawy przeciwko słuszności; drugiem gdy na migi lub skinienia dają hasło, do podźwignienia307 niesprawiedliwej.
Jak na weselach oddają nowożeńcom upominki, i owszem, bardziej się tu z nimi co żywo do sądu ciśnie.
Których nie tylko sędziemu brać surowo Bóg zakazuje; ale też i wykonana przysięga wszelakim sposobem zabrania.
Podarunki czy upominki, które wywracają słowa sprawiedliwych, i najbystrzejszemu wzrokowi niespędzone bielmo na oczy przywodzą.
Więcej ważą u nich dowody z Miechowity308 albo z florenckiego Dantes309 niżeli cały kodeks i obszerne pandekty Justyniana310.
Spytajże skażonego, jeśli311 się to godzi? Na spowiednika złoży, który mu przysięgę nie według litery, z uwolnieniem sumnienia tłomaczyć kazał.
Poprawi potem, że od tego brać nie będę, który nie da, ale kto chętnie ofiaruje, gardzić się nie godzi.
Albo też swoją alleguje312 potrzebę, która i prawo łamie, i bliźniego ratunek w niepodobnej sprawie, podawszy mu rękę.
Ale niechaj zatraci Pan wszelkie usta zdradliwe, a język nadaremno imię boskie biorący, niechaj do podniebienia przyschnie krzywoprzysięzcy.
Niech dom jego jak źdźbło od ognia spłonie, a zbiory jak tłustość roztopiona w kagankach zniszczeje.
Dla313 nędzy utrapionych i dla wzdychania ubogich teraz powstanę, mówi Pan.
Któremu niech będzie cześć i chwała, że nas zachowa i będzie strzegł od rodzaju tego na wieki.
Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi świętemu etc314.
Beatus qui intelligit super egentum
Uwagi (0)