Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖

porozpowiada o tym na salonach — to, co z początku uważałem za niemożliwe, teraz wydaje mi się niezmiernie łatwe. Spiszemy po prostu tak zwany testament mistyczny, przewidziany i dozwolony przez prawo. Musi być tylko odczytany w obecności siedmiu świadków, testator musi go przy nich poświadczyć, a notariusz zamknąć. Będzie to trwało niewiele dłużej niż spisywanie zwykłego testamentu. Wszędzie są te same uświęcone formuły, a szczegółów dostarczy nam stan interesów testatora. Pan także udzielisz nam informacji, przecież kierujesz sprawami majątkowymi testatora. Aby jednak akt ten był niepodważalny, nadamy mu absolutną autentyczność: pomoże mi w tym jeden z kolegów, choć tak się raczej nie robi, będzie asystował mi przy dyktowaniu. No, jesteś pan zadowolony? — notariusz odwrócił się do starca.

— Tak — odpowiedział Noirtier, promieniejąc z radości, że go zrozumiano.

„Cóż on zamierza zrobić?” — głowił się Villefort; wysokie stanowisko, jakie zajmował, wymagało od niego jak największej powściągliwości, a zresztą i tak nie mógł odgadnąć, co zamyśla jego ojciec.

Odwrócił się więc, aby posłać po drugiego notariusza; ale Barrois, który był przy rozmowie, domyślił się, jakie będzie życzenie pana i zdążył już wyjść.

Prokurator kazał więc sprowadzić żonę.

Po kwadransie wszyscy zgromadzili się już w pokoju sparaliżowanego, nadszedł także drugi notariusz.

Prawnicy porozumieli się w kilku słowach.

Odczytali panu Noirtier ogólnikowy, banalny tekst testamentu; następnie przystąpili do badania władz umysłowych testatora i pierwszy z notariuszy zapytał go:

— Testament, proszę pana, sporządza się zwykle na czyjąś korzyść.

— Tak.

— Czy wie pan mniej więcej, ile może wynosić w cyfrach pański majątek?

— Tak.

Przesłuchanie to miało w sobie coś uroczystego. Nigdy dotąd walka ducha z materią nie objawiła się tak wyraźnie; było to widowisko jeśli nie wzniosłe, jak mieliśmy ochotę powiedzieć, to przynajmniej ciekawe.

Wszyscy stali wokół starca; drugi notariusz siedział przy stole gotów do pisania, pierwszy stał przed panem Noirtier i pytał:

— Pański majątek przekracza zapewne trzysta tysięcy franków?

Noirtier potwierdził.

— Czy posiadasz pan czterysta tysięcy franków?

Nie było odpowiedzi.

— Pięćset tysięcy?

Nadal brak odpowiedzi.

— Sześćset tysięcy? Siedemset? Osiemset? Dziewięćset?

Noirtier przytaknął.

— Posiadasz pan dziewięćset tysięcy franków?

— Tak.

— W nieruchomościach?

— Nie.

— W obligacjach?

— Tak.

— Masz pan te papiery u siebie?

Noirtier spojrzał na Barrois. Sługa wyszedł i po chwili wrócił, trzymając w rękach niewielką szkatułkę.

— Pozwoli pan, że otworzymy tę szkatułkę? — zapytał notariusz.

— Tak.

Otwarto szkatułkę; w środku były obligacje na dziewięćset tysięcy franków.

Pierwszy notariusz podawał kolejno obligacje koledze; suma wynosiła dokładnie tyle, ile oznajmił Noirtier.

— Wszystko w porządku — rzekł notariusz. — To oczywiste, że ten pan jest w pełni władz umysłowych.

I zwrócił się do sparaliżowanego:

— Masz pan więc dziewięćset tysięcy franków kapitału. Sposób, w jaki je pan ulokował, musi panu zapewniać czterdzieści tysięcy liwrów renty?

— Tak.

— Komu pragnie pan zostawić ten majątek?

— O, to nie podlega wątpliwości — wtrąciła pani de Villefort. — Pan Noirtier kocha jedynie swoją wnuczkę, Valentine. To ona go pielęgnuje od sześciu lat. Potrafiła swoimi pilnymi staraniami zjednać nie tylko miłość, ale i wdzięczność dziadka. Jest słuszne, że otrzyma nagrodę za tyle poświęcenia.

Oczy Noirtiera zabłysły — nie dał się oszukać fałszywej aprobacie, jakiej pani de Villefort udzieliła projektom, które mu przypisywała.

— A więc czy to pannie Valentine de Villefort zapisujesz pan owe dziewięćset tysięcy franków? — zapytał notariusz; wydawało mu się, że zostało mu już tylko umieszczenie takiej klauzuli w testamencie, ale chciał uzyskać potwierdzenie pana Noirtier w obecności wszystkich świadków tej osobliwej sceny.

Valentine cofnęła się i płakała ze spuszczoną głową.

Starzec patrzył na nią przez chwilę z głęboką czułością, następnie odwrócił się do notariusza i zamrugał kilkakrotnie oczyma w bardzo wymowny sposób.

— Nie? — zdziwił się notariusz. — Jak to? To nie pannie Valentine chce pan zapisać cały swój majątek?

— Nie.

— Nie pomylił się pan? — zawołał zdziwiony notariusz. — Na pewno mówi pan „nie”?

— Nie! Nie! — powtórzył Noirtier.

Valentine podniosła głowę. W osłupienie wprawiło ją nie to, że została wydziedziczona, ale to, że wzbudziła w dziadku uczucie, które zazwyczaj dyktuje podobny czyn.

Ale Noirtier patrzył na nią tak tkliwie, że zawołała:

— O mój kochany dziaduniu, widzę, że zabierasz mi tylko swój majątek, ale zostawiasz mi nadal swoje serce!

— Tak, tak, oczywiście — mówiły oczy sparaliżowanego, a przymknął je z takim wyrazem, że Valentine nie mogła się mylić.

— Dzięki, dzięki! — wyszeptała dziewczyna.

Tymczasem w sercu pani de Villefort zbudziła się nieoczekiwana nadzieja.

Podeszła do starca i zapytała:

— A więc kochany ojciec zapisuje fortunę wnuczkowi, Edwardkowi?

Stary zamrugał oczyma gwałtownie, jakby wyrażał nienawiść.

— Nie — stwierdził notariusz. — A więc obecnemu tu synowi?

— Nie.

Notariusze spojrzeli po sobie osłupiali.

Villefort i jego żona poczuli, że się czerwienią — on ze wstydu, ona ze złości.

— Ale co takiego zrobiliśmy, dziadku? Już nas nie kochasz? — spytała Valentine.

Starzec zerknął szybko na syna i synową, po czym zatrzymał pełne ciepła spojrzenie na Valentine.

— A więc — odezwała się — jeżeli mnie kochasz, dziadziu, spróbuj jakoś połączyć tę miłość z tym, co robisz teraz. Znasz mnie, wiesz, że nigdy nie myślałam o twoim majątku, zresztą mam podobno wielką fortunę po matce, nawet zbyt wielką. Wyjaśnij nam, o co ci chodzi.

Noirtier utkwił pałający wzrok w ręce Valentine.

— O moją rękę?

— Tak.

— O jej rękę! — powtórzyli wszyscy zebrani.

— Widzą państwo, że to wszystko było zupełnie niepotrzebne. Mój ojciec jest niespełna rozumu — rzekł Villefort.

— Och! Rozumiem! — wykrzyknęła Valentine. — Chodzi o moje małżeństwo, prawda, dziadku?

— Tak, tak, tak! — i z oczu sparaliżowanego wystrzeliły trzy błyskawice.

— Masz nam za złe ten projekt mariażu, czy tak?

— Tak.

— Ależ to niedorzeczność! — żachnął się Villefort.

— Pan daruje — wtrącił notariusz — ale przeciwnie, wszystko to jest bardzo logiczne, jedno wynika z drugiego.

— Nie chcesz, dziadziu, abym wyszła za pana Franza d’Epinay?

— Nie — dał znak starzec.

— I wydziedziczasz pan wnuczkę — zawołał notariusz — bo zawiera małżeństwo, które panu nie odpowiada?

— Tak.

— A gdyby nie ten mariaż, byłaby pańską spadkobierczynią?

— Tak.

Zapadło głębokie milczenie.

Notariusze naradzali się; Valentine złożyła dłonie i patrzyła na dziadka z uśmiechem pełnym wdzięczności; Villefort przygryzał cienkie wargi; pani de Villefort nie mogła powstrzymać uczucia radości, które rozjaśniło jej twarz.

— Ale zdaje mi się — odezwał się Villefort, jako pierwszy przerywając milczenie — że tylko ja mam prawo oceniać korzyści, jakie przemawiają za tym związkiem. Tylko ja rozporządzam ręką mojej córki. Chcę, aby wyszła za pana Franza d’Epinay i tak będzie.

Valentine zalała się łzami i osunęła się na fotel.

— Proszę pana — zwrócił się notariusz do starca — co zamierza pan zrobić ze swoim majątkiem, jeżeli panna Valentine poślubi pana Franza?

Starzec nie odpowiedział.

— Ale zamierza pan nim jakoś rozporządzić, prawda?

— Tak.

— Na rzecz kogoś z rodziny?

— Nie.

— A więc na rzecz ubogich?

— Tak.

— Ale czy pan wie, że prawo zabrania wydziedziczać całkowicie syna?

— Tak.

— A więc rozporządzi pan częścią, którą prawo panu pozwala wyłączyć?

Noirtier nawet nie drgnął.

— Chce pan nadal rozporządzić wszystkim?

— Tak.

— Ale po pańskiej śmierci testament zostanie zakwestionowany.

— Nie.

— Mój ojciec zna mnie dobrze — odezwał się Villefort — wie, że jego wola będzie dla mnie święta. Prócz tego wie, że na moim stanowisku nie mogę procesować się z ubogimi.

Oczy Noirtiera zabłysły triumfalnie.

— I jaka jest pańska decyzja? — zagadnął Villeforta notariusz.

— Nic, drogi panie. Mój ojciec już w duchu postanowił, a wiem, że nigdy nie zmienia swoich postanowień. Rezygnuję. Rodzina straci dziewięćset tysięcy franków, wzbogacą się dzięki nim szpitale; ale nie ustąpię kaprysowi starca i zrobię to, co mi nakazuje sumienie.

I Villefort wyszedł wraz z żoną, aby ojciec mógł spisać testament tak, jak sobie tego życzył.

Tegoż samego dnia testament został ukończony. Posłano po świadków, starzec potwierdził testament w ich obecności, akt zapieczętowano i złożono u pana Deschamps, notariusza rodziny.